«اتحاد مقدس» تنها یک اصطلاح سیاسی نیست؛ ریشه آن در قرآن کریم است آیه «وَاعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللَّهِ جَمِیعًا» در عمل، همان سلاحی است که در طول عمر انقلاب، جمهوری اسلامی را در برابر توطئه‌ها پابرجا نگه داشته است. این اتحاد، مقدس است چون در راه دفاع از وطن، ایمان، حیثیت و منابع ملی شکل می‌گیرد؛ و عظیم است چون همه اقشار را در بر می‌گیرد.

در چنین شرایطی، رسالت ویژه‌ای بر دوش حوزه‌های علمیه و روحانیت انقلابی قرار دارد: نه تنها تبیین این مفهوم، بلکه رهبری فرهنگی جامعه در جهت وحدت، با سخنی فعال، پیش‌دستانه و مبتنی بر بصیرت. در این گفت و گو پای صحبت های حجت الاسلام والمسلمین حسین بنیادی عضو مجمع عمومی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم نشستیم تا ضمن بررسی ابعاد «اتحاد مقدس»، این اصل مهم را از منظر قرآنی، تاریخی و راهبردی بررسی کرده و نقش حوزه را در تقویت این بنیان حیاتی، بررسی کنیم.

سؤال: در دیدار با مسئولان و جمعی از مردم در آخرین روز ماه صفر، مقام معظم رهبری بار دیگر بر «اتحاد مقدس» تأکید فرمودند و اعلام کردند که حفظ وحدت میان مردم، مسئولان و نیروهای مسلح نباید خدشه‌دار شود. البته وحدت، موضوعی است که در مناسبت‌های مختلف بارها مورد تأکید قرار گرفته است. با توجه به شرایط خاص امروز، به نظر شما چه ضرورت‌هایی باعث شد که رهبر معظم انقلاب، به‌عنوان سکاندار حکیم انقلاب، دوباره این موضوع را مطرح کنند؟

نکته‌ای که مقام معظم رهبری در آخرین روزهای ماه صفر بیان فرمودند، یک جمله کلیدی است که برای ما تکلیف ایجاد می‌کند و راه و راهبرد اصلی‌مان را — راهی که موجب قوت جامعه اسلامی، کشور، نیروهای مسلح و مسئولان می‌شود — مشخص می‌سازد. در این جمله پرمعنای «اتحاد مقدس و عظیم ملت»، لازم است هر یک از این واژگان به‌طور جداگانه مورد تأمل قرار گیرد.

در بحث وحدت، اتحاد و یکپارچگی، نکته مهم این است که این عامل، نخستین و اصلی‌ترین بنیان قدرت است. هرگاه بخواهیم در امور دفاعی، تهاجمی یا هر زمینه دیگری صحبت کنیم، وحدت میان ملت، مسئولان و افراد مؤثر در جامعه، همان عامل اول و اصلی است. همین بود که در جنگ تحمیلی دوازده‌روزه اخیر، آنچه باعث شد قدرت ملت و کشور ایران به چشم جهانیان آشکار شود، همان اتحاد مردم بود.

هوشیاری مردم که رهبر معظم انقلاب به آن اشاره فرمودند، از این جهت اهمیت دارد که مردم حتی در بحبوحه خطرات، تکلیف خود را درک کردند و وحدت و انسجام خود را حفظ نمودند.

* چرا اتحاد مقدس؟

مقام معظم رهبری نسبت به این اتحاد، صفت «مقدس» را به‌کار بردند. اکنون پرسش این است: چرا این اتحاد «مقدس» است؟ در قرآن کریم، آیات متعددی درباره وحدت، تأثیرگذاری آن در میان امت و کاربردهای عظیم آن وجود دارد. در آغاز پیروزی انقلاب اسلامی، به‌ویژه در جریان جنگ تحمیلی هشت‌ساله، رهبر کبیر انقلاب، حضرت امام خمینی (ره)، آیه شریفه «وَاعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللَّهِ جَمِیعًا وَلَا تَفَرَّقُوا» را به‌عنوان شعاری عمومی در میان مردم مطرح فرمودند. این شعار به‌سرعت به یک شعار ملی تبدیل شد؛ چنان‌که همه گروه‌ها و جناح‌ها درک کردند که در برابر خطر خارجی، نخستین گام و اولین سنگر آنها باید وحدت باشد؛ به تعبیری، اولین سلاحشان، اتحاد و وحدت است.

