همان نشانه‌هایی که زمان رامقهورخود می‌کنند؛ انگارعطرزودهنگام بهاراست که درشیشه رمضان جاخوش کرده.گرچه عشق‌بازی با این فضای سراسر رحمت الهی زمان را از دست خارج می‌کند اما باید برای دیدار از پشت صحنه یک برنامه ویژه رمضانی در استودیو صاحب‌الزمان(عج) صحن آزادی حرم مطهر رضوی حاضر شوم.این‌که تعدادی جوان خوش‌ذوق و اهل‌دل ۳۰ روز در رویایی‌ترین زمان و مکان دنیا گرد هم جمع شوند تا لحظاتی زیبا را برای بیننده برنامه خلق کنند، را باید با چشم خود می‌دیدم و برای آن می‌نوشتم تا باور کنم هر اتفاقی در این دنیا بی‌دلیل و بی‌حکمت نیست، حتی اگر آن اتفاق یک رویداد حرفه‌ای و رسانه‌ای باشد.امسال، سال دومی است که بروبچه‌های «پناه» درحرم امام هشتم(ع) دور هم جمع می‌شوند تا همراه کارکنان مرکز ارتباطات و رسانه آستان قدس رضوی، علاوه برساخت برنامه تلویزیونی برای ماه رمضان، خالق لحظات معنوی و مجری پویش‌های فرهنگی برای مخاطبان خود باشند.برنامه پناه یک ساعت قبل از اذان مغرب به افق تهران از شبکه دو سیما به‌صورت زنده روی آنتن می‌رود. تقریبا ۳۰دقیقه تفاوت افق مشهد و تهران باعث می‌شود تا پناه با عبور از اذان مغرب مشهد، به کار خود ادامه دهد تا به افق پایتخت برسد و این در حالی است که عوامل برنامه با زبان روزه ثانیه‌ای آرام و قرار ندارند.
قصه‌های «پناه» از کجا آمدند؟
اما این برنامه که تلاش کرده با طرح روایت و داستان به بیان مسائل مدنظر خود بپردازد، بر مبنای چه محتوایی ساخته شده است؟ برای تولید آیتم‌های آن چگونه برنامه‌ریزی شده است؟ این سوال‌ها را محمد حقی، سردبیر برنامه پناه این‌گونه توضیح می‌دهد: بعد از تجربه رمضان المبارک سال قبل تلاش کردیم تا فرآیند کامل‌تری در تعیین محتوای برنامه داشته باشیم. به همین دلیل به لقب معروف امام رضا(ع)، یعنی عالم آل‌محمد(ص) که مورد وثوق همه مسلمانان است، تمسک کرده و برآن شدیم مباحث معرفتی متناسب را در همه بخش‌های برنامه، چه آن آیتم‌هایی که احساسی بود و چه بخش گفت‌وگومحور تسری دهیم. برهمین اساس از ده‌ها داستان رضوی، صدها حکمت و محتوا از سبک زندگی رضوی و اهل بیت(ع) بهره‌مند شدیم. ما تلاش کردیم در کنار نگاه احساسی و عاطفی به امام رضا(ع)، رویکردی معرفتی توأم با همت به امام هشتم(ع) داشته باشیم.
حقی افزود: اما رویکرد ما درخصوص فرم برنامه این‌گونه بود که گوشه‌گوشه این برنامه قصه داشته باشد، زیرا می‌خواهیم حرف خود را در قالب قصه به مخاطب منتقل کنیم. به همین دلیل برنامه با داستانک شروع می‌شود، همچنین پلاتوهای مختلف با قصه همراه است. به همین منظور از نویسندگانی که برنده جوایز مختلف بودند، دعوت به همکاری کردیم، آقایان نیما اکبرخانی و درخشان و خانم‌ها اسما غفاری، لیلا مهدوی و کشمیری افرادی هستند که در این رابطه به کمک ما آمدند.
سردبیر پناه گفت: در حوزه پژوهش در دو بخش سوژه‌یابی و تولید محتوا وارد عمل شدیم. تحقیق، پژوهش و تولید محتوا برعهده خودم بود، اما سوژه‌یابی را با تکیه بر کتاب‌هایی که درباره امام رضا(ع) نوشته شده، انجام دادیم که این پروسه سه‌ماه به طول انجامید. مهمانان و قهرمانان برنامه از دل کتاب‌ها بیرون آمدند، مثلا در کتابی شخصیت یا ماجرایی را دنبال کردیم و به‌فرد و سوژه مورد نظر رسیدیم؛ پای صحبت آنها نشستیم و قصه آنها را استخراج کردیم. بعضی سوژه‌ها از دل مستندها بیرون آمده و برخی دیگر توسط دوستان ما در آستان قدس رضوی به ما معرفی شدند. همکاران مرکز ارتباطات و رسانه آستان قدس رضوی از جمله رئیس محترم و دیگر همکاران‌شان، همکاری خوبی با ما داشتند.
