سرویس استان‌های خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا): آسمان فرهنگ ایران سرشار از ستارگان پرفروغی است که تاریخ این کشور همواره به آنها بالیده است. ستارگانی که روشنایی‌شان در طول تاریخ پر تلاطم این دیار، گاه تنها روزنه امید ساکنان این سرزمین بوده است. چه روزگاری که جای جای ایران، زیرِ سُمِ ستورِ تازیان و یاغیان در نوردیده می‌شد، نفس‌ها در سینه‌ها حبس و بغض‌ها در گلو گره می‌خورد و جان‌ها به لب می‌رسید و تنها نظمی و نثری که برآمده از فِکرتی و حِکمتی باشد، می‌توانست بذرِ امیدی را در این بیابان پر از یأس بکارد و ملتی را از برکات آن احیا کند و زندگی بخشد.
حافظ یکی از درخشنده‌ترین ستارگان این آسمان است که در طول چندین قرن همواره در سپهرِ این سرزمین، نورافشانی کرده و ظلمت‌ها را روشنایی، تلخی‌ها را شیرینی، یأس‌ها را امید، زجرها را نوید، زخم‌ها را مرهم، بی‌تابی‌ها را صبر و بی‌قراری‌ها را قرار و آرام بخشیده است.
در تاریخ فرهنگ ایران، می‌توان شخصیت‌های متعدد و البته برجسته‌ای را نام برد که هرچند ما آنها را به عنوان «شاعر» می‌شناسیم‌شان اما چون نیک بنگریم خواهیم دید که آنها در واقع حُکما و اندیشمندانی بوده‌اند که حکمت‌شان را در قالب اشعار، تنظیم و تدوین می‌کرده‌اند. در واقع آنها اندیشه‌ها و تعالیم خود را با ذوق ادبی و ذائقه هنری‌شان در می‌آمیختند و محصولی ذوابعاد عرضه می‌کردند و به قول شیخ اجل: «به پرویزن معرفت بیخته / به شهد عبارت برآمیخته». (سعدی، بوستان، باب اول، بیت ۹۲۷)
هرچند ارزش هنر، قائم به خود است و مقوله‌ای ارزشمند محسوب می‌شود؛ اما بوده‌اند بزرگانی که توانسته‌اند آن را در راستای بیانِ رساتر و شیواترِ افکار و آرای حکیمانه‌شان به کار گیرند. در میان هنرهای مختلف، شعر از متعالی‌ترین فنونی است که توانسته این رسالت را به عالی‌ترین شکل محقق کند و بسیاری از آثار شعرای ما شاهدی است بر این مدعا.
حافظ و غزلیاتش اگرچه در تاریخ شهره و شناخته‌شده‌اند، اما هم او و هم شعرش آن‌چنان‌که سزاوار است، شناخته نشده‌اند. حافظ ستاره درخشنده غزل و زبان فارسی است و پشت سر تمام غزل‌هایش، قرآن در دل خانه‌های بسیاری نشانده شده است؛ اما عدم اهتمام به معرفی و شناساندن این شاعر حکیم و فقدان درک قامت شعر و مضامین بلند او، غزلش را دستمایه سطحی‌نگری کرده و گاهی شخصیت او را از حکیمی عالم به رند میکده‌نشینی تنزل داده است.
بی‌تردید پیش‌درآمد چنین غفلتی، عدم التفات به هویت فرهنگی و به‌دنبال آن، ادبیات و شعر است. امر تأسف‌آوری است که به اعتقاد بسیاری از افراد عام و خاص، فرهنگ مقوله مهمی نیست و هنرهایی نظیر شعر بیشتر وجهه سرگرمی و تشریفاتی دارند.
اما هستند افراد دغدغه‌مندی که در تبیین اهمیت شعر و کارکرد اجتماعی آن می‌کوشند و شعر را حافظ هویت ملی می‌دانند.