قرآن کریم در آیه‌ای دیگر می‌فرماید: «إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ الَّذِینَ یُقَاتِلُونَ فِی سَبِیلِهِ صَفًّا کَأَنَّهُم بُنْیَانٌ مَّرْصُوصٌ»؛ یعنی در برابر دشمن، مردم باید چنان صف ببندند که گویی یک بنای محکم و یکپارچه‌اند. در این صف واحد و استوار که ریشه در امت دارد، هیچ‌گونه خلل یا نفوذی نباید رخ دهد؛ در غیر این صورت، تفرقه و تشتت ایجاد شده و خودبه‌خود قدرت جامعه و کشور از بین خواهد رفت.

* لازمه اتحاد در دفاع از وطن و هویت یک ملت

گاهی «مقدس» بودن را از منظر قرآنی و روایی بررسی می‌کنیم — که در اینجا نکاتی در این باره گفته شد — و گاهی نیز به لحاظ اثر و کارکرد آن توجه می‌کنیم. هنگامی که یک ملت — چه نیروهای مسلح، چه مسئولان و چه مردم — در دفاع از یک وطن، یک ملت و یک هویت، متحد شوند، این اتحاد خود به‌خود مقدس می‌شود.

اینکه ما درباره فلسطین و غزه سخن می‌گوییم، به این دلیل است که مردم آن سرزمین به‌نوعی بی‌پناه شده‌اند؛ در حالی که کشورها و سرانی که همیشه دم از حقوق بشر و حقوق انسان می‌زنند، هیچ توجهی به آنها ندارند و این مردم مظلوم روزبه‌روز به شهادت می‌رسند. پس دفاع از آنان، امری مقدس است.

دفاع از منابع یک ملت نیز امری مقدس است؛ چه منابع فکری، چه منابع انسانی و چه منابع طبیعی. زیرا این‌ها سرمایه‌های اصلی یک ملت محسوب می‌شوند.

* امروز جایگاه انقلاب اسلامی نیازی به استدلال آوردن ندارد

دفاع از حیثیت اجتماعی نیز جایگاه والایی دارد. بیش از چهل‌وچهار سال است که پرچم انقلاب اسلامی برافراشته شده و خود را به تمام دنیا معرفی کرده است. روزگاری بود که برای اثبات این مسئله باید استدلال می‌کردیم، ولی امروز دیگر نیازی به استدلال نیست؛ چرا که نگاه تمام دنیا به ایران است. زمانی می‌گفتیم جمهوری اسلامی یک قطب قدرت جدید در جهان ایجاد کرده است، اما برای اثبات آن باید بسیار استدلال می‌کردیم و شاید بسیاری آن را باور نمی‌کردند. امروز، رسانه‌ها، ملل و مردم منطقه و جهان، صحبت از حمایت از راه درستی می‌کنند که جمهوری اسلامی در دفاع از وطنش در پیش گرفته است.

دفاع از اهداف توحیدی نیز از مسائل مهم این عرصه است. اهداف توحیدی که در شعارها و جوهره انقلاب ما به وضوح دیده می‌شود، بر این اصل استوار است که از دیدگاه انقلاب اسلامی، جامعه توحیدی و تمدن اسلامی هرگز بدون وحدت امت و وحدت ملت‌های یک منطقه شکل نخواهد گرفت.

