به گزارش ایرنا، ماه رمضان، ماه مبارک خداوند، زمانی است برای خودسازی، دعا و عبادت. در این ماه، مسلمانان با روزه‌داری و شب‌زنده‌داری به ارتباط نزدیک‌تری با خداوند دست می‌یابند.
یکی از آیین‌های زیبای سنتی که در گذشته بسیار مورد توجه قرار داشت، سحرخوانی بود که به عنوان یک مراسم مهم در سحرگاهان ماه رمضان شناخته میشود. اما متأسفانه، با گذشت زمان و تغییرات اجتماعی، این آیین زیبا به تدریج فراموش شده است.
تاریخچه سحرخوانی
سحرخوانی ریشه در سنت‌های قدیمی اسلامی دارد. گفته میشود که در ابتدا، سحرخوانان با صدای دلنشین خود مردم را از خواب بیدار می‌کردند تا برای روزه گرفتن آماده شوند. این سنت نه تنها جنبه‌ی مذهبی بلکه جنبه اجتماعی نیز داشت و باعث افزایش همبستگی جامعه و نشاط‌افزایی در شب‌های رمضان می‌شد.
از آنجا که بیدار کردن مسلمانان در سحر یک ثواب تلقی می‌شد، دلیل اصلی سحرخوانی برای بیدارکردن دیگران از خواب در این ماه بود که یکی دو ساعت قبل از اذان صبح توسط افرادی که صدای خوشی داشتند، انجام می‌شد و با کوچاندن در منازل هشدار سحر و بیدارباش را انجام میدادند.
بهترین راه برای بیدار کردن مسلمانان همان آواز خواندن بود که بیداری توام با آرامش را با خود داشته باشد بنابراین در سحر خوانی اشعار مناجات خوانده می‌شد که از آثار شاعران بهره برداری می‌کردند واین شعر خوانی خودبخود بخشی از موسیقی سرزمین ما را شامل میشود
روش‌های سحرخوانی
سحرخوان‌ها معمولاً در خیابان‌ها یا محله‌ها، با استفاده از سازهای سنتی یا صرفاً با صدای خود، به سحرخوانی می‌پرداختند. آنها شعرهایی را از مداحان و شاعران مذهبی میخواندند که حاوی مضامین مذهبی، اخلاقی و اجتماعی بودند. این اشعار عموماً فضیلت‌های ماه رمضان، فضایل روزه‌داری و اهمیت بندگی خداوند را تبیین می‌کردند.
در بسیاری از موارد شخص سحرخوان هنگام سحر به تنهایی و یا به صورت گروهی سه یا چهارنفره متشکل از چراغدار و یا طبل زن در کوچه‌ها حرکت کرده و به خواندن شعر می‌پرداخت تا مردم برای سحر و نماز صبح بیدار شوند.
آنها با زدن درب خانه‌ها اقدام به مطلع کردن اهالی خانه می‌کنند. برخی نیز به جای حرکت در کوچه، بر پشت‌بام خانه خود یا گلدسته مساجد اقدام به شعرخوانی با بهره‌گیری از دستگاه‌های مختلف موسقی سنتی می‌کردند.
اگرچه سحرخوانان بیشتر از مداحان و عالمان دینی بودند اما اشعار را کاملا در قالب دستگاه‌های موسیقی اجرا می‌کردند و بیشترین مایه‌هایی که در این حرفه مرسوم بود مناجات‌خوانی در مایه‌های مثنوی اقشاری، بیات ترک و برخی موارد هم در مایه‌های دشتی و ابوعطا در دستگاه شور بود.
غالباً سحرخوانان در چند روز پایانی ماه مبارک رمضان، اشعار غم‌انگیزی را میخواندند و دلیل آن هم شهادت امام علی(ع) و وداع با ماه رمضان بود
تاثیرات اجتماعی سحرخوانی
سحرخوانی، علاوه بر بعد مذهبی‌اش، به تقویت ارتباطات اجتماعی و همبستگی در جامعه کمک می‌کرد. مردم با صدای سحرخوان‌ها بیدار می‌شدند و این کار به ایجاد حس مشترک و یکپارچگی در میان آنها منجر می‌شد. سحرخوانی به‌نوعی رویای جمعی را به وجود می‌آورد که در آن، همگی برای عبادت و ارتقاء روحی و معنوی تلاش می‌کردند.
فراموشی سحرخوانی
با گذر زمان و پیشرفت تکنولوژی، این رسم قدیمی به تدریج کمرنگ شده و در بسیاری از مناطق فراموش شده است. امروزه، با وجود وسایل ارتباطی، سحرخوانی دیگر آن‌گونه که در گذشته وجود داشت، دیده نمی‌شود. همچنین، تغییرات فرهنگی و سبک زندگی مدرن نیز بر کاهش این رسم تأثیر گذاشته است.
ضرورت احیای سحرخوانی
احیای سحرخوانی می‌تواند فرصتی باشد برای برقراری ارتباط مجدد با سنت‌های مذهبی و فرهنگی خود. این آیین می‌تواند به عنوان یک ابزار قدرتمند در ایجاد حس همبستگی و تقویت انسجام اجتماعی عمل کند. به ویژه در جوامع شهری که بسیاری از مراسمات سنتی به فراموشی سپرده شده‌اند، سحرخوانی می‌تواند نقش مهمی در احیای فرهنگ و هویت ملی ایفا کند.
کلام آخر:
این سحرخوانی در ماه رمضان، نه تنها یک فعالیت مذهبی، بلکه یک ویژگی فرهنگی و اجتماعی است که می‌تواند به بازسازی ارتباطات انسانی و ایجاد حس مشترک در جامعه کمک کند. با توجه به اینکه جهان امروز با چالش‌های اجتماعی و فرهنگی زیادی روبرو است، احیای این سنن می‌تواند به بهبود روابط انسانی و تقویت بنیادهای فرهنگی ما کمک نماید.
از این رو، لازم است تا نسل جوان با این آیین آشنا شوند و تلاش کنند تا زیبایی‌های آن را زنده نگه‌دارند و به اشتراک بگذارند.