به گزارش خبرگزاری ایمنا، حمله نظامی به تأسیسات هسته‌ای ایران، از منظر حقوق بین‌الملل، نه‌تنها عبور از خطوط قرمز منشور ملل متحد، بلکه نادیده‌گرفتن چندین معاهده الزام‌آور بین‌المللی از جمله ان‌پی‌تی، پروتکل ژنو و کنوانسیون حفاظت فیزیکی از تأسیسات هسته‌ای است؛ این حمله حتی اگر به تخریب فیزیکی منجر نشده باشد، مصداق کامل نقض صلح است؛ مفهومی که در قلب حقوق بین‌الملل عمومی قرار دارد.
نظام بین‌الملل بر پایه چند اصل اساسی بنا شده است؛ منع توسل به زور، برابری حاکمیت‌ها و لزوم حل مسالمت‌آمیز اختلافات. اما وقتی یکی از بنیان‌گذاران سازمان ملل، خود ناقض اصلی همین اصول باشد، دیگر چه انتظاری از شوراهای فرعی یا آژانس‌های وابسته می‌توان داشت؟ اینجاست که مسئله از یک تجاوز نظامی فراتر می‌رود و به پرسش درباره مشروعیت نظم جهانی موجود تبدیل می‌شود.
در چنین شرایطی، ایران نه‌تنها از حق دفاع مشروع برخوردار است، بلکه می‌تواند راه‌های دیگری چون ارجاع موضوع به شورای امنیت، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و حتی خروج از ان‌پی‌تی را در قالب واکنش سیاسی و حقوقی بررسی کند؛ با این حال، مشکل اصلی فراتر از سازوکارهای رسمی است؛ مشکل، ساختاری است که قدرت را جای قانون نشانده است و همانطور که سید عباس عراقچی روز گذشته در نشست خبری خود اعلام کرد، در نهایت کشورها را به نقطه‌ای می‌رساند که متوجه می‌شوند جز با «زبان زور» نمی‌توان از خود دفاع کرد، چراکه همانطور که بی عملی نهادهای بین المللی در نسل کشی غزه بر همگان ثابت کرد، در جهان امروز دیپلماسی و حقوق بین‌الملل تنها به بازیچه‌ای در دست ابرقدرت‌ها برای پیش بردن راحت تر اهدافشان تبدیل شده است.
در این خصوص نیلوفر مقدمی خمامی، عضو هیئت علمی دانشگاه و استادیار حقوق بین‌الملل عمومی در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا اظهار کرد: در حقوق بین‌الملل اصل بر منع توسل به زور یا استفاده از سلاح است؛ این موضوع در بند ۴ ماده ۲ منشور ملل متحد نیز منعکس شده است؛ یعنی کشورها اجازه ندارند در حل و فصل اختلافات بین‌المللی خودشان از زور تسلیحاتی استفاده کنند.
وی افزود: دو مورد استثنا بر این مورد دیده شده است؛ یکی ذیل فصل هفتم منشور ملل متحد است که در مکانیزم ورود شورای امنیت سازمان ملل متحد و ورود نظامی آن از طریق دولت‌های مختلف طراحی شده است. دومی ماده ۵۱ منشور است که اجازه دفاع مشروع را در مقابل هرگونه تجاوز مسلحانه به کشوری که قربانی آن تجاوز واقع شده می‌دهد.
عضو هیئت علمی دانشگاه ادامه داد: فارغ از این موارد ما در حوزه تأسیسات اتمی در رویه عرفی و قواعد بین‌المللی، ممنوعیت صریح و شفاف داریم؛ استفاده از تسلیحات نظامی یا زور علیه تأسیسات اتمی یک کشور ممنوع است که در ماده ۵۶ پروتکل اول کنوانسیون‌های چهارگانه ژنو نیز درج شده است؛ امروزه کنوانسیون‌های چهارگانه ژنو فقط برای کشورهای خودشان الزام‌آور نیستند، بلکه الزام‌شان تبدیل به الزام عرفی شده است؛ یعنی تعهدات عام‌الشمولی هستند که همه کشورها چه عضو این کنوانسیون‌ها و پروتکل‌ها باشند چه نباشند، باید از آن تبعیت کنند.
مقدمی تصریح کرد: در کنار این موارد، با توجه به اینکه ایران عضو معاهده تسلیحات اتمی یا به عبارتی همان ان‌پی‌تی است، بر اساس ان‌پی‌تی و توافقات پارلمان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، هرگونه حمله نظامی به تأسیسات هسته‌ای ممنوع است.
وی مطرح کرد: این مسئله هم در کنوانسیون حفاظت فیزیکی از تأسیسات هسته‌ای مصوب سال ۱۹۸۰ قید شده و هم در اصلاحیه سال ۲۰۰۵ به صراحت مورد تاکید قرار گرفته است؛ سازمان ملل در مجمع عمومی نیز قطعنامه‌های متعددی برای منع حمله نظامی به تأسیسات هسته‌ای مطرح می‌کند؛ بنابراین فارغ از اینکه این حمله ایالات متحده به تأسیسات هسته‌ای ایران در فوردو و نطنز آثاری به جا بگذارد با نگذارد و منجر به تخریب شود یا نه، این رفتار کاملاً غیر قانونی ذیل نظام بین‌المللی حقوق است.
عضو هیئت علمی دانشگاه بیان کرد: همه ارکان ملل متحد موظف هستند ضمن محکومیت، اقدامات مقابله‌ای را در چارچوب نظام تعریف‌شده، انجام دهند؛ این حق برای جمهوری اسلامی ایران محفوظ است که مطابق با ماده ۵۱ منشور ملل متحد که اجازه دفاع مشروع می‌دهد، با تمرکز بر سه اصل ضرورت، تناسب و تفکیک، پاسخ نظامی درخوری به این حمله‌ها بدهد.