از بافت فرش حرم تا دعوت زیارت اولی‌ها
دقایقی به اذان مغرب به افق مشهد مانده بود که مدیران مرکز ارتباطات و رسانه آستان قدس به استودیو صاحب‌الزمان(عج) آمدند و سری به همکاران پناه زدند و گپ‌و‌گفت و تبادل نظری صورت گرفت. مناجات‌خوانی لحظات اذان مغرب مشهد حال‌و‌هوای خوشی در پشت صحنه پناه ایجاد کرد، آن جوانان پرشور که لحظه‌ای آرام نمی‌گرفتند خاک‌نشین صحنه شدند. نوای قرآن که از گلدسته‌های حرم بلند شد، آقای آزادی (مجری برنامه) صحبت مهمان برنامه را قطع و ببیندگان را مهمان لحظات نورانی اذان به وقت حرم رضوی کرد. لحظه‌ای که شاید آرزوی خیلی از مشتاقان حضرت رضاست؛ اذان و افطار در جوار حضرت دوست.
اهالی پناه نماز خواندند و افطار را به بعد از اذان تهران و پایان برنامه موکول کردند. ضیافت دوست‌داشتنی آنان که به پایان رسید، محمدرضا خندان؛ کارگردان برنامه درخصوص روند شکل‌گیری و اجرای برنامه در رمضان ۱۴۴۶ گفت: بعد از تجربه برنامه پناه در رمضان سال گذشته، بنا شد مجموعه دوم برای رمضان امسال در حرم مطهررضوی روی آنتن برود. روند نگارش محتوا توسط تیم سردبیری و زیر نظر آقای حقی صورت گرفت. بنای ما این بود که هر برنامه یک قصه را دنبال کند، آن هم قصه‌هایی که جامعه‌پذیری بیشتری داشته باشد و تنها موضوع انفرادی را دنبال نکند؛ زیرا در این صورت امکان تکثیرپذیری سوژه و الگوپذیری جامعه از آن وجود دارد. باتوجه به فضای معنوی حرم مطهر و ماه رمضان امید می‌رود دستاورد خوبی به همراه داشته باشد که با استقبال گسترده مخاطبان همراه بوده است، به‌طور مثال در دو شب نخست برنامه حدود۱۱هزار پیامک برای شرکت در پویش‌ها دریافت شد و این درحالی است که در شب‌های نخست ما تنها از پویش‌ها رونمایی کردیم.
خندان ادامه داد: این پویش‌ها با همراهی آستان قدس رضوی برگزار می‌شود. «گره‌گشا» یکی از پویش‌هاست که با بافت فرش داخل استودیو مرتبط است. قصه فرشی که در برنامه بافته می‌شود نیز شنیدنی است؛ از آنجا که فرش میان ایرانیان اصالت دارد، بنا شد تا این فرش به نیابت مخاطبان در حرم مطهر بافته شود تا با هر گرهی که زده می‌شود، از مشکلات مردم گره‌گشایی کنیم. سرنوشت این فرش این است که زیر پای زائر امام انداخته شود. به‌عنوان مثال مخاطبی پیام داده تا به نیابت از او گرهی بر فرش زده شود و او نیز بخشی از جهیزیه نوعروس را عهده‌دار شده است. وقتی در جوار امام مهربانی هستیم باید مشق مهربانی کنیم و مردم نیز همراهی می‌کنند.او اضافه کرد: پویش دیگر ما«زیارت اولی‌ها»ست.سال گذشته نیز این پویش راداشتیم و تعدادزیادی زائر اولی به پابوس امام رضا(ع) آمدند. آستان قدس دراین پویش پای کارایستاد وزیارت را برای این عزیزان تسهیل کرد.امسال نیز این پویش ادامه دارد.