موضوع مهم دیگر، دفاع از امنیت کشور است که خود امری مقدس محسوب می‌شود. از همین روست که مقام معظم رهبری از «اتحاد مقدس» سخن می‌گویند؛ چرا که این اتحاد به‌دلیل فراگیر بودن، الهی بودن و همسویی با فطرت انسان، عاملی بسیار حیاتی به‌ویژه در جنگ تحمیلی اخیر علیه کشورمان است.

* اتحاد مقدس باید در تمامی اقشار جامعه باشد

واژه دومی که حضرت آقا به‌کار بردند، «اتحاد مقدس و عظیم ملت» است؛ یعنی این سایه اتحاد در میان تمام اقشار داخلی و خارجی کشور رخ داده است. این اتحاد باعث غربالگری شد؛ به این معنا که بسیاری از کسانی که در ظاهر شعار حمایت از وطن می‌دادند و به‌اصطلاح اپوزیسیون خارجی محسوب می‌شدند، خودفروختگی‌شان برای مردم آشکار گردید. این یکی از برکات جنگ تحمیلی بود.

البته جنگ آسیب‌های فراوانی دارد و هیچ‌کس طرفدار جنگ نیست؛ اما در کنار این آسیب‌ها، فرصت‌هایی نیز ایجاد می‌کند. یکی از این فرصت‌ها، فاش شدن شعارهای دروغین برخی از خارج‌نشین‌ها بود. کسانی که حرف از ملیت و ملی‌گرایی می‌زدند، در عمل جهت‌گیری واقعی‌شان را نشان دادند.

* اتحادی که از برکات جنگ تحمیلی ۱۲ روزه بود

پس از این اتفاق، بسیاری از کسانی که شاید پیش از این ساز مخالف علیه نظام می‌زدند، هنگامی که پای دفاع از کشور، ملت و منافع آن باز شد، در کنار مردم و در جهتی که نظام اسلامی حرکت می‌کرد، قرار گرفتند.

ما باید بدانیم که سخنانی که در سطوح مختلف — خانواده، محافل، مساجد و نهادهای مؤثر — مطرح می‌شود، باید به سمت وحدت سوق داده شود. درست است که اتحاد در ذات خود امری مثبت و مطلوب است، اما فراتر از آن، امری از سوی رهبر انقلاب اسلامی محسوب می‌شود. هرگاه امر ولی در عرصه‌ای ظهور کند، باید رسالت خود را درک کرده و از هرگونه سخن، حرکت یا فعالیتی که موجب اختلاف شود، دوری نماییم.

* تمدن حقیقی انسان ها را به سمت امت واحده سوق می دهد

نکته مهم دیگر این است که بزرگ‌ترین تمدن، تمدنی است که از نفس امت واحد سرچشمه بگیرد؛ یعنی تمدن واقعی، تمدنی است که انسان را به سوی امت واحد سوق دهد. ما باید در راستای شکل‌گیری تمدن جهانی توحیدی حرکت کنیم.

ایران اسلامی که مقصدش چنین تمدنی است و می‌خواهد این جامعه توحیدی را در سراسر جهان گسترش دهد، باید در ابتدا هر آنچه اتحاد ملتش را خدشه‌دار می‌کند و برخلاف آموزه‌های دینی و فطری است، کنار بگذارد.

* عوامل حقیقی پیروزی

نکته دوم این است که هیچ پیروزی‌ای به دست نمی‌آید مگر به واسطه دو عامل مهم:
اول، رهبری آگاه؛
دوم، امت آگاه.

امتی که امر رهبری را درک کند، وقایع روز را بفهمد و در برابر آن‌ها واکنش مناسب نشان دهد، جامعه را به سوی تعالی، فلاح، رشاد و تمام زمینه‌های رشد سوق می‌دهد. مجموعه این پیروزی‌ها در سایه اتحاد و انسجام رخ می‌دهد.

