به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری آنا؛ کریدور زنگزور مسیری پیشنهادی حدود ۴۳–۴۴ کیلومتری است که هدف آن اتصال سرزمین اصلی آذربایجان به ایالت خودمختار نخجوان از طریق استان سیونیک در ارمنستان می‌باشد.در اوت ۲۰۲۵، آمریکا به‌واسطه مذاکرات صلح بین ارمنستان و آذربایجان، توافقی را در کاخ‌سفید مدیریت کرد که در آن توسعه این کریدور به شکل رسمی به سمت توافق برود. تحت این توافق، ارمنستان حق توسعه و مدیریت این مسیر را برای ۹۹ سال به آمریکا واگذار کرده — طرحی که با عنوان رسمی مسیر ترامپ برای صلح و شکوفایی بین‌المللی (TRIPP) شناخته می‌شود.
اما در داخل ایران با توجه به دخالت آمریکا در این موضوع نگران تبعات آن برای جمهوری اسلامی ایران هستند و همچنین فعالان اقتصادی نیز از دست رفتن فرصت ایران برای نقش آفرینی در کریدور‌های بین المللی انتقاد دارند.با این شرایط این سوال مطرح می‌شود که این کریدور در واقع چه تاثیری بر ایران دارد و باید به آن چه واکنشی داشته باشیم.سید علی‌رضا حسینی، کارشناس حمل‌ونقل و عضو اتاق بازرگانی، در گفتوگو با خبرنگار آنا در خصوص ابعاد اقتصادی، ژئوپلیتیکی و ترانزیتی کریدور زنگزور، به بررسی پیامد‌های احتمالی این مسیر بر منافع ملی ایران پرداخت و راهکار‌هایی برای مدیریت شرایط پیش‌رو ارائه داد..
اهمیت راهبردی مرز‌های شمال‌غرب و جایگاه کریدور زنگزور
حسینی با اشاره به موقعیت ویژه مرز‌های شمال‌غرب ایران گفت: ایران همزمان با جمهوری آذربایجان و ارمنستان مرز مشترک دارد و طی سال‌های گذشته فعالیت‌های اقتصادی و ترانزیتی گسترده‌ای با هر دو کشور داشته است. افتتاح کریدور زنگزور، به‌ویژه اگر تحت مدیریت شرکت‌های آمریکایی قرار گیرد، احتمالاً منجر به شکل‌گیری یک رژیم حقوقی جدید خواهد شد که می‌تواند بر مسیر‌های سنتی ترانزیت ایران تأثیر بگذارد.این کریدور بخشی از مسیر بزرگ‌تر شمال–جنوب است که امکان دسترسی ایران به اروپا را فراهم می‌کرد. همچنین مسیر زمینی از طریق ارمنستان و گرجستان تا دریای سیاه، در کنار مسیر نخجوان–ترکیه، از جمله راه‌های کلیدی ایران برای حضور در بازار‌های اروپایی بوده است.
پیامد‌های اقتصادی و کاهش درآمد‌های ترانزیتی
این کارشناس حمل‌ونقل تصریح کرد: بخش عمده یا حتی تمام ترانزیت کالا‌های جمهوری آذربایجان به نخجوان، از خاک ایران عبور می‌کند؛ این موضوع درآمد قابل توجهی برای فعالان بخش حمل‌ونقل در شمال‌غرب کشور به همراه داشت. با راه‌اندازی کریدور زنگزور، این بخش از شبکه ترانزیتی ما تا حد زیادی حذف خواهد شد و بخشی از درآمد‌های محلی و منطقه‌ای کاهش پیدا می‌کند. همچنین در آینده امکان گسترش این درآمد وجود داشت که هم اکنون باید آن را از دست رفته پنداشت.
هرچند حجم تجارت ایران با ارمنستان و آذربایجان به اندازه کشورهایی، چون عراق و افغانستان نیست، اما این روابط به دلیل موقعیت ژئوپلیتیکی و نقش ایران در اتصال سه کشور آذربایجان، ارمنستان و ترکیه به یکدیگر، اهمیت راهبردی دارد. ایران علاوه بر این سه کشور با روسیه نیز ارتباط مستقیم دارد که این مزیت می‌تواند در معادلات آینده مورد استفاده قرار گیرد، اما این امکان نیز با این کریدور تحت شعاع قرار می‌گیرد
تهدید‌ها و فرصت‌های ژئوپلیتیکی
وی تشریح کرد: شکل‌گیری یک رژیم حقوقی جدید برای کریدور زنگزور می‌تواند به ابزار فشار سیاسی و اقتصادی علیه ایران تبدیل شود. هر زمان که کشور‌های ذی‌نفع بخواهند، می‌توانند مرز‌ها در این قسمت را ببندند یا محدودیت‌هایی اعمال کنند که مانع عبور کالا‌های صادراتی و وارداتی ایران شود. این امر می‌تواند هم بر تجارت مستقیم ما اثر بگذارد و هم نقش ترانزیتی ایران را به چالش بکشد.
حسینی تأکید کرد: در همین راستا ایران باید فعالانه وارد مذاکرات مرتبط با این کریدور شود و در رژیم حقوقی آن حضور داشته باشد. این امر هرچند دشوار است، اما برای حفظ منافع ملی ضروری خواهد بود؛ چرا که می‌تواند بخشی از ارتباطات خارجی را تحت الشعاع قرار دهد.
وی تاکید کرد: یکی از ظرفیت‌هایی که پیش‌تر نیز پیگیری شد، اما به آن بهای کافی داده نشد، استفاده از مسیر دریایی خزر است. ایران می‌تواند با بهره‌گیری از کشتی‌های رو–رو، کامیون‌ها و محموله‌ها را مستقیماً از بنادر شمالی خود به بنادر روسیه و قزاقستان منتقل کند. این مسیر نه‌تنها ارتباطات اقتصادی با روسیه را در صورت بروز محدودیت‌های زمینی حفظ می‌کند، بلکه امکان دسترسی به اروپا، آسیای میانه و حتی چین را نیز از طریق مسیر‌های جایگزین فراهم می‌آورد.
حسینی یادآور شد: بحث کریدور زنگزور موضوع تازه‌ای نیست و حدود سه تا چهار سال پیش نیز مطرح و بررسی شد. در آن زمان پیشنهاد‌ها و هشدار‌هایی به دولت ارائه شد، اما به دلیل تحولات بعدی در منطقه، توجه کافی به آن صورت نگرفت. اکنون لازم است با هوشیاری کامل و پیگیری مستمر، حقوق ایران در این زمینه احیا شود.
این کارشناس حمل‌ونقل و لجستیک و عضو اتاق بازرگانی، درپایان ابراز امیدواری کرد و گفت: با برنامه‌ریزی دقیق و هماهنگی میان دستگاه‌های ذی‌ربط، کشور بتواند از تهدید‌های پیش‌رو، فرصت‌های تازه‌ای برای توسعه تجارت و ترانزیت بسازد.
انتهای پیام/