دلنوشته‌هایی از دل حرم
خندان با اشاره به دلنوشته‌های دریافتی برنامه عنوان کرد: از دیگر آیتم‌های برنامه دلنوشته‌هایی است که از مخاطبان به دست ما می‌رسد. خدام حرم دلنوشته‌هایی که داخل پاکت دربسته است را بین زائران می‌برند و آنها اسامی را انتخاب می‌کنند. برخی افراد آرزوی زیارت داشتند. مثلا در برنامه سوم یک خانواده پنج نفره به مشهد دعوت و مهمان آستان قدس رضوی و برنامه پناه شدند.
وی افزود: بخش دیگری از برنامه، آیتم زائر است. در این بخش تلاش شده محتوایی براساس مشکلات اقشار مختلف مردم یا مسائل اجتماعی تهیه شود. شخصی در قالب زائر امام، درددل‌های مردم را بازگو می‌کند و این بخشی از آیتمی می‌شود که با سوژه آن روز برنامه هماهنگ است، یعنی خرده‌داستانی خواهد شد که با اجرای اولیه مجری، مهمانان برنامه و پلاتوی پایانی برنامه همخوانی دارد که یک روایت واحد را درقالب‌ها و فرم‌های مختلف جلومی‌برد.نکته جالب توجه این است که همه این قصه در حرم امام رضا(ع) پیش می‌رود.خندان تکمیل کرد: تولید مناجات و اذان در شهرستان‌های مختلف از دیگر آیتم‌های برنامه است، یعنی مناجات توسط گوینده از شهرستان مورد نظر آغاز می‌شود و در حرم رضوی به پایان می‌رسد. مثلا مناجات‌خوان ترک در تبریز نغمه‌ای ماه‌رمضانی می‌خواند و همان شخص در پایان زائر امام رضا(ع) است. این آیتم مناجات در لحظه اذان پخش می‌شود.
خادمان رسانه‌ای حرم
علاوه بر محتوا در بخش فنی وعوامل اجرایی ازهمراهی وهمکاری نیروهای مرکز ارتباطات ورسانه آستان قدس رضوی بهره‌مند شدیم. دوستان ما در مرکز ارتباطات و رسانه آستان قدس نه‌تنها استودیو صاحب‌الزمان(عج) را در اختیار ما قرار دادند، بلکه امکانات فنی لازم برای پخش زنده برنامه را نیز برای ما فراهم کردند.همچنین نیروهای حرفه‌ای بخش رسانه آستان قدس رضوی به کمک تیم پناه آمدند.تلاش ما این است که دراین۳۰روز دوشادوش یکدیگر به تولید برنامه‌ای فاخر و در شأن نام مبارک امام رضا مفتخر شویم. حجم پیامک‌های دریافتی از مخاطبان در روزهای نخست برنامه نشان می‌دهد که مخاطب با پناه ارتباط خوبی برقرار کرده است.تیم پناه برای تولید برنامه‌ای که برکت نام امام هشتم رابه منظر مخاطب منتقل کند، کوشیده تا از بهترین‌ها در هر حوزه استفاده کند. مثلا در طراحی لوگوی برنامه استاد موحد که کاتب حرم امام رضا(ع)وعتبه حسینی هستندبا ما همکاری داشتند. پناه تلاش دارد تا با همراه کردن معنویت مکان و زمان با عناصر حرفه‌ای لحظاتی خاطره‌انگیزی برای مخاطب بیافریند.
قصه‌های «پناه» از کجا آمدند؟
اما این برنامه که تلاش کرده با طرح روایت و داستان به بیان مسائل مدنظر خود بپردازد، بر مبنای چه محتوایی ساخته شده است؟ برای تولید آیتم‌های آن چگونه برنامه‌ریزی شده است؟ این سوال‌ها را محمد حقی، سردبیر برنامه پناه این‌گونه توضیح می‌دهد: بعد از تجربه رمضان المبارک سال قبل تلاش کردیم تا فرآیند کامل‌تری در تعیین محتوای برنامه داشته باشیم. به همین دلیل به لقب معروف امام رضا(ع)، یعنی عالم آل‌محمد(ص) که مورد وثوق همه مسلمانان است، تمسک کرده و برآن شدیم مباحث معرفتی متناسب را در همه بخش‌های برنامه، چه آن آیتم‌هایی که احساسی بود و چه بخش گفت‌وگومحور تسری دهیم. برهمین اساس از ده‌ها داستان رضوی، صدها حکمت و محتوا از سبک زندگی رضوی و اهل بیت(ع) بهره‌مند شدیم. ما تلاش کردیم در کنار نگاه احساسی و عاطفی به امام رضا(ع)، رویکردی معرفتی توأم با همت به امام هشتم(ع) داشته باشیم.
