به گزارش «خبرنامه دانشجویان ایران»؛ در ادامه روند پرشتاب ایران برای تثبیت جایگاه خود در حوزه فناوری‌های پیشرفته فضایی، روز گذشته ماهواره مخابراتی «ناهید ۲» با موفقیت و به‌دست پرتابگر سایوز از پایگاه فضایی «وستوچنی» روسیه به مدار ۵۰۰ کیلومتری زمین تزریق شد. این رویداد، فراتر از یک موفقیت مهندسی، نشانه‌ای آشکار از حرکت نظام‌مند ایران در مسیر خوداتکایی فضایی و تقویت حضور مستقل در حوزه فناوری‌های فضاپایه است.
پرتاب «ناهید ۲» نه‌تنها آزمونی برای زیرساخت‌های فنی و مهارتی بومی بود، بلکه پیام روشنی برای جهان مخابره کرد: ایران، با وجود فشارها و محدودیت‌های جهانی، مصمم به حضور فعال، مستقل و پیش‌برنده در مدار رقابت فضایی است.
یک پرتاب، چندین دستاورد: نگاه کلان به مأموریت «ناهید ۲»
در نخستین ساعات روز گذشته، پرتابگر سایوز، یکی از مطمئن‌ترین و موفق‌ترین سامانه‌های پرتاب جهان، حامل ماهواره «ناهید ۲» از پایگاه فضایی وِستوچنی به فضا فرستاد. سازمان فضایی ایران ساعاتی پس از پرتاب اعلام کرد که این ماهواره با موفقیت در مداری با ارتفاع تقریبی ۵۰۰ کیلومتر قرار گرفته و نخستین سیگنال‌های تله‌متری آن نیز به‌درستی در ایستگاه زمینی دریافت شده است.
اطلاعات اولیه نشان می‌دهد زیرسیستم‌های اصلی از جمله سامانه‌های توزیع توان، کنترل وضعیت، و ارتباطات اولیه در مدار، با موفقیت فعالیت خود را آغاز کرده‌اند. این موفقیت، با درنظر گرفتن شرایط فنی پیچیده، سطح حساسیت عملیات و دشواری‌های تحریم‌محور در تأمین تجهیزات، دستاوردی بسیار مهم تلقی می‌شود.
ساختاری بومی با فناوری‌های پیشرفته
ماهواره «ناهید ۲» حاصل چندین سال تلاش مداوم و برنامه‌ریزی‌شده دانشمندان و متخصصان داخلی است که با مشارکت پژوهشگاه فضایی، سازمان فضایی ایران، شرکت‌های دانش‌بنیان و تیم‌های دانشگاهی پیش رفته است. این ماهواره با وزن حدود ۱۱۰ کیلوگرم، به گونه‌ای طراحی شده که بتواند به مدت ۲ تا ۵ سال در مدار باقی بماند و طی این مدت، انواع تست‌های فناورانه، مخابراتی و مداری را پشت‌سر بگذارد.
نکته کلیدی در این ماهواره، استفاده از فناوری ارتباطی در باند KU است؛ باندی که برای نخستین بار در ایران به‌صورت عملیاتی در مدار مورد آزمایش قرار می‌گیرد. این باند از اهمیت بالایی برخوردار است، چرا که امکان برقراری ارتباطات پهن‌باند و پرظرفیت را فراهم می‌سازد و زیرساختی کلیدی برای ایجاد منظومه‌های ماهواره‌ای مخابراتی و پوشش ارتباطی مناطق دورافتاده یا بحران‌زده محسوب می‌شود.
علاوه بر این، «ناهید ۲» به نسخه‌های به‌روزشده فناوری‌های ارتباطی در باندهای S، U و V نیز مجهز شده است؛ فناوری‌هایی که در نسل‌های قبلی نیز مورد استفاده بودند اما اکنون با کارایی و پایداری بالاتر در این پروژه به‌کار گرفته شده‌اند.
از دیگر نقاط قوت این ماهواره، بهره‌گیری از سامانه رانش با تکنولوژی گاز گرم است؛ سامانه‌ای که به‌طور کامل در داخل کشور توسعه یافته و یکی از دشوارترین فناوری‌های فضایی از نظر طراحی و پیاده‌سازی به شمار می‌رود. در این سامانه، از اجزای بومی چون مخازن کامپوزیتی، تراسترهای کنترلی، شیرهای فشار بالا و سامانه تزریق دقیق استفاده شده که همگی در کشور ساخته شده‌اند.
کارکرد این سامانه امکان اصلاح مدار ماهواره به میزان حدود ۵۰ کیلومتر را فراهم می‌سازد؛ قابلیتی حیاتی برای حفظ موقعیت ماهواره و ادامه فعالیت مخابراتی آن در بازه زمانی طولانی.
پیشرفت در حوزه مواد پیشرفته یکی از نقاط عطف پروژه ناهید ۲ است. از جمله این فناوری‌ها، می‌توان به پوشش‌های پلیمری خاص برای عایق‌کاری حرارتی و الکتریکی، چسب‌های مقاوم به خلأ و دمای بالا و ساخت باتری‌های لیتیوم-یونی اشاره کرد که همگی در کشور و با تکیه بر پژوهش‌های داخلی توسعه یافته‌اند.
باتری‌های استفاده‌شده در این ماهواره، نه‌تنها باید قابلیت ذخیره‌سازی و تأمین توان در طولانی‌مدت را داشته باشند، بلکه باید در برابر سیکل‌های شدید شارژ و دشارژ، بدون افت ظرفیت قابل‌توجه مقاومت کنند؛ ویژگی‌ای که تنها در باتری‌های باکیفیت جهانی دیده می‌شود و اکنون در ایران قابل تولید است.
نقش‌آفرینی راهبردی در آینده ارتباطات فضاپایه
پرتاب «ناهید ۲» بخشی از نقشه راه بزرگ‌تر ایران برای توسعه منظومه‌های ماهواره‌ای مخابراتی در مدارهای پایین و حرکت به سمت ماهواره‌های عملیاتی در مدار ژئو (۳۶ هزار کیلومتر) است. به گفته مقامات سازمان فضایی، طراحی ماهواره «ناهید ۳» در دستور کار قرار دارد. این نسل پیشرفته‌تر قرار است قابلیت‌های بیشتری از جمله پهنای باند بالاتر، ارتباطات پایدارتر، و قابلیت مانور بیشتر در مدار را دارا باشد.
همچنین نمونه دوم «ناهید ۲» نیز ساخته شده و قرار است در آینده‌ای نزدیک با استفاده از پرتابگر داخلی به فضا ارسال شود. این موضوع، در کنار توسعه پرتابگرهای بومی، نویدبخش استقلال کامل ایران در چرخه تولید، پرتاب و بهره‌برداری از ماهواره‌هاست.
همکاری با روسیه؛ بهره‌برداری از دیپلماسی فضایی فعال
پرتاب «ناهید ۲» با پرتابگر روسی، ادامه‌ای بر همکاری‌های پیشین ایران و روسیه در حوزه فضایی است. پیش‌تر، ماهواره‌هایی چون «خیام»، «پارس ۱» و «هدهد» نیز با همکاری روسیه به فضا رفته بودند. همکاری ایران و روسیه در این حوزه، مزایایی مانند دسترسی به پرتابگرهای قابل اطمینان، تبادل دانش فنی و کاهش هزینه‌ها را به همراه دارد.
نصب لوگوی سازمان فضایی ایران و پژوهشگاه فضایی بر بدنه پرتابگر سایوز، به‌عنوان نماد مشارکت فعال ایران در عملیات پرتاب، جایگاه کشور را به‌عنوان بازیگری معتبر در عرصه فناوری‌های فضایی تثبیت می‌کند.
چشم‌انداز فناوری فضایی ایران
با موفقیت پرتاب ناهید ۲، ایران اکنون در مرحله تثبیت حضور فنی خود در حوزه ماهواره‌های مخابراتی قرار گرفته است. اما چشم‌انداز این حوزه فراتر از چند پرتاب است. برنامه‌ریزی برای دستیابی به منظومه‌های ماهواره‌ای بومی، ساخت ماهواره‌های تصویربرداری با رزولوشن بالا، توسعه ماهواره‌های سنجشی و طراحی پایگاه‌های پرتاب داخلی از اهداف میان‌مدت ایران است.
تحلیلگران معتقدند اگر ایران بتواند به‌زودی پرتاب ماهواره به مدار ژئو را با پرتابگر داخلی انجام دهد، نه‌تنها در بین ۷ کشور اول فضایی جهان قرار می‌گیرد، بلکه می‌تواند نقش مهمی در ارائه خدمات مخابراتی و اینترنتی به کشورهای منطقه و فراتر از آن ایفا کند.
«ناهید ۲»، نقطه اتکا آینده‌ای فضایی
در شرایطی که بسیاری از کشورهای در حال توسعه هنوز در مراحل مقدماتی بهره‌برداری از فناوری فضایی هستند، ایران با تکیه بر دانش بومی، نیروی انسانی توانمند و برنامه‌ریزی منسجم، توانسته به جایگاهی دست یابد که طراحی، ساخت، آزمایش و پرتاب ماهواره را به‌صورت بومی انجام دهد.
«ناهید ۲» تنها یک ماهواره نیست؛ نماد اراده ملی برای رسیدن به استقلال فناورانه، نمادی از پیوند میان علم، صنعت، سیاست و امنیت ملی، و گامی مؤثر در راه توسعه اقتصادی مبتنی بر دانش است. این ماهواره، مسیر را برای منظومه‌های فضایی ایرانی هموار می‌کند؛ منظومه‌هایی که شاید در آینده نه‌چندان دور، نه‌تنها ارتباطات کشور، بلکه آینده دیجیتال منطقه را نیز تحت‌تأثیر خود قرار دهند.
گزارش از امیر صفره