به گزارش خبرنگار ایرنا، آیت الله علیرضا اعرافی روز یکشنبه در نشست خبری همایش بین المللی یکصدمین سالگشت بازتاسیس حوزه علمیه قم و نکوداشت آیت الله حاج شیخ عبدالکریم حائری یزدی افزود: در طول تاریخ زنجیره حوزه‌های علمیه در ایران و عراق و کشورهای مختلف در خدمت فکر، فرهنگ و جامعه و مردم بوده و هست.
وی ادامه داد: ایران بزرگ پیشین و چه ایران مقتدر امروز از معارف اسلام و تشیع استقبال کرد و ایران از همان اول پرچمدار تولید اندیشه دینی و گسترش اسلام شد.
به گفته این عضو مجلس خبرگان رهبری، حتی در ادبیات عرب عالمان بزرگی از ایران درخشیدند و سامان دادند و حوزه‌های مختلف از جمله نجف از عالمان ایران مملو بود.
آیت الله اعرافی تاکید کرد: طی ۱۴۰۰ سال حوزه و مراکز علمی بزرگ در ایران از قم و اصفهان و تهران تا شیراز و تبریز شکل گرفتند.
حوزه یک نهاد علم بنیان و اخلاق مدار است
وی گفت: حوزه به عنوان یک نهاد علم بنیان اخلاق مدار سیاست ورز و اجتماعی از سابقه کهن برخوردار است و در طول تاریخ زنجیره حوزه‌های علمیه در کشورهای مختلف با همین هویت در خدمت علم و فرهنگ و فکر و اندیشه و جامعه بوده است؛ زمانی حوزه، حوزه خواهد بود که این ویژگی‌ها را داشته باشد، دانش بنیانی اولین ویژگی حوزه است و دانشمندان بزرگی در حوزه علمیه برخاسته‌اند در زمانی که دو نهاد حوزه و دانشگاه از هم جدا نبود همه علوم در حوزه علمیه قرار داشت.
وی ادامه داد: دومین ویژگی حوزه علمیه اخلاق و حکمت عملی است، بزرگان ما در بیش از هزار سال گوی سبقت را در حوزه حکمت اخلاق و علمی ربوده‌اند.
به گفته آیت الله اعرافی، مولفه سوم، مردم مداری حوزه است، حوزه و روحانیت بدون مردم هیچ است حوزه از مردم برخاسته و پیوندهای عمیق عالمان بزرگ با توده‌های مردم عنصر مهمی است که در طول تاریخ حوزه وجود دارد؛ مولفه چهارم سیاست ورزی درست و اندیشه ورزی صحیح دور از افراط و تفریط است و در این زمینه حوزه علمیه در کشورهای اسلامی پرچمدار بوده‌اند که اوج آن را در نهضت‌های صد ساله ایران و عراق و کشورهای اسلامی شاهدیم و قله آن در انقلاب اسلامی جلوه گر شد.
حوزه علمیه قم در سخت‌ترین دوران شکل گرفت
وی با اشاره به دوره یکصد سال گذشته حوزه علمیه قم گفت: اول آنکه حوزه علمیه قم در روزگار سخت و دشواری شکل گرفت و قدرت‌های بزرگ جهانی میانه جنگ اول و دوم جهانی جهان شرق و ایران را مورد طمع خود قرار داده و دین زدایی و خدشه به آرمان ملی در دستور بود.
آیت الله اعرافی یادآور شد: حوزه علمیه قم در چنین شرایطی باز تاسیس شد، زمانی که رضاخان با تایید قدرت‌های بزرگ برای تغییر در معادلات انقلاب و عظمت ایران وارد شد و دست کشورهای بیگانگان نیز او را حمایت می‌کرد، آیت الله حائری یزدی در چنین شرایطی حوزه علمیه قم را باز تاسیس کرد.
نظریه و تئوری انقلاب اسلامی از قم برخاست
وی ادامه داد: نظریه و تئوری انقلاب اسلامی از قم برخاست و در عمل با پشتیبانی ملت بزرگ ایران مبدا تغییر تحولات بزرگی در کشور و منطقه شد، قم و علمای بزرگ آن الگوی جدیدی از مردم سالاری را ارائه داده و تحقق پیدا کرد.
