به گزارش خبرنگار فرهنگ دفاع‌پرس، دعا به تعبیر امام خمینی (ره) یکی از نعمت‌های خداوند بر انسان است، دعا کردن نیز شکرانه این نعمت است، نکته مهم در این میان آن است که علاوه بر شناخت و درک این نعمت زوایای آن را بشناسیم. امام خامنه‌ای در بسیاری از بیانات خود همواره بر التزام به دعا کردن تاکید دارند. ایشان توصیه دارند چه در امور جزئی و چه در امر کلی نباید از دعا کردن غافل شد. 

مجموعه بیانات امام خامنه‌ای در خصوص مفهوم و معنای دعا در کتاب «دعا از منظر حضرت آیه الله العظمی سید علی خامنه‌ای مدظله‌العالی رهبر معظم انقلاب اسلامی» گدآوری و تدوین شده که قسمت سوم آن را در ادامه می‌خوانید:

استجابت دعا در گرو تلاش است

وقتی دعا می‌کنید که حاجتی از شما برآورده شود، اگر خدای متعال آن دعا را مستجاب کند، استجابتش این است که ابزار‌های مادّی و عادی و معمولیِ این خواسته، جور می‌شود؛ یعنی خدا جور می‌آورد. فرضاً شما از کسی طلبی دارید که آن‌کس طلب شما را نمی‌دهد؛ اما یک‌وقت به دلش می‌افتد و می‌آید طلبتان را می‌دهد. این، یک وسیله است. چه مانعی دارد که دعا این وسیله را برای انسان جور کند؟

ضمناً بعضی مواقع، خدای متعال معجزه هم نشان می‌دهد که آن بحث دیگری است. معجزه در موارد استثنایی رخ می‌دهد و در غیرِ مواردِ استثنایی، دعا جور کننده روال عادی است. وقتی شما از خدا می‌خواهید حادثه‌ای اتفاق بیفتد که به آن نیاز دارید، در کنار دعا، باید نیرویتان را هم به کار ببندید. 

اگر احساس تنبلی به شما دست می‌دهد و دعا می‌کنید که خدای متعال این احساس را از شما بگیرد، در کنار دعا، باید اراده و همت نیز به خرج دهید؛ یعنی در اینجا هم باز وسیله مادّی و وسیله طبیعیِ دیگری هست که همان همت کردن است. باید همت و اراده کنید. هیچ‌کس خیال نکند که اگر در خانه بنشینیم و به تلاش و اقدام نپردازیم، حتّی اراده هم نکنیم و فقط به دعا مشغول باشیم، خدا حاجاتمان را برآورده می‌کند؛ نه. چنین چیزی امکان ندارد. پس دعا در کنار تلاش و با تلاش است. بعضاً خیلی از تلاش‌ها به نتیجه نمی‌رسد؛ اما همین‌که دعا کردید، به نتیجه خواهد رسید.

خدای متعال در چند آیه از آیات قرآن وعده کرده است که دعا را مستجاب خواهد کرد. یکی از آیات، همین آیه مبارکه «قال ربُّکُمُ ادعُونِی أستجِب لکُم» است؛ یعنی پروردگار شما فرموده است که مرا دعا کنید تا استجابت کنم. ممکن است استجابت به معنای برآورده شدنِ صددرصد آن خواسته هم نباشد. گاهی ممکن است قوانین خلقت، اقتضای این را نکند که خدا آن حاجت را حتماً برآورده کند. 

در مواردی قوانینی وجود دارد که آن خواسته برآورده شدنی نیست، یا به‌زودی برآورده شدنی نیست. در غیر این موارد، قاعدتاً خدای متعال پاسخش این است که خواسته شما را برآورده می‌کند؛ همچنان که در دعای شریف آبی حمزه ثمالی که در سحر‌های ماه رمضان خوانده می‌شود به همین معنا اشاره می‌کند. 

