به گزارش خبرگزاری بین‌المللی اهل‌بیت(ع) ـ ابنا ـ  در بخش قبلی این نوشته، تاریخ سکه‌های ضرب شده به نام مبارک امیرالمومنین(ع) و امام رضا(ع) بررسی شد. در این نوشته، تاریخ ضرب سکه‌هایی با نام امام رضا(ع) و تصاویری از گنبد و بارگاه رضوی دیده می‌شود که در مقاطع مختلف تاریخی، برخی از این سکه‌ها، ارزش اقتصادی داشته و در معاملات عمومی استفاده می‌شده  و در برخی زمان‌ها نیز این سکه‌ها، به‌عنوان سکه‌های تشریفاتی و سلطنتی و نمادی از تقدیر برخی از شخصیت‌ها شناخته می‌شد.

اگرچه ضرب سکه‌هایی با نام مبارک امام رضا(ع) و با عنوان «ولایتعهدی مسلمین»، در مناطق مختلفی شامل مرو، سمرقند، فارس، ری و اصفهان، سال‌ها بعد از شهادت ایشان نیز ادامه داشت، ولی ضرب سکه به نام ایشان در مقاطع مختلف تاریخی، به دلایل مختلف تغییراتی یافت. به‌گونه‌ای که گاه نام ایشان در کنار نام بقیه ائمه معصومین(ع) بر سکه‌ها نقش می‌شد و زمانی دیگر به شکل کلی این اسامی از سکه‌ها حذف می‌شد، اما در مجموع سکه‌هایی با نام امام رضا(ع) در دوران‌های صفویه، افشاریه، قاجاریه و پهلوی دیده می‌شود.

در دوران صفویه، برای نخستین بار اشعار فارسی بر روی سکه‌های ایرانی حک شد که در برخی از آنان نام امام رضا(ع) نقش بسته است، به‌عنوان نمونه در سکه‌هایی که از دوران شاه طهماسب دوم باقی مانده و نمونه‌های فراوانی از آن در موزه‌های مختلف وجود دارد،  این بیت فارسی حک شده است: «از خدا سکه بر زر شد به توفیق خدا/ نصرت و امداد شاه دین علی موسی الرضا».

اگرچه فرصت بررسی همه سکه‌هایی که نام امام رضا(ع) بر آن نقش شده در این نوشته نیست، اما اگر بخواهیم به برخی  از این سکه‌ها، اشاره کنیم می‌توان نمونه‌هایی از دوران نادری را نام برد. نادرشــاه افشار اگرچه در ابتدای حاکمیت خود، به دلایل مذهبی، نام  ائمه معصومین(ع) را از سکه‌ها حذف کرد، ولی وی در سال‌های آخر حکومت خود و  سـال ۱۱۶۰ هجری قمری سـکه‌ای ضرب کـرد که بـر روی آن عبـارت «علـی بـن موسی الرضا» دیده می‌شود که نشان از جایگاه تشیع در آن دوران دارد. نمونه‌های فراوانی از ضرب نام مبارک امام رضا(ع) همراه با اشعار فارسی بر روی سکه‌های جانشینان نادر مانند: علی قلی‌خان معروف به عادلشاه و شاهرخ شاه دیده می‌شود به‌عنوان نمونه می‌توان به این بیت اشاره کرد: «ز فیض حضرت باری و سرنوشت قضا/ رواج یافت به زر سکه امام رضا» که بر روی برخی از سکه‌های دوران حکومت شاهرخ ضرب شده است.

در دوران قاجاریه نمونه‌های فراوانی از سکه‌هایی با نقش رضوی دیده می‌شود، ضرب این سکه‌ها، گاه دلایلی تشریفاتی داشته و زمانی دیگر برای اعلام استقلال از حکومت مرکزی صورت می‌گرفت، به‌عنوان نمونه «حسن خان سالار» که خود را رقیب محمد شاه قاجار می‌دانست، در مشهد اقدام به ضرب سکه‌ای با حک نام امام رضا(ع) کرد. همچنین ناصرالدین شاه قاجار در سال ۱۲۹۵ هجری قمری، به مناسبت کشف معدن طلا در خراسان، اقدام به ضرب سکه طلا کرد که بر روی آن نام «السلطان علی بن موسی الرضا، علیه التحیه و الثناء» و بر پشت آن جمله «اول نمونه طلای معدن خراسان است که در ضرابخانه دولتی سکه شد» حک شده است.

در دوران پهلوی نیز ده‌ها نمونه از سکه‌های گوناگون را می‌توان یافت که نام مبارک امام رضا(ع) همچنین تصویری از بارگاه ایشان، به بهانه‌های مختلف، بر آن‌ها حک شده است. به‌عنوان نمونه محمد رضا شاه، از سال ۱۳۲۸ شمسی تا سال‌های آخرین حکومت خود، همه ساله همزمان با سالروز تولد امام رضا(ع)، سکه‌هایی را با نام امام رضا(ع) تولید می‌کرد و در دسترس عموم قرار می‌داد. اگرچه تهاجم‌های گسترده نظام پهلوی به شعائر مذهبی بسیار روشن است، اما تلاش حکومت پهلوی تلاش می‌کرد با اقدامات مختلف از جمله ضرب سکه حکومت خود را یک حکومت مذهبی نشان دهد.

در بخش دیگر این نوشته، سکه‌هایی که در مقاطع مختلف تاریخی، نام دوازده امام بر آن‌ها نقش بسته، معرفی می‌شود.

سید علی‌اصغر حسینی/ ابنا

.................

پایان پیام