به گفته اعرافی، حوزه علمیه قم حوزه علوم گستری است به ویژه در نیم قرن اخیر این علوم قلمروهای بسیاری پیدا کرد، در یکصد طرح تحولی که در دوره اخیر در مدیریت حوزه‌های علمیه طراحی شده، طرحی به عنوان درخت‌واره علوم اسلامی طراحی شد، این گسترش علوم اسلامی به ویژه با توجه به نیازهای جدید از ویژگی‌های حوزه علمیه قم است.
حوزه علمیه قم ساختارمند دروازه علوم اسلامی را به روی بانوان گشود
وی تاکید کرد: از ویژگی‌های حوزه علمیه قم اینکه معارف اسلامی را به زبان فارسی و سایر زبان‌ها ارائه کرد البته عمده ذخایر فکری حوزه در قالب زبان فارسی است، قم امتداد جذابی با بانوان پیدا کرد. در واقع به صورت ساختارمند همه دروازه‌های علوم اسلامی برای بانوان گشوده شد.
آیت الله اعرافی گفت: بانوان بسرعت در قلمروهای گوناگون علوم اسلامی پیشتاز شده و در حال پیشرفت هستند و امروز قریب ۵۰۰ مرکز ویژه بانوان در قم و سراسر کشور فعال هستند و این پدیده جدید بر آمده از حوزه علمیه قم است.
به گفته وی، قم با عرضه معارف با شروع انقلاب اسلامی در کشورهای متعدد حضور داشته و در بیش از ۱۰۰ کشور دنیا با بهره‌گیری از ذخیره علمی ایران و قم مراکز علمی و تخصصی در این کشورها سامان یافته و این امتداد بین المللی از فصل‌های درخشان حوزه علمیه قم در سده اخیر است.
روح خدمتگزاری به مردم در حوزه علمیه قم وجود دارد
مدیر حوزه‌های علمیه کشور افزود: یکی از مهمترین دغدغه‌های حوزه علمیه تعامل با دانشگاه است، این امر استمرار پیدا کرده و همچنان باید قوی ادامه داشته باشد، البته مردم پشتوانه اصلی حوزه و نهاد دین بوده‌اند و باید بدانیم که هویت و اصالت ما در ارتباط با مردم شکل می‌گیرد لذا روح خدمتگزاری به مردم در حوزه علمیه قم وجود دارد.
برگزاری همایش صدمین سالگشت بازتاسیس حوزه علمیه قم
وی درباره این همایش گفت: در بخش دستاورد حوزه بیش از ۳۰۰ محقق همکاری داشته اند. قریب ۳۰ ویژه نامه از مجلات حوزوی و مجلات حوزوی دانشگاهی منتشر خواهد شد.
وی افزود: ما در انتظار صدور منشور مقام معظم در خصوص مباحث حوزه‌های علمیه هستیم این منشور نقطه جدید و عطفی در تطورات حوزه‌های علمیه خواهد بود همچنین چهار نفر از مراجع برای این همایش پیام خواهند داد، امیدواریم این نشست گامی برای بازشناسی حوزه از وظایف خود و برداشتن قدم‌های جدید باشد.
مدیر حوزه‌های علمیه کشور ادامه داد: از اظهار نظر و انعکاس پیام های فرهیختگان دانشگاهیان و جامعه استقبال می‌کنیم چون حوزه برای تعمیق رسالت خود باید گام‌های جدیدی بردارد، نیازهای جدید که در نسل ماست تکالیف ما را سنگین تر می‌کند.