نکته سوم این است که ملت ایران در طول عمر انقلاب اسلامی، فراز و نشیب‌های بسیاری را در موضوعات مختلف پشت سر گذاشته است. اما آنچه جنبه‌های تمدنی، آگاهی و بزرگی این ملت را نشان می‌دهد، هوشیاری و وظیفه‌شناسی مردم ایران است؛ به‌ویژه در زمان‌های بحرانی که ظاهراً اوضاع از حالت عادی خارج می‌شود. این ملت در تمام مقاطع — به‌ویژه در بحران‌ها — با وحدت خود، مسائل را حل و فصل کرده است؛ همان‌گونه که در دفاع مقدس دوازده‌روزه، دوباره وحدت و هوشیاری خود را به جهانیان نشان داد.

* اتحاد ملت سدی بزرگ در پیش روی دشمنان

کسانی که نگاه بد یا تهاجمی به کشور ما دارند، هنگامی که خود را در برابر عظمت اتحاد ملت ایران دیدند، پا پس کشیدند. یکی از پازل‌های اصلی دشمن، حساب‌بازی بر تفرقه میان گروه‌های مختلف مردم، مردم و مسئولان و... بود؛ اما این اتحاد ملت، سدی بزرگ در برابر آن تحلیل شد.

از این روست که مقام معظم رهبری و همه عقلای جامعه، به‌ویژه در این دوران، بر امر وحدت تأکید می‌کنند.

سؤال: امروز حوزویان با سلاح تبلیغ، چگونه می‌توانند این مهم را در جامعه و میان مردم رواج دهند؟

روحانیت باید رسالت خود را — همان‌گونه که در همه دوران‌ها بوده — به‌خوبی درک کند؛ یعنی آن را به‌صورت اخص و عمیق‌تر بشناسد. روحانیت در تاریخ معاصر و قدیم ایران همواره پیشگام بوده و در انقلاب اسلامی نیز این پیشگامی خود را به‌خوبی نشان داده است. اما نکته مهم این است که امروز، با تغییر مولفه‌ها در ابعاد مختلف — فرهنگی، غیرفرهنگی، نظامی، اقتصادی و... — ناگهان با پدیده‌ای به‌نام «جنگ ترکیبی» روبه‌رو شده‌ایم.

در برابر این جنگ ترکیبی، انسان باید هم ایده داشته باشد و هم نیروی ورزیده‌ای که بتواند به‌صورت مؤثر عمل کند. حوزویان، به‌واسطه همین رسالت و درک از موقعیت کنونی، اولین گام خود را باید در جهت ورود بیشتر به میدان بگذارند.

* لزوم تعامل دو سویه حوزویان و رسانه

مأموریت دوم، حضور رسانه‌ای روحانیت — به‌ویژه بزرگان حوزه — است. یعنی باید تعامل گسترده‌ای میان علما، روحانیون و رسانه‌ها ایجاد شود؛ تعاملی دوطرفه که در آن علما به سراغ رسانه‌ها روند و رسانه‌ها نیز به سراغ علما. چنین تعاملی، اگر شکل بگیرد، قطعاً حوزه و حوزویان را مؤثر خواهد ساخت.

نکته بعدی، مولفه‌ها و شاخصه‌های اتحاد است. یکی از رسالت‌های حوزویان و غیرحوزویان، تبیین این مسئله برای جوانان است که همین کشور منحوس و اشغالگر که ما در برابر آن محکم ایستاده‌ایم، پیش از این — و نه چندان دور — با مخالفت چند کشور عربی مواجه شد، اما آن‌ها نتوانستند در برابر آن بایستند و دوام بیاورند. در مقابل، کشور و ملت ما با قدرت ایمان، در برابر این باند تبهکار و پشتیبانان آن — به‌ویژه آمریکای جنایتکار و کشورهای غربی — ایستادگی کرد و با تمام قوت، محاسبات دشمن را به هم ریخت.

قدرت ایمان در آیات و روایات ما فراوان است و از صدر اسلام تا امروز، در مواقع مختلف خود را به‌وضوح نشان داده است؛ نمونه اخیر آن، همان دفاع مقدس دوازده‌روزه بود.

