ماه مبارک رمضان، ماه تزکیه و خودسازی، فرصتی است برای بازنگری در رفتارها و اندیشه‌های فردی و اجتماعی. در این ماه پر برکت، مسلمانان با روزه گرفتن، عبادت و نزدیکی به خداوند، به دنبال اصلاح درون و ارتقای معنویت خود هستند اما علاوه بر بعد فردی، رمضان زمان مناسبی برای تأمل در اخلاق اجتماعی و ایجاد تغییرات مثبت در روابط انسانی و ساختارهای اجتماعی نیز است. در این راستا، نهج البلاغه، به‌عنوان یکی از منابع بی‌بدیل اندیشه اسلامی، دیدگاه‌های عمیق و جامع حضرت علی(ع) را درباره اخلاق اجتماعی مطرح کرده است.
ایکنا به مناسبت ماه مبارک رمضان با انتشار سلسله درس گفتارهای «اخلاق اجتماعی از نگاه امیر(ع)» با تدریس محمدهادی امین‌ناجی، نهج‌البلاغه پژوه و استاد دانشگاه منتشر کرده، به بررسی مفاهیم اخلاق اجتماعی از نگاه نهج‌البلاغه پرداخته است. این مجموعه سعی دارد تا ضمن تحلیل آموزه‌های حضرت علی(ع) در زمینه اخلاق اجتماعی، به‌ویژه در این ماه مبارک، نگاهی نو به روابط انسانی و مسئولیت‌های اجتماعی در زندگی امروز بیندازد.
در ادامه قسمت دوم از مجموعه درس‌گفتارهای «اخلاق اجتماعی از نگاه امیر(ع)» با موضوع «پادشاهی قناعت» را می‌بینید و می‌خوانید.
ان‌شاالله روزهای زیبای فروردین‌ماه بر شما عزیزان همراه با نیکی‌ها، زیبایی‌ها و همنشینی‌های ماندگار خانوادگی باشد.
در ادامه گفت‌و‌گوهای دوستانه‌ای که در محضر کلام امیر بیان حضرت علی بن ابی‌طالب(ع) داریم، عبارت و حکمتی را که انتخاب کرده و در این وعده تقدیم حضور می‌کنم، عنوان «پادشاهی قناعت» دارد. یکی از مباحث اجتماعی ما، موضوع چگونگی تنعم و بهره‌برداری از نعمت‌های الهی است. ما چگونه از نعمت‌های الهی برخوردار باشیم؟ همه ما به دنبال برخورداری فزون‌تر بوده و هیچ‌گاه به آنچه داریم، بسنده نمی‌کنیم و می‌خواهیم بیش از پیش و بیش از دیگران داشته باشیم. آیا برای این خواسته‌ها می‌توان حد تعادلی را در نظر گرفت؟ آیا این خواستن‌ها مناسب است یا نامناسب؟ چگونه در اجتماع با این موضوع مواجه شویم؟
امیرالمؤمنین(ع) در حکمت 229 نهج‌البلاغه عبارت زیبایی را آورده‌اند که «كَفَى بِالْقَنَاعَةِ مُلْكاً، وَبِحُسْنِ الْخُلُقِ نَعِيماً؛ قناعت، گونه‌اى پادشاهى و حسن خلق، گونه‌اى نعمت است». در رابطه با این حکمت، دو نکته مهم وجود دارد. نکته اول اینکه در مورد قناعت و پادشاهی و حسن خلق و نعمت شباهت‌هایی وجود دارد.
وقتی به منابع مختلف و مرتبط با توضیح گفتارهای امیر مؤمنان(ع) مانند شرح نهج‌البلاغه ابن میثم بحرانی مراجعه می‌کنیم، عبارت زیبایی را در مورد استعاره گرفتن لفظ ملک و پادشاهی برای قناعت مطرح می‌کند. اگر انسان به حکمرانی، حاکمیت، پادشاهی و در اوج قرار گرفتن در همه سطوح علقه و رغبت دارد، به این دلیل است که وقتی در اوج باشد، احساس غنا و بی‌نیازی از دیگران خواهد داشت. امیر مؤمنان(ع) در این حکمت، قناعت را شبیه به یک حاکمیت بلامنازع می‌دانند و برای انسان قناعت‌ورزی و بسنده کردن به آنچه دارا است را نوعی پادشاهی دانسته و این بدان معنا است که انسان باید از آنچه که دارد، بهترین استفاده را داشته باشد.
نکته دوم را جع به عبارت بعدی این حکمت یعنی «وَ بِحُسْنِ الْخُلُقِ نَعِيماً» است. واژه نعیم در این حکمت، واژه‌ای است که در صرف عربی در غالب صفت مشبهه به کار رفته است. صفت مشبهه دلالت بر پایداری، ماندگاری و صفت دائمی دارد. لذا حضرت امیر(ع) حسن خلق را گنجینه‌ای ماندگار برای انسان می‌داند. انسان می‌تواند با روزه‌داری خود، حسن خلق را همراه کرده و با این خلق زیبا، ماندگاری خود را در جامعه و خانواده بیش از پیش کند.