به گزارش خبرگزاری خبرآنلاین و براساس گزارش زومیت، سکانس مشهوری در انیمیشن «در جستجوی نمو» وجود دارد که در آن بروس، کوسه‌ی سفید بزرگی که ظاهراً در حال بهبودی از عادت ماهی‌خواری خود است، پس از حادثه‌ای بوی خون دوری، دوست پدر نمو را از طریق سوراخ بینی‌اش احساس می‌کند. او این خون را می‌بوید و این امر سبب ایجاد حالت سرخوشی در او می‌شود و سپس بروس کنترل خود را از دست می‌دهد. شاید این صحنه در انیمیشن کودکان اتفاق افتاده باشد، ولی با این حال سؤال اینجاست: اگر کوسه‌ها شش ندارند، پس سوراخ بینی آنها دقیقاً چه کاربردی دارد؟
هنگامی که ما انسان‌ها می‌خواهیم بوی چیزی را خوب احساس کرده و تشخیص دهیم، از طریق ریه‌هایمان عمل تنفس را انجام می‌دهیم. این عمل مولکول‌های بو در هوا را به سمت سلول‌های تخصصی در بینی هدایت می‌کند. اگر گربه دارید احتمالاً چهره‌اش را در حال بو کردن چیز جدید و بد بویی دیده‌اید؛ این حالت در واقع در بسیاری از حیوانات مشاهده می‌شود و «واکنش فلمِن» نام دارد. در این حالت، آنها از طریق دهان، نشانه‌های شیمیایی مبتنی بر رطوبت را تشخیص می‌دهند.
سیستم بویایی کوسه‌ها کاملاً جدا از دستگاه تنفسی است
بو کشیدن در مجموع بخشی از عملکرد سیستم بویایی است که دارای نواحی تخصصی در مغز برای تفسیر این نشانه‌ها از محیط اطراف است. از آنجایی که ما از طریق هوا تنفس می‌کنیم، تصور بوییدن در خشکی برایمان آسان‌تر است، ولی اقیانوس از لحاظ بویایی محیطی کاملاً غنی است.
تشخیص بو برای بقا در کوسه‌ها حیاتی است، ولی بر خلاف انسان‌ها، آنها سیستم بویایی کاملاً جدا از دستگاه تنفسی دارند. بنابراین اینکه آنها دارای آبشش، شش یا عضو تنفسی دیگری باشند اهمیتی در بویایی آنها ایجاد نمی‌کند، چون عمل بوییدن و تنفس در آنها جدا از هم انجام می‌شود. درحالی‌که سوراخ بینی انسان راه ورود هوا یعنی بو و تنفس با هم است.
سوراخ بینی کوسه‌ها در واقع ناریس (منفذ بویایی) نام دارد و در داخل آن ساختاری چندلایه موسوم به رُزت وجود دارد که بوهای درون آب را تشخیص می‌دهد. این عضو بویایی در گونه‌های مختلف کوسه‌ها، سفره‌ماهی‌ها و چارگوش‌ماهی‌ها (که مجموع آنها نرم‌آبشش‌داران نامیده می‌شوند) تفاوت زیادی دارد. بااین‌حال، ما هنوز نمی‌دانیم این تفاوت‌ها دقیقاً چگونه بر عملکرد آنها تاثیر می‌گذارند.
آنچه می‌دانیم این است که ناریس دروازه ورود آب به رُزت است. این ورود می‌تواند هنگام شنای کوسه و به طور طبیعی انجام شود و در برخی گونه‌ها، موهای مژک‌مانند در هدایت آب به داخل کمک می‌کنند، بدون اینکه نیازی به بوکشیدن باشد.
بوکشیدن توسط رزت اهمیت دارد؛ زیرا این سازوکار یکی از راه‌های تشخیص طعمه برای کوسه‌ها است. تشخیص بو می‌تواند مختص هر سوراخ بینی باشد، بنابراین اگر بوی جالبی از سمت چپ احساس کنند، می‌توانند در همان جهت حرکت و منشأ بو را پیگیری کنند. نکات جذاب‌تری زمانی آشکار می‌شوند که در نظر بگیریم بو در آب چگونه عمل می‌کند.
جل آتِما، محقق دانشگاه بوستون، می‌گوید: «رد بو [در آب] از هم می‌پاشد، در سطوح مختلف پراکنده و با جریان جابجا می‌شود.» مطالعات او نشان می‌دهند که کوسه‌ها تنها بالاترین غلظت بو را دنبال نمی‌کنند، بلکه این نشانه را با سایر داده‌های محیطی در هم می‌آمیزند. او می‌افزاید: «کوسه‌ها علاوه بر بو، جریان آب را هم دنبال می‌کنند. این دو با هم می‌تواند آنها را در تشخیص محل دقیق طعمه از محیط راهنمایی کند و از آنها [شکارچیان] کارآمدی بسازد.»
پس در پاسخ به این سؤال: «چرا کوسه‌ها سوراخ بینی دارند؟»، می‌شود گفت آنها در واقع دارای «ناریس» هستند و این عضو تمام مزایای بویایی را بدون نیاز به عمل تنفس در اختیارشان می‌گذارد.
۲۲۷۲۲۷
∎