در قرآن فرموده است: «و سئلُوا اللّه مِن فضلِهِ إِنّ اللّه کان بِکُلِّ شی ءٍ علِیما»؛ اگرچه خدا عالم است و نیاز‌های شما را می‌داند، اما شما از خدا بخواهید و به خدا عرض کنید. این آیه را در دعا ذکر می‌کند. البتّه در دعای شریف: «إِنّ اللّه کان بِکُم رحِیماً» دارد؛ اما در قرآن «کان بِکُلِّ شی ءٍ علِیماً» است. بعد می‌فرماید: «و لیس مِن صِفاتِک یا سیِّدِی أن تأمُر بِالسُّؤالِ و تمنع العطِیّهً»

امام سجاد علیه‌السلام عرض می‌کند: پروردگارا! عادت تو این نیست که مردم را به خواستن امر کنی؛ اما آنچه آنها خواستند به آنها ندهی؛ یعنی معنای کرم الهی و رحمت الهی و قدرت محیطه الهی این است که اگر می‌گوید بخواهید، اراده فرموده است که آن خواسته را اجابت کند. این همان وعده الهی است که در همین آیه‌ای که در اوّل خطبه تلاوت کردم، صریح این معنا را بیان می‌کند: «و إِذا سألک عِبادِی عنِّی فإِنِّی قرِیبٌ أُجِیبُ دعوه الدّاعِ إِذا دعانِ»

هرگاه بندگان من درباره من از تو سؤال کنند که کجاست، بگو‌ای پیامبر، من نزدیکم و پاسخ می‌گویم و دعوت و خواسته آن‌کسی را که از من می‌خواهد و مرا می‌خواند، اجابت می‌کنم. هرکس خدا را بخواند، پاسخی در مقابلش هست: «لِکُلِّ مسألهً مِنک سمعٌ حاضِرٌ و جوابٌ عتِید»

هر سؤالی از خدا، هر خواسته‌ای از خدا، یک پاسخ قطعی در مقابل دارد. این خیلی مهمی است و باید بندگان مؤمن خدا آن را خیلی قدر بدانند. حالا کسی که ایمان ندارد، طبیعی است که از این موقعیت مثل خیلی از موقعیت‌های دیگر استفاده نمی‌کند. این وعده قطعی الهی است؛ یعنی خدای متعال هر خواسته‌ای را جواب خواهد داد. این‌یک وعده است و البتّه هر وعده‌ای هم شرایطی دارد.

«أُدعُونی أستجِب لکُم». هیچ دعایی بی استجابت نیست. استجابت به معنای این نیست که خواسته انسان حتماً برآورده خواهد شد ممکن است برآورده بشود، ممکن است به علل و مصالح و موجباتی برآورده هم نشود، اما استجابت الهی هست.

ذِکر یعنی خود را در برابر خدا یافتن، به او گوش سپردن و به او دل دادن. حالا این ذکر و یاد الهی، مراحلی دارد. ما، آدم‌ها همه در یک حدّ و در یک مرحله که نیستیم؛ رتبه ما‌ها مختلف است. بعضی‌ها از لحاظ روحی در درجات بالا هستند؛ مثل اولیاء و انبیاء و صالحین و اهل دل و اهل معنا. بعضی هم هستند مثل امثال بنده و ما‌ها که به آن سطوح دسترسی ندارند؛ بعضی‌مان خبر هم نداریم از آنچه در آن سطوح هست. برای همه ما ذکر هست ـ هم برای آنها هست، هم برای ما هست ـ ذکر برای آنها، همانی است که در روایت از امیرالمؤمنین علیه‌السلام است که فرمود: «ألذِّکرُ مُجالسهً المحبُوبِ» ذکر، هم‌نشینی با محبوب است. این، برای اولیاست. لذّت ذکر برای آنها لذّت هم‌نشینی است. امیرالمؤمنین علیه‌السلام در یک روایت دیگر می‌فرماید؛ «ألذِّکرُ لذّهٌ المُحِبِّین»

انتهای پیام/ 161