داریوش منصوری شاعر، ترانه‌سرا و آهنگساز خرم‌آبادی است که از آبان ماه سال جاری کارگاه «سه‌شنبه‌ها با حافظ» را عصرهای سه‌شنبه در خرم‌آباد با همکاری اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی لرستان برگزار می‌کند.
او کارشناس ارشد زبان و ادبیات فارسی است و ۲۰ سال است به صورت حرفه‌ای دیوان حافظ و غزلیات دل‌انگیز او را بررسی می‌کند. از منصوری تاکنون دو مجموعه شعر به نام‌های «غمخند» چارانه‌های طنز و مجموعه «غم‌سرو» دوبیتی‌های لکی منتشر شده است و کتاب خلوتی نافه‌گشا؛ ایهام دوگانه‌خوانی و چند معنایی در شعر حافظ در دست چاپ است و دو آلبوم موسیقی با شعر و آهنگسازی خود به نام‌های «یادت وِه خیر» با خوانندگی حسین انواری و «گل هیرو» به خوانندگی فتح‌اله طهماسبی منتشر شده است.
با وی درباره برگزاری سه‌شنبه‌ها با حافظ و انگیزه‌اش در این زمینه به گفت‌وگو نشستیم؛
منصوری درباره ایده برگزاری «سه‌شنبه‌ها با حافظ» در خرم‌آباد گفت: با توجه به اینکه تخصصم در حافظ‌پژوهی است، تصمیم گرفتیم از جلساتی که صرفاً بعد از خوانش شعر، تشویقی صورت می‌گیرد و گاهی نیز نقدی بیان می‌شود کمی فاصله بگیریم و به جلساتی برسیم که خروجی داشته باشد؛ بنابراین با همکاری اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی لرستان و انجمن موسیقی استان نشست‌های «سه‌شنبه‌ها با حافظ» را از آبان ماه امسال برگزار کردیم.
برای شرح شعر حافظ باید قرآن بخوانیم
این شاعر لرستانی افزود: در این جلسات اگرچه شعر حافظ بررسی می‌شود؛ با توجه به اینکه حافظ به مسائل گوناگونی پرداخته و بسامد ایهامی خاص خود را دارد، بسیاری از صناعات ادبی دنیا، زبان‌شناسی، اسطوره‌شناسی، تاریخ، عرفان، تصوف، در شعر حافظ وجود دارد؛ بنابراین برای شرح شعر حافظ باید قرآن بخوانیم؛ تلمیحات، اساطیر، شاهنامه، مولانا و سعدی، را بدانیم، چون حافظ هم از مضامین شاعران پیش از خود و هم ازشاعران هم‌عصر خود آنها استفاده کرده است.
منصوری به روند برگزاری کارگاه‌های حافظ‌شناسی در خرم‌آباد اشاره کرد و گفت: در این کارگاه، هر هفته یک غزل از حافظ انتخاب می‌شود و به شرح ابیات آن می‌پردازیم.
وی با اشاره به اینکه در کارگاه «سه‌شنبه‌ها با حافظ» توضیحاتی در مورد ابیات مورد بحث، ارائه داده می‌شود، ادامه داد: ارائه معنی ابیات به زبان امروزی و ساده، معنی واژگان هر بیت و بررسی صنایع ادبی به کار رفته در ابیات انجام می‌شود و از شرکت‌کنندگان خواسته می‌شود تا نظرات خود را مطرح کنند.
برگزاری کارگاه‌های رایگان حافظ‌پژوهی در خرم‌آباد
این شاعر لرستانی با اشاره به اینکه شرکت در کارگاه برای عموم آزاد و رایگان است، گفت: در حال حاضر این کارگاه با استقبال خوب و حضور علاقه‌مندان به سخن و شعر بزرگان ادبی ایران و همچنین دانشجویان رشته ادبیات پارسی برگزار می‌شود.
مدرس کارگاه حافظ شناسی افزود: منابع ما در این کارگاه، تمام کتاب و شروحی است که درباره زندگی، اندیشه، هنر و غزلیات حافظ تاکنون از سوی حافظ‌پژوهان (داخلی و خارجی) نوشته شده و خوشبختانه از اولین جلسه این کارگاه تاکنون استقبال خوبی از طرف علاقه‌مندان صورت گرفته است.
