هزاران سال از قدمتش می‌گذرد، اما همچنان شناسنامە و سمفونی زیبایی از هویت و اصالت کرد است کە در هر نخ آن و در پس هر تار و پود آن، روایتی از تاریخ فرهنگ و هنر مردمان این دیار نهفتە است و گویی هر رنگ بە کار رفتە در آن، نغمەای از طبیعت بکر و سرسبز کردستان را سر داده است.
نقوش ظریف و اصیل بە کار رفته در آن نه تنها یک نقش یا یک طرح بە ظاهر زیبا، کە روایتی از زندگی و باورهای این قوم را در خود بازگو می‌کند و اگر در طرح و نقش آن غرق شوی می‌توانی گوشەای از زندگی مردم کرد در کوهستان را بە چشم ببینی، در میان دشت‌های سرسبز و پر گل آن بە راە بیفتی، با مهربانی آنان زندگی کنی و روحیە لطیف و شاد آن‌ها را دریابی و بە موسیقی اصیل کردی گوش بسپاری!
از رنگ و نقوش بە کار رفتە در آن که بگذری، لباسی بس بلند است و گشاد، راحتی را در عین ظرافت و زیبایی را در حین وقار دارد، خاص زندگی در کوهستان و کوچ کردن در میان هوار و گرمیان است و شکل آن خود کتابی چند صد صفحەای از شیوە زندگی مردمان کرد در میان کوەهای سخت و سربەفلک کشیدە کردستان دارد.
از بانە و مریوان و سقز و بوکان تا سنندج و بیجار و دهگلان تا می‌رسد بە کرد سوریە و ترکیە لباس هر کدام دارای یک اصالت و طرح‌ها و نقش‌های آن از هم جدا اما هرکدام خاص کُردهاست.
از تاریخ‌ها برگشتە است، جنگ‌ها را پشت سر نهادە است، زندگی‌ها را تجربە کرده است، ناملایمات روزگار را چشیدە، دربەدری‌ها را بە چشم دیدە، عزا و عروسی‌ها را گذراندە، مدرنیتە را پس زدە و حال با اصالتی تمام آوازەای در ویترین جهانی یافتە است.
کراس، سوخمە، پشتوێن، لفکە و سۆرانی، پووزەوانە، سەروێن، ڕەشتی، تاسکلاو، فرەنجی، چارۆکە، کوا، کوڵنجە و ... گوشەای از تنوع آن است کە همین تنوع در طرح و رنگ و نقش ۲۰ اسفند و یا ۱۰ مارس را بە روزی جهانی مختص بە لباس کردی تبدیل کرده است.
کراس
به لباس زنان کرد، کراس می‌گویند، پارچەهای آن معمولا شاد و دارای طرح‌هایی از طبیعت و حیوانات و نقش‌های اصیلی همچون جوقە است کە اصالت لباس کردی را بە نمایش می‌گذارد.
کراس خانم‌ها، گشاد بلند و در برخی اوقات یک دست و یا دو تکە است کە شکل یک تکە آن معمولا مورد پسند خانم‌های سنندجی، کامیارانی و نوع دو تکه آن کە از کمر چین‌دار است و سنندجی‌ها بە آن سقزی می‌گویند خاص منطقە سقز و مریوان و بوکان و مهاباد است.
لباس کردی معمولا گشاد و راحت و برای زندگی در کوهستان و کار و تلاش سخت طراحی شدە تا زن‌ها بتوانند در طول روز و در میانە کار و زندگی با آن احساس راحتی داشتە باشند.
سوخمە
سوخمە یکی از اجزای زیبای لباس کردی است، کە شبیە بە جلیقه است و روپوشی برای لباس کردی است و اغلب جلوی آن با گیرەها و قلاب‌هایی مزین بە سکە و لیره به هم وصل می‌شود.
