به گزارش گروه علمی ایرنا از دانشگاه علم و فرهنگ، سومین همایش بین‌المللی «نیازها و ضرورت‌های نظام آموزش عالی در جامعه اطلاعاتی» با حضور زهرا شیخی معاون پژوهش و فناوری جهاد دانشگاهی، حمید صابر فرزام رئیس سازمان تجاری‌سازی فناوری و اشتغال دانش‌بنیان جهاد دانشگاهی، عباس ناصری سرپرست معاونت هماهنگی و امور مجلس، محمدحسین ایمانی خوشخو سرپرست دانشگاه علم و فرهنگ، معاونان و دیگر اندیشمندان ملی و بین‌المللی امروز پنجشنبه ۱۳ شهریور ۱۴۰۴ در دانشگاه علم و فرهنگ برگزار شد.
در ابتدای این همایش، محمدصادق بیجندی؛ دبیر اجرایی همایش و عضو هیئت‌علمی دانشگاه علم و فرهنگ گزارشی از فرایند اجرایی این همایش ارائه داد.
وی ضمن قدردانی از ۲۸ استادی که در قالب ۱۵ پیش‌نشست تخصصی این همایش بین المللی یافته‌ها، نظرات و پیشنهادها علمی خود را ارائه کردند، حضور و نقش اثرگذار آنان را ارج نهاد.
مدیرگروه رشته علوم تربیتی دانشکده علوم‌انسانی دانشگاه علم و فرهنگ در خصوص وضعیت مقالات ارائه شده در این همایش افزود: حدود ۱۰۷ مقاله به دبیرخانه کنفرانس ارسال شد و در نهایت ۶۵ مقاله پذیرش شد که از این تعداد ۱۰ مقاله برای ارائه شفاهی و ۱۵ مقاله برای ارائه پوستری آماده و ۴۰ مقاله نیز علی‌رغم کیفیت مناسب، به دلیل محدودیت محورهای همایش و زمان، صرفاً در مجموعه‌مقالات درج شدند.
تاثیر عمیق تحولات فناوری‌های نوین بر دانشگاه‌ها
سرپرست دانشگاه علم و فرهنگ نیز در این همایش با اشاره به تحولات سریع و گسترش فناوری‌های نوین در جامعه اطلاعاتی گفت: این تحولات تأثیر عمیقی بر حوزه‌های مختلف، به‌ویژه دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی در سراسر جهان داشته است.
محمدحسین ایمانی خوشخو اظهار کرد: امروزه دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی با چالش‌ها، فرصت‌ها و مشکلات متعددی در زمینه بهره‌گیری از مزیت‌های جامعه اطلاعاتی ــ از جمله هوش مصنوعی ــ در فرایندهای تصمیم‌گیری، بهینه‌سازی عملکرد و افزایش بهره‌وری روبه‌رو هستند.
وی با تأکید بر اینکه این دگرگونی بنیادی نیازمند بازتعریف نقش مدیران و توسعه رویکردهای نوین در نظام آموزش عالی است، افزود: در دنیای امروز، اطلاعات سرمایه‌ای حیاتی محسوب می‌شود و جامعه اطلاعاتی جامعه‌ای است که در آن تولید، پردازش و انتقال اطلاعات نقشی محوری در توسعه علمی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی دارد. در این میان، دانشگاه‌ها به‌عنوان نهادهای تولید دانش می‌توانند نقشی بی‌بدیل ایفا کنند.
سرپرست دانشگاه علم و فرهنگ تأکید کرد: دانشگاه‌ها در جامعه اطلاعاتی نه‌تنها مراکز آموزش و پژوهش هستند، بلکه موتور محرک نوآوری، تفکر انتقادی و توسعه فناوری به شمار می‌آیند. بااین‌حال، جامعه اطلاعاتی نیز به‌صورت مستقیم و غیرمستقیم دانشگاه‌ها را تحت‌تأثیر قرار داده است و همین امر لزوم تغییر شیوه‌های سنتی آموزش و آمادگی برای تحولات جدی را آشکار می‌سازد
ایمانی خوشخو ادامه داد: نظام آموزش عالی در جامعه اطلاعاتی باید در آموزش و پژوهش خود به موضوعاتی همچون اخلاق اطلاعاتی، حفظ حریم خصوصی، سواد رسانه‌ای و مقابله با چالش‌های فضای مجازی توجه ویژه داشته باشد. به اعتقاد وی، رابطه دانشگاه‌ها و جامعه اطلاعاتی دوسویه و پویاست؛ هر یک دیگری را شکل می‌دهد و از آن تأثیر می‌پذیرد و آینده روشن در گرو تقویت این پیوند و هم‌افزایی میان علم و اطلاعات است.
وی در پایان با ارائه چند پیشنهاد برای تحقق نظام آموزش عالی در جامعه اطلاعاتی گفت: ایجاد مراکز نوآوری و شتاب‌دهنده، همکاری با شرکت‌های فناوری اطلاعات، توسعه پلتفرم‌های آموزش مجازی، تحلیل داده‌های شهری و اجتماعی، آموزش سواد اطلاعاتی و امنیت سایبری و همچنین کمک به بهره‌مندی از داده‌های باز از جمله اقدامات ضروری در این مسیر است.
