ماه مبارک رمضان، ماه تزکیه و خودسازی، فرصتی است برای بازنگری در رفتارها و اندیشه‌های فردی و اجتماعی. در این ماه پر برکت، مسلمانان با روزه گرفتن، عبادت و نزدیکی به خداوند، به دنبال اصلاح درون و ارتقای معنویت خود هستند؛ اما علاوه بر بعد فردی، رمضان زمان مناسبی برای تأمل در اخلاق اجتماعی و ایجاد تغییرات مثبت در روابط انسانی و ساختارهای اجتماعی نیز است. در این راستا، نهج البلاغه، به‌عنوان یکی از منابع بی‌بدیل اندیشه اسلامی، دیدگاه‌های عمیق و جامع حضرت علی(ع) را درباره اخلاق اجتماعی مطرح کرده است.
ایکنا به مناسبت ماه مبارک رمضان با انتشار سلسله درس گفتارهای «اخلاق اجتماعی از نگاه امیر(ع)» با تدریس محمدهادی امین‌ناجی، نهج‌البلاغه پژوه و استاد دانشگاه منتشر کرده، به بررسی مفاهیم اخلاق اجتماعی از نگاه نهج‌البلاغه پرداخته است. این مجموعه سعی دارد تا ضمن تحلیل آموزه‌های حضرت علی(ع) در زمینه اخلاق اجتماعی، به‌ویژه در این ماه مبارک، نگاهی نو به روابط انسانی و مسئولیت‌های اجتماعی در زندگی امروز بیندازد.
در ادامه قسمت سوم از مجموعه درس‌گفتارهای «اخلاق اجتماعی از نگاه امیر(ع)» با موضوع «هماهنگی اخلاقی» را می‌بینید و می‌خوانید.
روزه‌های ماه نزول قرآن و عبادات روزگاران و شبانگاهان بر شما مبارک و دعاهای شما مستجاب درگاه الهی باشد. در ادامه گفتارهایی که در مورد کلام امیرمؤمنان(ع) در مباحث اخلاق اجتماعی داشتیم، عبارتی را که برای این وعده انتخاب کرده‌ام، حکمت 401 نهج‌البلاغه است. حضرت امیر(ع) در این حکمت می‌فرمایند: «مُقَارَبَةُ النَّاسِ فِي أَخْلَاقِهِمْ، أَمْنٌ مِنْ غَوَائِلِهِمْ؛ موافقت با مردم در خلق و خويشان، سبب ايمنى از آسيبشان است».
البته در رابطه با ترجمه این حکمت حضرت علی(ع)، مترجمان، ترجمه‌ها و توضیحات مختلفی را ارائه کرده‌اند. به عنوان نمونه، استاد انصاریان در ترجمه نهج‌البلاغه خود در فارسی‌نگاری این عبارت فرموده‌اند که هماهنگی اخلاقی مردم، ایمنی در برابر کینه‌های آن‌ها را به دنبال خواهد داشت. مرحوم فیض‌الاسلام عبارتی را در متن‌نگاری خود آورده‌اند که مربوط به همرنگ جماعت بودن است. در فرهنگ فارسی آمده است که خواهی نشوی رسوا، همرنگ جماعت شو! حال باید به این موضوع برسیم که این عبارت مطلوب است یا نامطلوب؟ ما به دنبال آن نیستیم که در زندگی اجتماعی حق را نگوییم و با حق زندگی نکنیم، بلکه محور عدالت و حق‌حویی و حقیقت‌گرایی فطری انسان‌ها، ایشان را در پی حقیقت می‌کشاند، اما هنگامی که وارد گفتارها و زندگی اجتماعی می‌شویم، لازم است که سعه صدر و تحمل متفاوتی را از خود نشان دهیم.
در این زمینه شنیدن، دیدن و حتی رفتارهای مخالف خود را نیز باید تحمل کرد. رفتارهای انسان‌ها هر کدام منبعث از بینش‌ها، گرایشات و نمودهای درونی و بیرونی آن‌هاست. این سؤال پیش می‌آید که آیا همه ما یکسان هستیم؟ آیا همگی یک رفتار، منش و بینش داریم یا خیر؟ امیرمؤمنان(ع) در جامعه‌ای زندگی می‌کردند که نمودهای فراوانی در طول تاریخ داشته و خواهد داشت. لذا انسان‌ها دارای چنین ویژگی‌هایی هستند و تفاوت انسان‌ها یکی از ویژگی‌های خلقت است.
امیرمؤمنان(ع) برای اینکه جامعه‌ای آرام در اختیار داشته و در این آرامش به سمت پیشرفت حرکت کند، این عبارت زیبا را به کار می‌برند که «مُقَارَبَةُ النَّاسِ فِي أَخْلَاقِهِمْ، أَمْنٌ مِنْ غَوَائِلِهِمْ». مقاربه در این حکمت به معنای نزدیک شدن و کنار هم آمدن و کنار آمدن با مردم است. کنار آمدن با مردم در خلق و خوی آن‌ها یک نتیجه خواهد داشت و آن هم اینکه در این صورت، انسان از تنگناهایی که ممکن است برای او ایجاد کنند، در حاشیه امن قرار خواهد گرفت.
انسان اگر می‌خواهد در یک حاشیه آرام، به سمت کمال، توسعه و روزهای بهتر از دیروز حرکت کند، باید گستره وجودی خود را برای همنشینی با مردم فزو‌ن‌تر کرده و وسعت اخلاقی و رفتاری را پذیرا باشد. به تعبیر امیرمؤمنان(ع) «مُقَارَبَةُ النَّاسِ فِي أَخْلَاقِهِمْ، أَمْنٌ مِنْ غَوَائِلِهِمْ». اگر انسان با مردم در اخلاق نزدیک نباشد، تنفر آن‌ها را نسبت به خود برمی‌انگیزد و وقتی تنفر ایجاد شود، انسان از کیدها و برنامه‌ریزی‌های برخلاف رفتار خود در امان نبوده و باید آماده زندگی ناامن باشد. اگر می‌خواهیم زندگی امنی داشته باشیم، باید بیش از پیش یکدیگر را تحمل کنیم.