اشتغال بانوان تحصیل کرده حوزه علمیه قم
آیت الله اعرافی در پاسخ به سوالی مبنی براینکه در طول این سال‌ها چه اقداماتی برای اشتغال بانوان صورت گرفته است، گفت: تحصیل خواهران در علوم اسلامی اگر چه سابقه تاریخی هزار ساله دارد و چهره‌های برجسته‌ای از زنان در طول تاریخ داریم اما پس از انقلاب اسلامی این تحول بزرگ در قالب‌های مختلف از جمله جامعه الزهرا و حوزه‌های علمیه خواهران و جامعه المصطفی شکل گرفته است.
مدیر حوزه‌های علمیه کشور تاکید کرد: ۵۰۰ حوزه بانوان در ایران داریم و بیش از ۱۰۰ حوزه خواهران در خارج از کشور تاسیس شده که در رشته‌های مختلف و متنوع در حال فعالیت است.
به گفته وی، تاکنون بین ۵۰ تا ۷۰ هزار فارغ التحصیل از حوزه علمیه خواهران از سطح دو تا سطح چهار داشتیم و قریب ۵۰ هزار نفر نیز در این مراکز در حال تحصیل هستند.
وی یادآور شد: در برنامه ریزی جدید با توجه به تاکیدات رهبری، طراحی‌هایی انجام شده و گام‌های بزرگتری برداشته خواهد شد البته جمع زیادی طبق قواعد آموزش و پرورش در آزمون‌ها شرکت کرده و در حال خدمت هستند.
آیت الله اعرافی اضافه کرد: در طرح امین قریب ۱۰ هزار از این افراد در مسایل علمی و فرهنگی آموزش و مرورش کمک می‌دهند همچنین ۲۰ قلمرو برای نقش آفرینی آنها تعریف شده و در حال پیگیری است، طرح‌های تکمیلی نیز وجود دارد که دنبال خواهد شد.
ایجاد تحول در حوزه علمیه
وی درباره تحول در حوزه گفت: برای اولین بار در حوزه‌های علمیه تلاش وافری را شاهد هستیم و منظومه‌ای از ۲۰ طرح راهبردی و پایه در شورای عالی به تصویب رسیده و یکصد طرح تحولی طراحی شده که برخی از آنها در حال اجراست از جمله موضوعاتی در خصوص فقه معاصر، پزشکی، پولی و موضوعات مختلف که نیاز امروز جامعه است همچنین اصلاح نظام درسی است.
به گفته مدیر حوزه‌های علمیه کشور، صد مجله تخصصی نیز پایه ریزی شده و پژوهش سرا و مراکز علمی نیز پایه ریزی شده، نظام حمایت از پروژه‌هایی که در نظام اسلامی مورد نیاز است از موارد طرح‌های تحولی است.
وی درباره تعارض کتاب های قانونی با تحول نگاه علما را چگونه می‌بینید، افزود: ناظر به نیازها و شرایط زمان در حوزه مباحث فراوان و گسترده‌ای مطرح است و این یک ضرورت است و در فقه شاهد هستیم که ابواب نوعی پایه ریزی می‌شود و ۲۰ قلمرو جدید در فقه ما در حال شکل گیری است.
استفاده از فناوری‌های نوین در حوزه‌های علمیه
آیت الله اعرافی اظهار کرد: در مورد مسایل فناوری نیز اقدامات جدی شکل گرفته است و در یک دهه اخیر استفاده از هوش مصنوعی، اجتهاد و علوم اسلامی را پیگیری می‌کنیم.
وی درباره استفاده از هوش مصنوعی گفت: هوش مصنوعی یک مدیره جدید موج آفرین و با سرعت در حال تغییر معادلات در زندگی بشر است و در غرب هم موارد مختلف آن مورد مطالعه قرار گرفته است.
آیت الله اعرافی اضافه کرد: در حوزه فلسفه حقوقی و ارزشی در خصوص هوش مصنوعی مباحثی مطرح است اما به رغم همه این فواید اگر به این موضوعات توجه نشود قطعا آسیب‌هایی به بشر وارد وارد می‌شود ضمن اینکه در شورای عالی انقلاب فرهنگی سند هوش مصنوعی در دست بررسی است
به گفته وی، در مباحث فلسفه، فقه، حقوق و اخلاق استفاده از هوش مصنوعی در حوزه علمیه قم در حال بررسی است و نتایج آن به دستگاه‌های مسوول ارائه خواهد شد.
