به گزارش روابط‌عمومی خانه کتاب و ادبیات ایران، سومین نشست از سلسله نشست‌های خرد و کلان نشر با عنوان «طعم کتاب؛ لحن و زبان مخاطب» با حضور عزیز محسنی، ناشر و گرافیست روز دوشنبه (ششم مردادماه ۱۴۰۴) برگزار شد.
عزیز محسنی در ابتدای این نشست با طرح این پرسش که چرا مخاطب باید کتابی را بخواند؟ به اهمیت تعیین هزینه برای مخاطب اشاره کرد و گفت: پس از این، بحث مخاطب‌شناسی اهمیت پیدا می‌کند. باید بدانیم حوزه فروش کتاب کجاست و چه تعداد خریدار دارد. آگاهی از توان خرید مخاطب، میزان دسترسی او به بازار و از همه مهم‌تر اطلاع‌رسانی به مخاطب از جمله مواردی است که در مخاطب‌شناسی فروش جای می‌گیرد.
وی ادامه داد: مخاطب‌شناسی در تولید، به محتوای کتاب مربوط است. در این مسیر، باید سلیقه، زبان، انگیزه و پلتفرم محبوب مخاطب بررسی شود و از هرکدام، بهترین گزینه برای عرضه انتخاب گردد؛ به‌گونه‌ای که با زبان و سلیقه او هم‌خوانی داشته باشد. من کتابی تولید کردم که تصویرهای آن بر اساس ذائقه کودکان طراحی شده بود. هرچند جایزه‌ای دریافت نکرد، اما مورد توجه و استقبال بچه‌ها قرار گرفت چراکه نظر آن‌ها اعمال شد.
محسنی با اشاره به اهمیت «کلام» و «معنا» در انتقال مفهوم بیان کرد: اگر بخواهید مفهومی را به کودک منتقل کنید، باید آن را در قالب قصه و داستان بیان کنید تا معنا بهتر منتقل شود. در مورد نوجوانان، درک مطلب با کودکان متفاوت است و این فرایند با کلام کمتر و سرعت بیشتری رخ می‌دهد؛ یعنی برای انتقال معنا، نیاز به واژگان کمتری نسبت به مخاطب کودک وجود دارد.
این ناشر افزود: در این زمینه، وقتی به زبان معیار می‌رسیم، کلام و معنا به تعادل می‌رسند. قوانین نیز باید در این محدوده نوشته شوند؛ نه کلام مطول باشد و نه معنا گم شود. در غیر این‌صورت، زمینه سوء‌استفاده فراهم می‌شود. نکته کلیدی این است که بین کلام و معنا تعادل برقرار کنیم. هرچه به سطوح بالاتر پیش می‌رویم، این تعادل به‌سوی کلام کمتر و دریافت معنای بیشتر حرکت می‌کند. اما باید همواره در نظر داشت که کتاب را برای چه گروه سنی و با چه سطحی از توانایی درک مطلب می‌نویسیم.
وی «جذابیت» را مهم‌ترین رکن در زبان مخاطب دانست و گفت: انگیزه مخاطب، ناشر را به سمت تولید کتاب خاصی سوق می‌دهد. در واقع اگر به انگیزه مخاطب برای تولید یک اثر توجه کنیم، دیگر کتاب را صرفاً برای خواندن تولید نمی‌کنیم. آن دسته‌ای که کتاب‌های رنگ‌آمیزی تولید می‌کنند، در واقع انگیزه مخاطب را در نظر گرفته‌اند.
محسنی با اشاره به سهم بازار در حوزه‌های مختلف نشر تاکید کرد: کتاب دیجیتال و صوتی به‌ترتیب ۵ و ۳ درصد از سهم بازار را در اختیار دارند، در حالی که کتاب کاغذی همچنان ۸۵ درصد از بازار را به خود اختصاص داده است. با این حال، باید به بازار کتاب‌های دیجیتال و صوتی نیز توجه کرد و در آن‌ها نیز ورود کرد.
این گرافیست همچنین بر اهمیت لحن در کتاب تأکید کرد و گفت: لحن کتاب همچون صفحه‌آرایی، رنگ، فونت و... در جذب مخاطب و تثبیت هویت انتشارات نقش مهمی دارد. باید نگاه خود به کتاب را تغییر دهیم. قرار نیست هر کتابی شاهکار ادبی باشد، جهان را متحول کند یا نقد تندی بر موضوعی وارد آورد. پروژه انتشاراتی یعنی پرداختن به مفاهیمی که پیش‌تر بارها مطرح شده‌اند، اما این بار با نگاهی تازه و زاویه‌ای نو ارائه می‌شوند.
وی افزود: انسان امروزی در معرض بمباران اطلاعاتی است. اگر کتابی که ۱۵۰ سال پیش قابل‌تأمل بوده، به همان شیوه گذشته منتشر شود، مخاطب نخواهد داشت. لازم است کتاب از نظر لحن و ظاهر به‌روزرسانی شود تا نظر مخاطب را جلب کند.
محسنی با بیان اینکه تولید محتوای درست یک سرمایه است نه هزینه مطرح کرد: ۹۰ درصد مشکل کاهش کتاب‌خوانی در کشور بر گردن ناشران است زیرا اثری تولید نکرده‌اند که مورد قبول و پسند مردم باشد. دکترین فروشنده این است که ارزان بخرد و گران بفروشد، اما دکترین تولیدکننده این است که تا رسیدن به کیفیت، هزینه کند و به تولید محصولی مرغوب بیندیشد نه صرفاً فروش. مخاطبی که کتاب می‌خواند، درباره کیفیت اطلاعات کافی دارد و این مسئله برایش اهمیت دارد.
این گرافیست اضافه کرد: در کشورهایی که در حوزه نشر موفق بوده‌اند، آثارشان گاه تا ۱۰ برابر گران‌تر است. اگر قیمت کتاب پایین باشد، ناشر ناگزیر است از کیفیت بکاهد. ناشران باید بخش تولید و فروش را با هم داشته باشند تا بتوانند به فعالیت خود ادامه دهند. لحن دل‌نشین برای مخاطب و اندیشه‌ای نو، رمز موفقیت است.
عزیز محسنی در پایان نشست «طعم کتاب؛ لحن و زبان مخاطب» گفت: کتاب‌خوان‌ها، اربابان فرهنگ به‌شمار می‌روند؛ نازک‌طبع و نکته‌سنج‌اند. بنابراین باید به موارد گفته‌شده توجه کرد تا نتیجه‌ای مطلوب حاصل شود.