سوخمه‌ها معمولاً از جنس پارچه‌های ضخیم و مقاوم مانند مخمل، پشم یا ابریشم تهیه می‌شوند و نقوش و طرح‌های به‌کار رفته در سُخمه‌ها، اغلب الهام گرفته از طبیعت و عناصر فرهنگی منطقه است؛ همچنین سوزن‌دوزی‌های ظریف و زیبا، یکی از ویژگی‌های بارز سُخمه‌های کُردی است.
چارۆکە
چارۆکە یکی از قسمت‌های خاص لباس کردی است کە استفادە از آن وقار و کدبانویی یک زن را نشان می‌دهد و در قدیم زنان بزرگ یک منطقە کە از طبقە اشراف و خان بودند از آن استفادە می‌کردند.
چاروکە پارچەای چهار گوش اما بزرگ بود کە زنان بر روی دوش خود می‌انداختند و دو سر چاروکە را بالای قفسە سینە و با یک گیرە بە هم وصل می‌کردند و طی صد سال اخیر نیز حتی در میان زنان پیر و سالخوردە کرد استفادە از آن مرسوم بود.
چاروکە در گذشت زمان کم کم بە فراموشی سپردە شدە بود، اما از آنجایی کە مردمان کرد علاقە بسیار زیادی بە حفظ هویت و اصالت خود دارند در یکی دو سال اخیر بە عنوان بخشی تزئینی از لباس کردی دوباره آن را احیا و وارد بازار کردند.
سەروین
با توجه به اینکه کردستان منطقه‌ای کوهستانی و سردسیر است، لباس‌ها نیز با توجه به شرایط آب و هوایی خاص آن طراحی شده‌است، زنان کُرد برای محافظت از خود در مقابل سرمای کوهستان از سربند که در اصطلاح کُردی به آن "سەروەنی" یا "ڕەشتی" گفته می‌شود استفاده می‌کرده‌اند که متاسفانه امروزه این نوع پوشش تنها در افراد کهن سال دیده می‌شود.
در لباس کردی، "سەروین" به نوعی سربند یا روسری اطلاق می‌شود که زنان کُرد برای پوشاندن سر خود از آن استفاده می‌کنند کە بخشی جدایی‌ناپذیر از پوشش سنتی زنان کُرد بودە و در مناطق مختلف کُردستان، به شیوه‌های گوناگونی بسته می‌شد.
سەروێن، علاوه بر جنبه زیبایی، دارای اهمیت فرهنگی و نمادین نیز هیت، این سربند، نشان‌دهنده اصالت، نجابت و وقار زنان کُرد در طول تاریخ بوده است و زنان کُرد، سەروێن را به شیوه‌های مختلفی می‌بستند که هر کدام، نمادی از منطقه و فرهنگ خاص آن منطقه است.
سەروێن، علاوه بر استفاده روزمره، در مراسم‌ها، جشن‌ها و مناسبت‌های خاص نیز پوشیده می‌شد و زیبایی و جلوه‌ای خاص به پوشش زنان کُرد می‌بخشید.
پشتوین
پشتوێن در لباس کُردی، به نوعی شال یا کمربند اطلاق می‌شود که مردان و زنان کُرد برای بستن دور کمر خود از آن استفاده می‌کنند، این عنصر، علاوه بر جنبه کاربردی، نقش مهمی در زیبایی و تکمیل پوشش سنتی کُردی دارد.
پشتوێن‌های مردانه معمولاً ساده‌تر و از جنس پارچه‌های تیره‌تر تهیه می‌شوند، اما پشتوێن‌های زنانه معمولاً رنگارنگ و با تزئینات بیشتری هستند.
پشتوێن، علاوه بر جنبه زیبایی، نقش مهمی در گرم نگه داشتن کمر و محافظت از کلیه‌ها در فصول سرد سال دارد، همچنین این عنصر، در مراسم‌ها، جشن‌ها و مناسبت‌های خاص نیز استفاده می‌شود و زیبایی و جلوه‌ای خاص به پوشش کُردی می‌بخشد.
