شروع تابستان امسال برای سینمای ایران با سال‌های گذشته متفاوت بود؛ جنگی که در ساعات ابتدایی ۲۳ خرداد ماه آغاز شد، همه چیز را تحت تأثیر خودش قرار داد و سینما هم از تأثیرات آن در امان نماند؛ آن هم درست زمانی که یکی از مهم‌ترین فیلم‌های اجتماعی چند سال و حتی چند دهه اخیر به تازگی روی پرده رفته بود و برای تغییر دادن معادلات اکران خیز برداشته بود، اما جنگ برای مدتی هر چند کوتاه، وضعیت را تغییر داد و فعالیت سینماها در جنگ ۱۲روزه محدود و در برخی شهرها برای حفظ امنیت مردم تعطیل شد. اما با پایان جنگ و بازگشت روال عادی، سینما هم کم‌کم موتورش روشن شد و «پیر پسر» که یک افتتاحیه خوب را رقم زده بود توانست فیلم‌های دیگر روی پرده را کنار بزند و با استقبال بسیار خوب مردم روبه‌رو شود.
در این ایام، ۳۶ فیلم روی پرده بود که از این تعداد ۱۴ فیلم به اکران‌های تابستانی اختصاص داشت و به طور مشخص تیر ماه با چهار فیلم و مرداد و شهریور ماه نیز هر کدام با پنج فیلم، گیشه را به خود اختصاص دادند.
سهم گیشه از تنوع ژانری؛ کدام فیلم‌ها گوی سبقت را ربودند؟
یکی از اتفاق‌های جالب و قابل توجه در فصل تابستان که البته جرقه آن در بهار و با اکران فیلم‌هایی همچون «رها» ساخته حسام فرهمند و «زیبا صدایم کن» رسول صدرعاملی زده شد، توجه و اقبال گسترده مخاطبان به سینمای اجتماعی بود. در سال‌های اخیر با موج گسترده اکران فیلم‌های کمدی، عملاً سینما در سیطره ژانر کمدی بود و امکان تنفس برای فیلم‌های اجتماعی و سایر ژانرها میسر نبود. به جز تعداد انگشت‌شماری انیمیشن که فروش خوبی را تجربه می‌کردند سایر فیلم‌ها رقابت را به کمدی‌هایی که عمدتاً هم کیفیت قابل توجهی نداشتند، می‌باختند. اما با نمایش چند فیلم اجتماعی در ترکیب اکران نوروزی و پس از آن، فضای گیشه سینما کم‌کم تغییر را آغاز کرد که نقطه عطف آن اکران سراسری «پیر پسر» و استقبال کم‌نظیر مردم از آن بود، آن هم در شرایطی که جنگ، مشکلات اقتصادی و... سینما را از اولویت‌های نخست مردم خارج کرده بود. پیر پسر به سرعت توانست فضا را به نفع خودش تغییر دهد و پس از چند سال متوالی صدرنشینی کمدی‌های مختلف، سرانجام این عنوان را از دست کمدی‌ها خارج کرد، «دایناسور» را کنار زد و پرفروش‌ترین فیلم سال شد. با اکران موفق این فیلم و استقبال مردم به آثار درام، فضا برای نمایش آثار دیگر هم باز شد. «زن و بچه» دیگر فیلمی بود که مرداد ماه به چرخه اکران اضافه شد و این فیلم هم با استقبال خوب مردم جزو پرفروش‌ترین و پرمخاطب‌ترین فیلم‌های اکران شده در سال جاری است. «ناتور دشت»، «گوزن‌های اتوبان» و «آدم‌فروش» هم از دیگر فیلم‌های درام قابل توجهی هستند که در این مدت روانه اکران شده‌اند. البته در این میان باید به فیلم‌های اجتماعی دیگری هم اشاره کرد که نتوانستند در مقابل همتایانشان عرض اندام کنند و فروش‌های ناامیدکننده‌ای را تجربه کردند.
در سه ماهه تابستان سه کمدی جدید هم به چرخه اکران افزوده شد که جز «مرد عینکی»، دو فیلم «جزایر قناری» و «ناجورها» نتوانستند با فیلم‌های پرفروش اجتماعی رقابت کنند.
نگاهی به فروش فیلم‌های تابستانی
پیر پسر اکران خود را از ۲۱ خرداد ماه آغاز کرد که البته با در نظر گرفتن ۱۲ روز جنگ، نمایش سراسری و عادی این فیلم از روزهای نخست تابستان کلید خورد، «جزایر قناری»، «آنجا همان ساعت»، «زعفرانیه ۱۴ تیر» و «ترک عمیق» فیلم‌هایی بودند که در تیر ماه اکران شدند که مجموع فروش این چهار فیلم (به جز پیر پسر) ۱۹ میلیارد و ۴۶۳ میلیون تومان بود که از این میزان، فقط ۱۸ میلیارد و ۳۳۶ میلیون تومان سهم «جزایر قناری» است و سه فیلم دیگر فقط حدود یک میلیارد تومان فروش داشتند. این در حالی است که پیر پسر از ابتدای اکران تا پایان تیر ماه بیش از ۷۵ میلیارد فروش را ثبت کرد. اما مرداد ماه نیز پنج فیلم روی پرده رفت؛ «مرد عینکی»، «زن و بچه»، انیمیشن «فرمانروای آب»، «اتاقک گلی» و «غیبت موجه» اکران شدند و فیلم‌های «ناتور دشت»، «ناجورها»، «آدم‌فروش»، «گوزن‌های اتوبان» و «سینما متروپل» هم پنج فیلمی هستند که در شهریور ماه روی پرده رفتند و به این ترتیب ۱۴ فیلم اکران خود را در حالی کلید زدند که از این تعداد ۹ فیلم درام و اجتماعی، سه فیلم کمدی، دو فیلم در ژانر دفاع مقدس و یک انیمیشن سهم تابستانی گیشه سینما بود.