مقدمی افزود: در کنار واکنش نظامی ایران قطعاً درگاه‌هایی در فضای بین‌الملل برای مواجهه حقوقی وجود دارد؛ از جمله اینکه ایران باید به سرعت مسئله را به شورای امنیت سازمان ملل متحد ببرد؛ البته در اینجا شما می‌بینید یک ظرف سیاسی یک‌جانبه تعریف شده که خود ایالات متحده به‌عنوان ناقض اصلی این پرونده از اعضای اصلی شورای امنیت و از قدرت وتو برخوردار است؛ بر این اساس عملاً و قاعدتاً جلوی هرگونه محکومیت شدیدی را در شورای امنیت علیه خودش می‌بندد.
وی ادامه داد: راهکار دیگر، طرح موضوع در آژانس انرژی اتمی و درخواست صدور قطعنامه علیه ایالات متحده آمریکا است؛ با توجه به آن‌چه که در هفته گذشته ناظر به رفتار خلاف رژیم صهیونیستی در آژانس دیدیم، نمی‌توان انتظار داشت که آژانس نیز واکنش خاصی نشان دهد، در نهایت به یک قطعنامه بی‌اثر اکتفا خواهد کرد.
عضو هیئت علمی دانشگاه تصریح کرد: راه‌حل دیگری نیز برای ایران وجود دارد؛ با توجه به اینکه در ماده ۱۰ معاهده منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای یا ان‌پی‌تی قید شده که اگر منافع حیاتی یکی از کشورهای عضو، در معرض خطر قرار بگیرد آن کشور قادر خواهد بود از معاهده خارج شود، ما می‌توانیم از ان‌پی‌تی خارج شویم؛ چون ان‌پی‌تی نه‌تنها نتوانسته باعث جلوگیری از یک فاجعه بزرگ شود، بلکه زمینه را با سیاسی‌بازی و زورگویی یک‌طرفه بدون استناد به منابع معتبر برای طرف مقابل ایجاد کرده و منجر شده رژیم صهیونیستی و ایالات متحده با بهانه‌های واهی علیه کشور ما حمله نظامی داشته باشند؛ بنابراین راه‌حل دیگر که مستلزم تصمیمی دسته‌جمعی در ساختار حاکمیتی است و باید در مجلس شورای اسلامی نیز طرح موضوع شود، خروج از ان‌پی‌تی خواهد بود.
مقدمی گفت: واقعیت امر این است که ایالات متحده آمریکا و رژیم صهیونیستی علی‌رغم تمامی مدارک و مستنداتی که سال‌ها ثابت کردند جمهوری اسلامی ایران هرگز به دنبال دستیابی به سلاح اتمی نبودند و همواره از تأسیسات هسته‌ای برای مقاصد صلح‌آمیز استفاده کردند، به هر دستاویزی متوسل شدند؛ به هر حال جنگ آینده جهان بر سر انرژی خواهد بود؛ برخورداری از منابع انرژی تجدیدپذیر و پاک مانند انرژی هسته‌ای که قادر است نیازهای کشور را به راحتی برطرف کند بسیار مهم است.
وی افزود: ایالات متحده آمریکا و رژیم صهیونیستی نمی‌خواهند کشورهای دیگر مانند ایران در زمینه انرژی استقلال داشته باشند؛ نوعی احتیاج و نیازمندی را برای همه ملت‌ها آرزومند هستند و و می‌خواهند همه وابسته باشند؛ این یک اهرم فشار خواهد بود؛ در جمهوری اسلامی ایران فارغ از مسئله هسته‌ای سال‌هاست که شاهد تهدیدها و تحریم‌های مختلفی از جانب ایالات متحده آمریکا بوده‌ایم؛ بسیاری از داروهایی که نیاز اولیه بیماران مانند بیماران سرطانی، پروانه‌ای و تالاسمی و… است؛ از طریق پرتو درمانی یا داروهای مرتبط با انرژی هسته‌ای تأمین می‌شود، بر این اساس اگر قرار باشد این دسترسی را نیز از ما بگیرند، ما خسارات انسانی را متحمل خواهیم شد.
عضو هیئت علمی دانشگاه افزود: متأسفانه می‌بینید که ایالات متحده آمریکا به هیچ قاعده و عرف بین‌المللی پایبندی ندارد و خودش را فراتر از حقوق و قانون می‌بیند؛ به نظر می‌رسد که اینجا لازم است کشورهای مختلف با در نظر گرفتن اینکه پس از حداقل دو جنگ جهانی و ایجاد نظام ملل متحد، سازمان ملل و نگارش منشور ملل متحد، اصل برابری دولت‌ها و همزیستی مسالمت‌آمیز و عدم توسل به زور را احیا کنند.
مقدمی اشاره کرد: جمهوری اسلامی ایران در چند لایه می‌تواند واکنش نشان دهد؛ در سطح نظامی، بحث دفاع مشروع به صراحت برای ایران مطرح است؛ در حوزه دیپلماسی، سیاسی و حقوقی هم می‌توان با کشورهای مختلف رایزنی کرد که آن‌ها نیز واکنش‌های مستحکم حقوقی نشان دهند و محکومیت‌های صریحی داشته باشند؛ ما واقف هستیم که شورای امنیت و آژانس اتمی، کارکرد حقوقی برای ما نخواهد داشت؛ اما به هر حال باید از این ظرف استفاده کنیم و وارد میدان مقابله و رزم حقوقی با این شیاطین شویم.
به گزارش ایمنا، رفتار ایالات متحده بار دیگر نشان داد که نظام حقوق بین‌الملل در برابر زورگویی قدرت‌های بزرگ، ناتوان و در گروی مصلحت و منافع است.