متأسفانه گاهی در فضای رسانه‌ای، برخی با واژه‌سازی‌هایی کلیدواژه‌هایی خلق می‌کنند و سپس پیش‌بینی‌هایی ارائه می‌دهند که باعث بدبینی مخاطب عمومی نسبت به موضوعی می‌شود. باید در برابر چنین روندهایی هوشیار بود.

واژه‌هایی که ملت ایران و جامعه اسلامی و توحیدی به آن‌ها پایبند است و در قرآن کریم بیان شده‌اند، فراوانند. خداوند متعال می‌فرماید: «وَأَعِدُّوا لَهُم مَّا اسْتَطَعْتُم مِّن قُوَّةٍ...». یکی از قواعد پایداری جامعه این است که همواره خود را در حال آمادگی ببیند و لحظه‌ای غفلت نکند. غفلت جامعه دینی، نه‌تنها به فرهنگش، بلکه به قدرت نظامی، امنیتی، اقتصادی و سایر ابعاد آسیب می‌زند.

گروهی از افراد با واژه‌سازی و تحلیل‌هایی، پیش‌بینی‌هایی ارائه می‌دهند که گاهی بوی تسلیم و خفت می‌دهد.
گروه دوم، جناح‌ها هستند. در این میدان، روحانیت و حوزه نباید پیشگامی خود را از دست بدهد. روحانیت حوزه وامدار هیچ گروهی نیست؛ سیر حوزه همواره در تبعیت از رهبری معظم انقلاب بوده و ان‌شاءالله خواهد بود. هنگامی که در حوزه نگاه حزبی و جناحی وجود نداشته باشد، جای آن، جست‌وجوی حقیقت، واقعیت و راهنمایی جامعه به سوی رشد و تعالی قرار می‌گیرد.

* حوزه باید پیشگامی خود را در میان جناح ها حفظ کند

در چنین جایگاهی، حوزه باید این پیشگامی خود را در برابر برخی جناح‌ها حفظ کند. متأسفانه، از سوی برخی گروه‌ها و جبهه‌ها در فضای خاصی، گاهی صدایی از داخل کشور شنیده می‌شود که دنبال امتیازدهی، ایجاد سایه تسلیم و بهره‌برداری دشمنان از این نکات اضافه علیه نظام است.

در حوزه‌های علمیه، گاهی از سوی نهادهای حوزوی یا گروه‌های فعال، بیانیه‌هایی صادر می‌شود که البته خوب است؛ اما باید دقت کرد که روح این بیانیه‌ها منفعلانه نباشد. اگر حوزه منتظر بماند تا اتفاقی رخ دهد و سپس آن را در قالب بیانیه‌ای محکوم کند — هرچند محکومیت خوب و اثرگذار باشد — فضای کلی آن بیانیه، منفعلانه خواهد بود.

اگر در جایی صدایی خلاف مصالح دینی یا ملی شنیده شود، حوزه باید آن را محکوم کند؛ محکومیتی که روح آن فعال و پیش‌دستانه باشد. این وظیفه‌ای است که بر دوش حوزویان — به‌ویژه حوزویان انقلابی — قرار دارد.

* روحیه انقلابی باید بر اساس درک تکالیف واقعی شکل بگیرد

گروه سوم که حوزویان باید نسبت به آن حساس باشند، روحیه انقلابی است که باید بر اساس درک تکالیف واقعی شکل بگیرد. بصیرت، ریشه در معرفت انسان دارد و بر اساس آن است که ما زمان‌شناسی و موقعیت‌شناسی خود را شکل می‌دهیم؛ یعنی شناخت افراد، فضای جامعه و جهان — در ابعاد رسانه‌ای و غیررسانه‌ای — همگی برگرفته از بصیرت است.

هرگاه انسان بر اساس بصیرت تصمیم نگیرد، سخنان ما در جامعه تأثیر منفی خواهد گذاشت و گاهی هزینه‌ساز می‌شود؛ هزینه‌ای که روح جامعه را پریشان و فضای عمومی را دچار خدشه می‌کند.