پشتوێن، علاوه بر جنبه کاربردی، دارای اهمیت فرهنگی و نمادین نیز هست. این عنصر، نشان‌دهنده اصالت، قدرت و وقار مردان و زنان کُرد است و در طول تاریخ، همواره مورد احترام و پاسداشت قرار گرفته است.
فەرەنجی
فەرەنجی در لباس کُردی، نوعی بالاپوش یا کت است که معمولاً توسط مردان کُرد در مناطق سردسیر و کوهستانی پوشیده می‌شود، این لباس، از جنس پشم یا نمد تهیه می‌شود و دارای ویژگی‌های خاصی است که آن را برای شرایط آب و هوایی سخت مناسب می‌سازد.
طرح‌های به‌کار رفته در فەرەنجی‌ها، اغلب ساده و سنتی هستند و در برخی موارد، با سوزن‌دوزی‌های ظریف تزئین می‌شوند.
فەرەنجی، علاوه بر جنبه زیبایی، نقش مهمی در گرم نگه داشتن بدن در فصول سرد سال دارد و این لباس، برای فعالیت‌های روزمره، کار در مزارع و کوهستان و همچنین شرکت در مراسم‌ها و جشن‌ها استفاده می‌شود.
تاسکلاو
تاسکڵاو در لباس کُردی، به نوعی کلاه یا سربند اطلاق می‌شود که زنان کُرد در برخی مناطق، به‌ویژه در مناطق جنوبی کُردستان، از آن استفاده می‌کنند؛ این عنصر، بخشی از پوشش سنتی زنان کُرد است و دارای ویژگی‌های خاصی است.
تاسکڵاو علاوە بر اینکە بخشی از لباس کردی بودە است در واقع نوع طرح و نقوش بە کار رفتە در آن نشان از موقعیت اجتماعی زنان داشتە است و معمولا هرچه این نوع کلاە با سکەهای بیشتری تزئین شده باشد نشان از آن داشت کە آن فرد از یک خانوادە اشراف زادە و یا خانزادە است.
تاسکڵاو معمولا علاوە بر محافظت از سر در برابر گرما و سرما بە نوعی جنبە تزئینی داشتە است و زنان اغلب آن را برای جنبە زیبایی لباس خود استفادە می‌کردند.
کلاش
کڵاش یا فارس گفتنی گیوه محلی، کفشی سبک، راحت، خنک و در عین حال محکم است که با دستان هنرمند و زحمت‌کش مردان و زنان کُرد بافته می‌شود.
این گیوه محلی در حین اینکه بسیار زیبا و با ظرافت خاصی دوخته می‌شود نسبت به سایر کفش‌ها از استحکام بالایی برخوردار بوده و از زمان‌هایی بس دور متناسب با نوع آب و هوای کوهستانی کردستان طراحی شده است.
تاریخ دقیق پیدایش کلاش بافی مشخص نیست، اما شواهد نشان می‌دهد که این هنر از دیرباز در میان مردم کرد رواج داشته است و برخی معتقدند که قدمت کلاش بافی به دوران مادها و هخامنشیان می‌رسد.
هنوز هم کە هنوز است کڵاش کفش محبوب کردهاست و در موقعیت‌های مختلف مورد استفادە قرار می‌گیرد.
پوشش مردان کُرد نیز همانند زنان از تنوع بالایی برخوردار بوده و هر منطقه دارای لباس مخصوص به خود است که از جمله آن‌ها می‌توان به چوخه، پانتۆڵ، مەلێکی، فرەنجی و کوڵەباڵ و... نام برد.
روز جهانی لباس کردی، جشن رنگ‌ها، نقوش و اصالت است و در این روز، مردم کرد در سراسر جهان، با پوشیدن لباس‌های محلی خود، به پاسداشت میراث فرهنگی غنی و ارزشمندشان می‌پردازند.
انتهای پیام