به گزارش «خبرنامه دانشجویان ایران»؛ در طول قرن‌ها، قارچ‌های دارویی جایگاه ویژه‌ای در طب سنتی فرهنگ‌های آسیایی داشته‌اند و به دلیل خواص شفابخش و کمک به افزایش طول عمر شناخته شده‌اند. امروزه، با پیشرفت علم، علاقه به این گنجینه‌های طبیعی در غرب نیز به‌طور فزاینده‌ای افزایش یافته است. تحقیقات مدرن بسیاری از فواید سنتی این قارچ‌ها را تأیید کرده و آن‌ها را به‌عنوان مکمل‌هایی ارزشمند برای سلامت عمومی معرفی کرده‌اند. در ادامه با سه مورد از محبوب‌ترین و پرکاربردترین قارچ‌های دارویی و فواید شگفت‌انگیز آن‌ها برای بدن آشنا می‌شویم.
قارچ شیتاکه: تقویت‌کننده سیستم ایمنی و حافظ سلامت قلب
قارچ شیتاکه (Lentinula edodes)، بومی مناطق کوهستانی ژاپن، کره و چین است و با طعم خاکی و گوشتی خود، سال‌ها در آشپزی و طب سنتی این کشورها مورد استفاده قرار گرفته است. این قارچ نه‌تنها منبعی مناسب از پروتئین، فیبر، ویتامین‌های گروه B و مواد معدنی ضروری مانند مس، سلنیوم، منگنز و پتاسیم است، بلکه حاوی ترکیبات فعالی چون بتا-گلوکان‌ها و اریتادنین است که خواص درمانی قابل‌توجهی دارند.
یکی از مهم‌ترین فواید شیتاکه، توانایی آن در تقویت سیستم ایمنی بدن است. بتا-گلوکان‌های موجود در این قارچ، که نوعی فیبر غذایی محلول محسوب می‌شوند، به افزایش فعالیت سلول‌های ایمنی کمک کرده و واکنش بدن در برابر عفونت‌ها را بهبود می‌بخشند. این ترکیبات همچنین می‌توانند شاخص‌های التهاب را در بدن کاهش دهند. علاوه بر این، شیتاکه ممکن است در مقابله با سرطان نیز نقش ایفا کند. برخی تحقیقات نشان داده‌اند که بتا-گلوکان‌ها با تحریک سیستم ایمنی در بیماران سرطانی، می‌توانند در کنار درمان‌های رایج، به مبارزه با تومورها و بهبود کیفیت زندگی بیماران کمک کنند.
شیتاکه همچنین برای سلامت قلب مفید است. اریتادنین موجود در این قارچ به کاهش سطح کلسترول بد (LDL) کمک می‌کند و بتا-گلوکان‌ها نیز مانع جذب کلسترول در روده می‌شوند. پتاسیم و منیزیم موجود در شیتاکه به تنظیم فشار خون کمک کرده و می‌توانند در کاهش احتباس مایعات و سدیم اضافی در بدن مؤثر باشند. نکته قابل‌توجه دیگر این است که شیتاکه یکی از معدود منابع طبیعی ویتامین D به‌شمار می‌رود؛ ویتامینی که برای جذب کلسیم، سلامت استخوان‌ها و عملکرد صحیح سیستم ایمنی ضروری است. این قارچ را می‌توان به‌صورت پخته در انواع غذاها مانند سوپ، خوراک و سس استفاده کرد تا از فواید بی‌نظیر آن بهره‌مند شد.
قارچ یال شیر: حامی سلامت مغز و آرامش‌بخش ذهن
قارچ یال شیر (Hericium erinaceus) با ظاهر سفید و خاردار خود که شبیه به یال شیر است، یکی از قارچ‌های خوراکی و دارویی محبوب در آسیاست. این قارچ به دلیل دارا بودن ترکیبات فعالی همچون هریکِنون‌ها و اریناسین‌ها مورد توجه بسیاری از پژوهش‌ها قرار گرفته است. این ترکیبات نقش مهمی در حفظ سلامت سیستم عصبی و تقویت عملکرد مغز دارند.
یکی از برجسته‌ترین خواص یال شیر، توانایی آن در بهبود عملکرد شناختی است. هریکِنون‌ها و اریناسین‌ها می‌توانند تولید فاکتور رشد اعصاب (NGF) را تحریک کنند؛ پروتئینی حیاتی برای رشد، نگهداری و بقای نورون‌های مغزی. این ویژگی، یال شیر را به گزینه‌ای امیدبخش برای بهبود حافظه، تمرکز و وضوح ذهنی تبدیل کرده است. حتی در برخی پژوهش‌های مقدماتی، پتانسیل آن در پیشگیری یا مدیریت بیماری‌های تحلیل‌برنده عصبی مانند آلزایمر و پارکینسون نیز بررسی شده است. نکته جالب توجه اینکه اریناسین‌ها قادرند از سد خونی-مغزی عبور کنند و مستقیماً بر سلول‌های مغزی تأثیر بگذارند.