وی تاکید کرد: ارتباط هوش مصنوعی و علوم اسلامی محور دوم کاری است که در حال انجام آن هستیم از جمله کلان پروژه هوش مصنوعی و اجتهاد که در حال پیگیری است و در بحث انتقال معارف اسلامی به فضای وب نیز طرح‌هایی در حال انجام است، مباحث تبیینی و تبلیغی نیز محور دیگری است که از منظر دینی در حال بررسی است ضمن اینکه طرح‌هایی آغاز شده و باید پیش برویم.
وی ادامه داد: در مورد مباحث مورد نیاز جامعه شاهد افراط و تفریط هستیم گاهی برخی اصل را خواسته گرفته‌اند و می‌گویند باید پاسخ بگیرند در حالیکه دین برای هدایت بشر است و این را نباید نادیده گرفت، از سوی دیگر ندیدن نیازهای جدید هم یک اشتباه است.
مدیر حوزه‌های علمیه کشور یادآور شد: ما با نگاه به اصالت و نگاه به نیازهای دنیای جدید باید موضوعات را بازخوانی و به پرسش‌های جدید پاسخ دهیم، طبیعی است اینطور شاهد تاخر و چالش‌هایی هستیم که باید تحمل کنیم.
به گفته اعرافی، حتما وظیفه حوزه است که از یک سو میراث دار اصالت و پیام اصیل دین باشد و مانع از ذوب آن شود که حتما باید با نگاه عقلانی و اجتهاد به مقوله‌های جدید بپردازد و به آن پاسخ دهد البته در مسایل فقهی نهایتا باید به فتوا تبدیل شود اما کار پایه و بنیادی با یک نگاه جامع باید انجام شود و امیدواریم رشد پیدا کند.
استقلال مالی حوزه علمیه قم
وی درباره مساله استقلال مالی حوزه افزود: حوزه همیشه وامدار مردم بوده، الان هم بخش عمده تامین نیاز نهاد دین در مساجد و حوزه‌های مستقیم از محل وجوهات شرعی است اما با توجه به گسترش نیازهای کارکردی حوزه و نیازهایی که نظام داشته و تنوع کاربری حوزه، تبعا کمکی از بودجه‌های عمومی هم دریافت می‌کند که در برابر حجم بالای کار مردمی که انجام می‌گیرد برای حمایت از حوزه‌ها چیز زیادی نیست.
منشور روحانیت
وی درباره منشور روحانیت هم گفت: این منشور در راستای منشور حضرت امام (ره) است و به مسایل جدید هم پرداخته است البته ما منتظر هستیم تا این منشور ارائه شود و بعد درباره محورهای آن صحبت کنیم، امیدواریم با استفاده از تجربیات گذشته گام‌های درستی برای اجرای آن برداشته شود.
اثر گذاری حوزه علمیه در موضوعات اقتصادی
آیت الله اعرافی درباره اثرگذاری حوزه علمیه در خصوص موضوعات اقتصادی هم افزود: حوزه و دانشگاه آن زمانی مطلوب است که گره گشای مشکلات معرفتی و معیشتی جامعه باشند و بتواند پاسخگوی چالش‌ها و دغدغه‌های مردم هم باشند براساس همین اعتقاد در سال‌های اخیر تلاش شده در تولید قوانین و مقررات، حوزه تقش ایفا کند.
وی یادآور شد: به وزارت کشور گفته‌ایم برای حل مشکلات آسیب‌های اجتماعی آماده همکاری هستیم در این زمینه منظومه‌ای از کارها انجام شده است.
مدیرحوزه‌های علمیه کشور گفت: جریان اقتصاد اسلامی در حوزه یک جریان قوی شده و مرکز اقتصاد مقاومتی حوزه و رشته‌های اقتصادی در همکاری با دانشگاه‌ها در این زمینه فعال هستند و کارهای مهمی در این زمینه آغاز شده و استمرار هم خواهد داشت.