حقی افزود: اما رویکرد ما درخصوص فرم برنامه این‌گونه بود که گوشه‌گوشه این برنامه قصه داشته باشد، زیرا می‌خواهیم حرف خود را در قالب قصه به مخاطب منتقل کنیم. به همین دلیل برنامه با داستانک شروع می‌شود، همچنین پلاتوهای مختلف با قصه همراه است. به همین منظور از نویسندگانی که برنده جوایز مختلف بودند، دعوت به همکاری کردیم، آقایان نیما اکبرخانی و درخشان و خانم‌ها اسما غفاری، لیلا مهدوی و کشمیری افرادی هستند که در این رابطه به کمک ما آمدند.
سردبیر پناه گفت: در حوزه پژوهش در دو بخش سوژه‌یابی و تولید محتوا وارد عمل شدیم. تحقیق، پژوهش و تولید محتوا برعهده خودم بود، اما سوژه‌یابی را با تکیه بر کتاب‌هایی که درباره امام رضا(ع) نوشته شده، انجام دادیم که این پروسه سه‌ماه به طول انجامید. مهمانان و قهرمانان برنامه از دل کتاب‌ها بیرون آمدند، مثلا در کتابی شخصیت یا ماجرایی را دنبال کردیم و به‌فرد و سوژه مورد نظر رسیدیم؛ پای صحبت آنها نشستیم و قصه آنها را استخراج کردیم. بعضی سوژه‌ها از دل مستندها بیرون آمده و برخی دیگر توسط دوستان ما در آستان قدس رضوی به ما معرفی شدند. همکاران مرکز ارتباطات و رسانه آستان قدس رضوی از جمله رئیس محترم و دیگر همکاران‌شان، همکاری خوبی با ما داشتند.
از بافت فرش حرم تا دعوت زیارت اولی‌ها
دقایقی به اذان مغرب به افق مشهد مانده بود که مدیران مرکز ارتباطات و رسانه آستان قدس به استودیو صاحب‌الزمان(عج) آمدند و سری به همکاران پناه زدند و گپ‌و‌گفت و تبادل نظری صورت گرفت. مناجات‌خوانی لحظات اذان مغرب مشهد حال‌و‌هوای خوشی در پشت صحنه پناه ایجاد کرد، آن جوانان پرشور که لحظه‌ای آرام نمی‌گرفتند خاک‌نشین صحنه شدند. نوای قرآن که از گلدسته‌های حرم بلند شد، آقای آزادی (مجری برنامه) صحبت مهمان برنامه را قطع و ببیندگان را مهمان لحظات نورانی اذان به وقت حرم رضوی کرد. لحظه‌ای که شاید آرزوی خیلی از مشتاقان حضرت رضاست؛ اذان و افطار در جوار حضرت دوست.
اهالی پناه نماز خواندند و افطار را به بعد از اذان تهران و پایان برنامه موکول کردند. ضیافت دوست‌داشتنی آنان که به پایان رسید، محمدرضا خندان؛ کارگردان برنامه درخصوص روند شکل‌گیری و اجرای برنامه در رمضان ۱۴۴۶ گفت: بعد از تجربه برنامه پناه در رمضان سال گذشته، بنا شد مجموعه دوم برای رمضان امسال در حرم مطهررضوی روی آنتن برود. روند نگارش محتوا توسط تیم سردبیری و زیر نظر آقای حقی صورت گرفت. بنای ما این بود که هر برنامه یک قصه را دنبال کند، آن هم قصه‌هایی که جامعه‌پذیری بیشتری داشته باشد و تنها موضوع انفرادی را دنبال نکند؛ زیرا در این صورت امکان تکثیرپذیری سوژه و الگوپذیری جامعه از آن وجود دارد. باتوجه به فضای معنوی حرم مطهر و ماه رمضان امید می‌رود دستاورد خوبی به همراه داشته باشد که با استقبال گسترده مخاطبان همراه بوده است، به‌طور مثال در دو شب نخست برنامه حدود۱۱هزار پیامک برای شرکت در پویش‌ها دریافت شد و این درحالی است که در شب‌های نخست ما تنها از پویش‌ها رونمایی کردیم.