علاوه بر این، قارچ یال شیر می‌تواند در کاهش خستگی و علائم افسردگی و اضطراب مؤثر باشد. مطالعات نشان داده‌اند که مصرف آن می‌تواند استرس را کاهش داده و سطح انرژی را افزایش دهد؛ به‌ویژه در افرادی که با کاهش انرژی، مه مغزی یا تغییرات هورمونی مانند یائسگی مواجه هستند. این قارچ همچنین خواص ضد التهابی و آنتی‌اکسیدانی قدرتمندی دارد که به کاهش التهاب و مقابله با آسیب ناشی از رادیکال‌های آزاد کمک می‌کند. یال شیر می‌تواند سیستم ایمنی را تقویت کرده، سلامت دستگاه گوارش را با تقویت رشد باکتری‌های مفید روده بهبود بخشد و حتی در پیشگیری از زخم معده نیز مؤثر باشد.
قارچ گانودرما: قارچ جاودانگی و تعادل بدن
قارچ ریشی یا گانودرما لوسیدوم (Ganoderma lucidum)، که در شرق آسیا با نام لینگ‌زی شناخته می‌شود، یکی از قارچ‌های دارویی با پیشینه‌ای بیش از دو هزار سال در طب سنتی است. این قارچ با ظاهر درخشان و بافت چوبی‌اش، نمادی از موفقیت، رفاه و طول عمر تلقی می‌شود و ارزش دارویی آن به‌مراتب بیشتر از ارزش غذایی آن است.
یکی از برجسته‌ترین اثرات گانودرما، تقویت عملکرد سیستم ایمنی بدن است. قارچ گانودرما با تأثیر بر ژن‌های سلول‌های سفید خون، به‌ویژه لنفوسیت‌هایT، به تنظیم و ارتقای عملکرد سیستم ایمنی کمک می‌کند. گانودرما همچنین به دلیل خواص بالقوه ضد سرطانی‌اش مورد توجه قرار دارد. پژوهش‌های آزمایشگاهی و حیوانی نشان داده‌اند که عصاره این قارچ می‌تواند موجب مرگ سلول‌های سرطانی شود و در کنار درمان‌های رایج، به کاهش اندازه و تعداد برخی تومورها و بهبود کیفیت زندگی بیماران سرطانی کمک کند.
گانودرما همچنین ممکن است به کاهش خستگی، اضطراب و افسردگی کمک کند. برخی مطالعات نشان داده‌اند که ترکیبات موجود در آن، خستگی پس از فعالیت جسمی و علائم روانی ناشی از بیماری را کاهش می‌دهند. از دیگر خواص مهم این قارچ، کمک به سلامت قلب و عروق است. گانودرما پتانسیل کاهش قند خون، کاهش تری‌گلیسیرید و افزایش کلسترول خوب (HDL) را دارد. گرچه تحقیقات انسانی در این زمینه هنوز کامل نیستند، نتایج اولیه در مدل‌های حیوانی امیدوارکننده‌اند.
خواص آنتی‌اکسیدانی گانودرما نیز بسیار چشمگیر است. این قارچ حاوی ترکیباتی است که می‌توانند از سلول‌ها در برابر آسیب‌های اکسیداتیو محافظت کرده و سطح استرس اکسیداتیو را کاهش دهند. گانودرما در محافظت از کبد نیز مؤثر شناخته شده و در مطالعات حیوانی اثرات حفاظتی قدرتمندی در برابر آسیب‌های کبدی از خود نشان داده است. همچنین، دارای خواص ضد میکروبی در برابر برخی باکتری‌ها و ویروس‌هاست و حتی می‌تواند به بهبود زخم‌های گوارشی نیز کمک کند.
نتیجه‌گیری
قارچ‌های دارویی مانند شیتاکه، یال شیر و گانودرما، گنجینه‌هایی طبیعی با طیف وسیعی از فواید برای سلامت بدن هستند. از تقویت سیستم ایمنی و مبارزه با التهاب گرفته تا ارتقای عملکرد مغز، حفظ سلامت قلب و کمک به کنترل برخی بیماری‌ها، این قارچ‌ها پتانسیل قابل‌توجهی در بهبود کیفیت زندگی دارند. در حالی که قرن‌هاست در طب سنتی از آن‌ها بهره گرفته می‌شود، تحقیقات علمی مدرن نیز به‌تدریج پرده از مکانیسم‌های دقیق تأثیرگذاری آن‌ها برداشته‌اند. ترکیب دانش کهن با یافته‌های نوین، این قارچ‌ها را به گزینه‌هایی جذاب برای افرادی تبدیل کرده است که به‌دنبال راه‌حل‌های طبیعی برای حفظ و ارتقای سلامتی خود هستند. با این حال، توصیه می‌شود پیش از آغاز مصرف هر نوع مکمل جدید، حتماً با یک پزشک مشورت شود.
منبع: