همشهری آنلاین - یکتا فراهانی: در یکی از عمیق‌ترین دره‌های جهان و بر رودخانه‌ای پرخروش در منطقه‌ای زلزله‌خیز، چین قصد دارد جاه‌طلبانه‌ترین پروژه برق‌آبی تاریخ را اجرا کند. آیا این تصمیم تحولی بزرگ در حوزه انرژی است یا بازی با آتش در دل کوه‌های هیمالیا؟
رکوردشکنی جدید در تولید انرژی
چین ساخت پروژه‌ای عظیم را در رود یارلونگ زانگبو در منطقه تبت، نزدیک مرز هند، تأیید کرده است؛ سدی که قرار است سالانه ۳۰۰ میلیارد کیلووات‌ساعت (معادل ۳۰۰ تراوات‌ساعت) برق تولید کند؛ تقریبا سه برابر نیروگاه سه‌دره که در حال حاضر بزرگ‌ترین سد جهان است و سالانه بین ۹۵ تا ۱۱۲ تراوات‌ساعت تولید دارد.
این طرح بخشی از برنامه پنج‌ساله چهاردهم چین است و با هزینه‌ای بالغ بر ۱۳۷ میلیارد دلار اجرا خواهد شد. این برنامه بر توسعه انرژی‌های پاک و مبارزه با آلودگی متمرکز است.
رودخانه‌ای با قدرتی بی‌نظیر برای تولید برق
رود یارلونگ زانگبو که پس از ورود به هند با نام برهماپوترا شناخته می‌شود، از یخچال‌های طبیعی آنگسی در تبت سرچشمه می‌گیرد و یکی از پرشیب‌ترین و پرپتانسیل‌ترین رودهای جهان برای تولید برق محسوب می‌شود. این رود در مسیر خود حدود ۷۶۶۷ متر اختلاف ارتفاع دارد که بخشی از آن در دره تنگ و عمیق تسانگپو واقع است.
در یک بازه ۵۰ کیلومتری در نزدیکی کوه نامچا باروا، رودخانه ۲۰۰۰ متر افت ارتفاع دارد که آن را به منطقه‌ای ایده‌آل برای ساخت سد تبدیل کرده است. دبی آب این رود حدود ۲۰۰۰ مترمکعب در ثانیه است؛ معادل پر شدن سه استخر المپیکی در هر ثانیه.
موقعیت ژئوپولیتیک حساس و نگرانی‌های همسایه
محل احداث سد در منطقه‌ای قرار دارد که از نظر زمین‌شناسی فعال است و همواره در معرض زلزله‌های بزرگ بوده است. بااین‌حال، مسئولان چینی اعلام کرده‌اند مطالعات زمین‌شناسی گسترده‌ای انجام داده‌اند و اجرای پروژه را ایمن می‌دانند.
این پروژه همچنین موجب نگرانی هند شده است؛ کشوری که در پایین‌دست رودخانه قرار دارد. مقامات هندی نگران تأثیر کنترل جریان آب توسط چین و احتمال پیامدهای زیست‌محیطی و ژئوپلیتیکی آن هستند.
بیشتر بخوانید :
مهندسی در مقیاسی بی‌سابقه
اجرای این پروژه نیازمند حفر چندین تونل ۲۰ کیلومتری برای انحراف مسیر رودخانه خواهد بود. مقیاس مهندسی این عملیات از بسیاری از پروژه‌های مشابه در جهان فراتر رفته و به پیچیدگی ساخت نیروگاهی در دل یکی از صعب‌العبورترین نواحی کره زمین اشاره دارد.
آینده انرژی یا چالشی پرخطر؟
درحالی‌که جهان در مسیر گذار به انرژی‌های تجدیدپذیر گام برمی‌دارد، پروژه سد یارلونگ تسانگپو می‌تواند نقطه عطفی تاریخی باشد. اما ابعاد فنی، زیست‌محیطی و سیاسی آن سوالاتی را مطرح می‌کند که پاسخشان در سال‌های آینده مشخص خواهد شد. آیا این سد به نمادی از قدرت نوین انرژی بدل می‌شود یا به بحرانی تازه در روابط منطقه‌ای دامن خواهد زد؟