خندان ادامه داد: این پویش‌ها با همراهی آستان قدس رضوی برگزار می‌شود. «گره‌گشا» یکی از پویش‌هاست که با بافت فرش داخل استودیو مرتبط است. قصه فرشی که در برنامه بافته می‌شود نیز شنیدنی است؛ از آنجا که فرش میان ایرانیان اصالت دارد، بنا شد تا این فرش به نیابت مخاطبان در حرم مطهر بافته شود تا با هر گرهی که زده می‌شود، از مشکلات مردم گره‌گشایی کنیم. سرنوشت این فرش این است که زیر پای زائر امام انداخته شود. به‌عنوان مثال مخاطبی پیام داده تا به نیابت از او گرهی بر فرش زده شود و او نیز بخشی از جهیزیه نوعروس را عهده‌دار شده است. وقتی در جوار امام مهربانی هستیم باید مشق مهربانی کنیم و مردم نیز همراهی می‌کنند.او اضافه کرد: پویش دیگر ما«زیارت اولی‌ها»ست.سال گذشته نیز این پویش راداشتیم و تعدادزیادی زائر اولی به پابوس امام رضا(ع) آمدند. آستان قدس دراین پویش پای کارایستاد وزیارت را برای این عزیزان تسهیل کرد.امسال نیز این پویش ادامه دارد.
دلنوشته‌هایی از دل حرم
خندان با اشاره به دلنوشته‌های دریافتی برنامه عنوان کرد: از دیگر آیتم‌های برنامه دلنوشته‌هایی است که از مخاطبان به دست ما می‌رسد. خدام حرم دلنوشته‌هایی که داخل پاکت دربسته است را بین زائران می‌برند و آنها اسامی را انتخاب می‌کنند. برخی افراد آرزوی زیارت داشتند. مثلا در برنامه سوم یک خانواده پنج نفره به مشهد دعوت و مهمان آستان قدس رضوی و برنامه پناه شدند.
وی افزود: بخش دیگری از برنامه، آیتم زائر است. در این بخش تلاش شده محتوایی براساس مشکلات اقشار مختلف مردم یا مسائل اجتماعی تهیه شود. شخصی در قالب زائر امام، درددل‌های مردم را بازگو می‌کند و این بخشی از آیتمی می‌شود که با سوژه آن روز برنامه هماهنگ است، یعنی خرده‌داستانی خواهد شد که با اجرای اولیه مجری، مهمانان برنامه و پلاتوی پایانی برنامه همخوانی دارد که یک روایت واحد را درقالب‌ها و فرم‌های مختلف جلومی‌برد.نکته جالب توجه این است که همه این قصه در حرم امام رضا(ع) پیش می‌رود.خندان تکمیل کرد: تولید مناجات و اذان در شهرستان‌های مختلف از دیگر آیتم‌های برنامه است، یعنی مناجات توسط گوینده از شهرستان مورد نظر آغاز می‌شود و در حرم رضوی به پایان می‌رسد. مثلا مناجات‌خوان ترک در تبریز نغمه‌ای ماه‌رمضانی می‌خواند و همان شخص در پایان زائر امام رضا(ع) است. این آیتم مناجات در لحظه اذان پخش می‌شود.
خادمان رسانه‌ای حرم
علاوه بر محتوا در بخش فنی وعوامل اجرایی ازهمراهی وهمکاری نیروهای مرکز ارتباطات ورسانه آستان قدس رضوی بهره‌مند شدیم. دوستان ما در مرکز ارتباطات و رسانه آستان قدس نه‌تنها استودیو صاحب‌الزمان(عج) را در اختیار ما قرار دادند، بلکه امکانات فنی لازم برای پخش زنده برنامه را نیز برای ما فراهم کردند.همچنین نیروهای حرفه‌ای بخش رسانه آستان قدس رضوی به کمک تیم پناه آمدند.تلاش ما این است که دراین۳۰روز دوشادوش یکدیگر به تولید برنامه‌ای فاخر و در شأن نام مبارک امام رضا مفتخر شویم. حجم پیامک‌های دریافتی از مخاطبان در روزهای نخست برنامه نشان می‌دهد که مخاطب با پناه ارتباط خوبی برقرار کرده است.تیم پناه برای تولید برنامه‌ای که برکت نام امام هشتم رابه منظر مخاطب منتقل کند، کوشیده تا از بهترین‌ها در هر حوزه استفاده کند. مثلا در طراحی لوگوی برنامه استاد موحد که کاتب حرم امام رضا(ع)وعتبه حسینی هستندبا ما همکاری داشتند. پناه تلاش دارد تا با همراه کردن معنویت مکان و زمان با عناصر حرفه‌ای لحظاتی خاطره‌انگیزی برای مخاطب بیافریند.