نیمه‌تاریک هوش مصنوعی نیز جدی است
مقصود فراستخواه؛ سخنران کلیدی این همایش با ارائه موضوع «نیمه‌های روشن و تاریک هوش مصنوعی برای حیات دانشگاهی؛ راه یا مسئله؟» گفت: هوش مصنوعی دیگریِ زمانه ماست؛ یک دیگری تمام‌عیار برای انسان اندیشنده و دانشگاهی. اکنون ما دانشگاهیان نیاز داریم با این دیگری وارد گفت‌وگو شویم؛ نه با هراس و نه با شیفتگی، بلکه با تأمل و انتقاد.
او با اشاره به فرصت‌های پیش‌روی دانشگاه‌ها توضیح داد: هوش مصنوعی می‌تواند شمول آموزشی را افزایش دهد، انحصار زبانی را بشکند، یادگیری را شخصی‌سازی کند و فضای علم را شبکه‌ای‌تر و چندصداتر سازد. این فناوری حتی امکان خودارزیابی، تطبیق با سبک‌های یادگیری مختلف و شکل‌گیری محیط‌های یادگیری اکتشافی را فراهم می‌کند.
با این‌حال، فراستخواه هشدار داد: نیمه‌تاریک هوش مصنوعی نیز جدی است. این فناوری می‌تواند تجربه‌های اصیل دانشگاهی را کم‌رنگ کند، فاصله میان اصالت و ابتذال را مبهم سازد و به ابزاری برای کنترل و تمرکز قدرت تبدیل شود. همچنین خطر کم‌رنگ‌شدن تفکر انتقادی و خلاقیت علمی در سایه سیطره تکنیک وجود دارد.
او تأکید کرد: دانشگاه نباید منفعلانه تسلیم تقدیر تکنولوژیک شود. سازگاری دانشگاه با تکنیک باید خلاق، انتقادی و سنجشگرانه باشدو تنها از طریق گفت‌وگوی انتقادی با این دیگری است که می‌توان نیمه‌های روشن هوش مصنوعی را به خدمت گرفت و نیمه‌های تاریک آن را مهار کرد.
ضرورت سواد دانشگاهی و نقش انسان در آموزش عالی در عصر دیجیتال
استاد پژوهشگاه علوم‌انسانی و مطالعات فرهنگی و دیگر سخنران کلیدی سومین همایش بین‌المللی «نیازها و ضرورت‌های نظام آموزش عالی در جامعه اطلاعاتی» با تأکید بر اهمیت سواد آکادمیک در دانشگاه‌های عصر اطلاعات، هشدار داد: کم‌توجهی به آموزش عمیق و خواندن و نوشتن دانشگاهی، تهدیدی جدی برای کیفیت آموزش و انسانیت دانشگاهیان است.
نعمت‌الله فاضلی با یادآوری تاریخچه سواد در ایران و جهان مدرن، عنوان کرد: از دوران انقلاب مشروطه، یکی از آرمان‌های اصلی جامعه ایرانی، پرورش انسان‌های باسواد و توانمند بوده است؛ اما در سال‌های اخیر با گسترش فرهنگ دیجیتال و فناوری‌های هوش مصنوعی، این ضرورت فراموش شده است.
وی در ادامه افزود: برخی تصور می‌کنند که ورود به دنیای دیجیتال، نیازی به مهارت‌های پایه خواندن و نوشتن ندارد، درحالی‌که این دیدگاه کاملاً اشتباه است و تهدیدی برای آموزش عالی به شمار می‌رود.
فاضلی گفت: سواد آکادمیک به معنای صرف خواندن و نوشتن نیست؛ بلکه توانایی فهم عمیق متون تخصصی، تحلیل داده‌ها، استدلال علمی، ارتباط مؤثر با همکاران و انتقال مفاهیم به دانشجویان است.
وی به تأثیر منفی استفاده بی‌رویه از ابزارهای دیجیتال و پاورپوینت‌ها اشاره کرد و گفت: پژوهش‌های جهانی نشان می‌دهد این ابزارها می‌توانند مانع تمرکز و یادگیری عمیق شوند و انسان‌ها را از تفکر خلاق و توسعه فضیلت‌های اخلاقی باز دارند.
این استاد دانشگاه همچنین به خطرات هوش مصنوعی در محیط دانشگاه اشاره کرد و هشدار داد: استفاده نادرست از این فناوری می‌تواند به کاهش قدرت استدلال، همدلی و توجه انسان‌ها منجر شود.
او تأکید کرد: آموزش عالی نه‌تنها باید مهارت‌های فنی و دیجیتال ارائه دهد، بلکه هدف اصلی آن باید پرورش انسان‌هایی بافضیلت، اخلاق، دقت و توانایی تحمل و همکاری با دیگران باشد.
فاضلی در پایان سخنان خود، با اشاره به تاریخچه نوشتار و آموزش در ایران، بر اهمیت بازگشت به اصول سواد آکادمیک و تمرکز بر تربیت انسان به‌عنوان هدف نهایی دانشگاه تأکید کرد و گفت: دانشگاه نباید تنها تولید مقاله یا محصول علمی باشد، بلکه باید فضایی برای رشد اخلاقی، فکری و فرهنگی انسان‌ها باشد.
سومین همایش بین‌المللی «نیازها و ضرورت‌های نظام آموزش عالی در جامعه اطلاعاتی» در ادامه با برگزاری پنل‌های تخصصی در دانشگاه علم و فرهنگ جهاد دانشگاهی به کار خود پایان داد.