نویسنده کتاب «غمخند» با بیان اینکه ۲۱ اسفندماه آخرین جلسه این کارگاه در سال جاری برگزار خواهد شد، افزود: با توجه به استقبالی که از این کارگاه صورت گرفته است «سه‌شنبه‌ها با حافظ» با مساعدت اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی لرستان در سال آینده نیز ادامه‌دار خواهد بود.
حافظ طنزپردازتر از عبید زاکانی
این حافظ‌پژوه لرستانی حافظ را بزرگ‌ترین شاعر طنزپرداز ادوار ادبیات دانست و افزود: حافظ حتی از شاعرانی همچون «عبید» و «ایرج میرزا» که به صورت اختصاصی به شعر طنز می‌پردازند طنازتر است و سبک ویژه‌ای در طنزپردازی دارد و در این زمینه از علم بیان و معانی استفاده می‌کند.
منصوری به بیت: «نصیبِ ماست بهشت ای خداشناس برو / که مُستَحَقِّ کرامت گناهکارانند» اشاره کرد و گفت: در این بیت «ای خداشناس» منظور «خدانشناس» است، چرا که اگر خدا را می‌شناخت می‌دانست بخشش و کرامت خداوند شامل کسی می‌شود که گناه کرده باشد و در اینجا طعنه می‌زند یا جای دیگر که می‌گوید: «حافظ به خود نپوشید این خرقه می آلود / ای شیخ پاک دامن معذور دار ما را» در اینجا پاکدامن معنی عکس می‌دهد و یا «ناصحم گفت که جز غم چه هنر دارد عشق / برو ای خواجه عاقل هنری بهتر از این؟ عاقل در اینجا منظور بی‌عقل است و این از نمونه طنزهای حافظ است که در شعرهای او بسیار دیده می‌شود.
با طنز می‌توان بسیاری از دردهای اجتماعی را بیان کرد
این شاعر لرستانی با اشاره به اینکه طنزمقوله پیچیده‌ای است، افزود: با زبان گزنده؛ اما ملیح شعر طنز می‌توان بسیاری از دردهای اجتماعی را بیان کرد.
منصوری که نخستین اثر خود را نیز در حوزه طنز به چاپ رسانده با بیان اینکه سرودن شعر طنز را در دوران راهنمایی آغاز کرده است، گفت: در چند سال اخیر بیشتر به کار ترانه‌سرایی پرداختم چرا که احساس کردم مخاطب نیاز به شعر تازه و ترانه‌های فاخر دارد.
لزوم حمایت از حوزه شعر طنز
این حافظ‌پژوه لرستانی با بیان اینکه متاسفانه با توجه به گسترش فضای مجازی بازار خرید کتاب کاهش پیدا کرده است، افزود: مردم ما مردمی طناز هستند و طنز را نیز دوست دارند، اما تعداد طنزسرایان به‌ویژه در لرستان کم است و حمایت از این حوزه ضعیف است به همین دلیل بیشتر مردم به سراغ شعر جدی می‌روند.
منصوری با اشاره به اینکه برگزاری کلاس‌های حافظ‌شناسی که به بهانه شعر برگزار می‌شوند می‌توانند مطالب بسیار آموزنده علمی و ادبی را برای مخاطبان به همراه داشته باشند عنوان کرد: از این طریق از همشهریان عزیز دعوت می‌کنم که در این جلسات شرکت کنند؛ چرا که دانششان در مورد ادبیات و نقد ادبی بیشتر می‌شود و در دنیایی که فضای مجازی ساعت‌ها وقت انسان را می‌گیرد و ذهن بشر را ویران می‌کند، گنجینه‌های بزرگی را داریم که سخنانشان بعد از ۷۰۰ – ۸۰۰ سال همچنان تازه است و می‌توان با کم‌ترین امکانات بیشترین بهره را از آنها برد.
∎