این در حالی است که فیلم‌هایی همچون «صددام»، «خانه ارواح» و چند فیلم دیگر که از فصل بهار روی پرده بودند در تابستان هم به اکران خود ادامه دادند.
اما فیلم‌های تابستانی روی پرده که اکران بخش عمده‌ای از آن‌ها همچنان ادامه دارد، چقدر به گیشه سینما اضافه کردند؟ سهم اصلی فروش سینما در تابستان به فیلم‌های اجتماعی اختصاص دارد، پیر پسر با ۱۷۲ میلیارد تومان و زن و بچه با ۸۸ میلیارد تومان پرفروش‌ترین آثار درام تابستان بودند و پس از آن‌ها در رتبه بعدی کمدی‌ها بخش دیگری از فروش را به خود اختصاص دادند که مرد عینکی با ۱۴۴ میلیارد تومان پرفروش‌ترین فیلم کمدی تابستان است.
براساس آمار اعلام شده در سامانه سمفا، فیلم‌های روی پرده در تابستان سال جاری حدود ۵۶۱ میلیارد و ۲۸۹ میلیون تومان فروش داشتند و در این مدت سینماهای سراسر کشور پذیرای بیش از ۶ میلیون و ۹۵۸ هزار مخاطب بوده‌اند که این رقم در مقایسه با بهار امسال افزایش ۱۰۰ میلیاردی را تجربه کرده و همچنین میزان مخاطبان سینما هم نسبت به سه ماهه نخست سال با افزایش یک میلیونی روبه‌رو بوده است.
اما اگر بخواهیم میزان فروش و تعداد مخاطبان سینما در تابستان سال جاری را با مدت مشابه در سال گذشته مقایسه کنیم، به ارقام متفاوتی دست پیدا می‌کنیم. در تابستان گذشته ۲۰ فیلم اکران شد که از این تعداد ۱۰ فیلم اجتماعی، پنج کمدی، سه فیلم تاریخی و دفاع مقدسی و دو فیلم کودک و نوجوان به نمایش درآمد. اما نکته اینجاست این پنج کمدی ۱۶۵ میلیون تومان فروش داشتند و با احتساب فروش دو فیلم «تگزاس۳» و «خجالت نکش۲» که اواخر خرداد ماه اکران شدند و فروشی افزون بر ۲۰۵ میلیارد تومان را رقم زدند، مجموع فروش کمدی‌ها در تابستان گذشته به ۲۰۰ میلیارد و۱۷۰ میلیون تومان می رسد.
این در حالی است که کل فروش تابستان ۴۱۷ میلیارد تومان بوده و سهم قابل توجهی از این فروش به کمدی‌ها اختصاص دارد؛ اما همان طور که پیش‌تر هم اشاره شد تابستان امسال برتری گیشه با فیلم‌های غیرکمدی و به خصوص درام بود که مجموع فروش فقط دو فیلم پیر پسر و زن و بچه بیش از ۲۵۰ میلیارد تومان بوده است.
چشمانداز سینما در ۶ماهه دوم سال
نمی‌توان استقبال از سینما و افزایش میزان فروش و مخاطبان فیلم‌ها را بدون در نظر گرفتن شرایط جامعه تخمین زد. بی‌تردید وضعیت روحی جامعه ناشی از فشار جنگ ۱۲روزه و میل به همدلی و پیوندهای جمعی نقش مهمی در استقبال از سینما و به خصوص تماشای فیلم‌های درام و غیرکمدی دارد.
از دیگر سو نباید مسئله فشار اقتصادی را هم دست‌کم گرفت که می‌تواند بر میزان استقبال از فیلم‌ها تأثیرگذار باشد. اما در کنار همه این‌ها، نکته اساسی و مهم در حفظ این روند و افزایش تعداد مخاطبان سینما، توجه به ساختار اکران، ترکیب و چینش فیلم‌های روی پرده است. حفظ تنوع ژانری، اکران فیلم‌های مهم در هر فصل و به حداقل رساندن معضل فیلم‌سوزی در نتیجه اکران‌های متعدد، اختصاص سانس‌های متنوع به فیلم‌ها، تبلیغات و اطلاع‌رسانی‌های شهری و... نیز می‌تواند در میزان استقبال مخاطبان از سینما نقش مهمی ایفا کند.