به گزارش مفدا ارومیه، ماه مبارک رمضان در میان مسلمانان از احترام، اهمیت و جایگاه ویژه‌ای برخوردار و ماه سلوک روحی آنان به شمار می‌آید، طوریکه مؤمنان با مقدمه‌سازی و فراهم کردن زمینه‌های معنوی در ماه‌های رجب و شعبان هر سال خود را برای ورود به این ماه پربرکت آماده می‌کنند.
با حلول این ماه با شور و اشتیاق و دادن اطعام و افطاری به نیازمندان، شب‌زنده‌داری و عبادت، تلاوت قرآن، دعا، استغفار، دادن صدقه و روزه‌داری روح و جان خود را از سرچشمه فیوضات باری تعالی سیراب کرده و توشه آخرت را ذخیره می‌کنند.
فضائل رمضان‌المبارک
گرچه ذکر تمام فضائل ماه مبارک رمضان از حوصله این مقال خارج است؛ پرداختن و ذکر برخی از فضائل آن از نظر قرآن و روایات اسلامی خالی از لطف نیست.
برترین ماه سال
ماه مبارک رمضان به جهت نزول قرآن کریم در آن و ویژگی‌هایش در میان ماه‌های سال قمری برترین است؛ قرآن کریم می‌فرماید: ماه رمضان ماهی است که قرآن برای هدایت انسان‌ها در آن نازل شده است (سوره مبارکه بقره، آیه ۱۸۵).
پیامبر گرامی (ص) درباره ماه رمضان در خطبه شعبانیه می‌فرمایند: ای مردم! ماه خدا با برکت و رحمت و مغفرت به شما روی آورد، ماهی که نزد خدا از همه ماه‌ها برتر و روزهایش بر همه روزها و شب‌هایش بر همه شب‌ها و ساعاتش بر همه ساعات برتر است، ماهی است که شما در آن به میهمانی خدا دعوت شده و مورد لطف او قرار گرفته‌اید، نفس‌های شما در آن تسبیح و خوابتان در آن عبادت، عملتان در آن مقبول و دعایتان در آن مستجاب است. بهترین ساعاتی است که خداوند به بندگانش نظر رحمت می‌کند.
نزول کتب آسمانی در این ماه
تمام کتب بزرگ آسمانی؛ مانند قرآن کریم، تورات، انجیل، زبور، صحف در این ماه نازل شده است. حضرت امام صادق(ع) می‌فرماید: کل قرآن کریم در ماه رمضان به بیت‌المعمور نازل شد، سپس در مدت بیست سال بر پیامبر اکرم (ص) و صحف ابراهیم در شب اول ماه رمضان و تورات در روز ششم ماه رمضان، انجیل در روز سیزدهم ماه رمضان و زبور در روز هیجدهم ماه رمضان نازل شد.
توفیق روزه
در ماه رمضان خداوند متعال توفیق روزه‌داری را به بندگانش داده است؛ پس هر که ماه [رمضان] را درک کرد، باید روزه بگیرد.
انسان افزون بر جنبه مادی و جسمی، دارای بُعد معنوی و روحی هم هست و هر کدام در رسیدن به کمال مطلوب خود برنامه‌های ویژه نیاز دارند، یکی از برنامه‌ها برای تقویت و رشد بُعد معنوی، تقوا و پرهیزگاری است؛ یعنی اگر انسان بخواهد خودش را از جنبه معنوی رشد و پرورش دهد و به طهارت و کمال مطلوب برسد، باید هوای نفس خود را مهار کند و موانع رشد را یکی پس از دیگری بر دارد و خود را سرگرم لذت‌ها و شهوات جسمی نکند. یکی از اعمالی که در این راستا مؤثر و مفید است روزه داری است، قرآن کریم می‌فرماید: «... ای افرادی که ایمان آورده‌اید! روزه بر شما نوشته شد، همان گونه که بر پیشینیان از شما نوشته شده، تا پرهیزگار شوید.»
برخی از فواید و فضائل روزه:
الف) تقویت تقوا، پرهیزگاری و اخلاص؛ امام صادق (ع) می‌فرماید: خداوند متعال فرموده: روزه از من است و پاداش آن را من می دهم.
حضرت فاطمه(س) می فرماید: خداوند روزه را برای استواری اخلاص، واجب فرمود.
ب) مانع عذاب‌های دنیوی و اخروی:
امام علی(ع) می فرماید: روزه روده را باریک می‌کند، گوشت را می‌ریزد و از گرمای سوزان دوزخ دور می گرداند.
پیامبر اکرم(ص) می‌فرماید: روزه سپری در برابر آتش است.
ج) آرامش روان و جسم:
روزه داری روح و روان و قلب و دل و نیز جسم را آرامش داده و باعث سلامتی روح و تندرستی جسم می شود.
پیامبر اکرم (ص) می فرماید: روزه بگیرید تا سالم بمانید.
باز می فرماید: معده خانه تمام دردها و امساک (روزه) بالاترین داروهاست.
حضرت امام باقر (ع) می فرماید: روزه و حج آرام بخش دلهاست.
حضرت علی (ع) می فرماید: خداوند بندگان مؤمن خود را به وسیله نمازها و زکات و حدیث در روزه‌داری روزه‌های واجب رمضان برای آرام کردن اعضا و جوارح آنان، خشوع دیدگانش و فروتنی جان‌هایشان و خضوع دل هایشان حفظ می‌کنند.
امروزه در علم پزشکی و از نظر بهداشت نیز ثابت شده روزه‌داری تأثیرهای فراوانی بر آرامش روح و روان و سلامتی جسم و بدن دارد، دفع چربی های مزاحم، تنظیم فشار و قند خون نمونه آن است.
د) مانع نفوذ شیطان:
امام علی (ع) به پیامبر اکرم (ص) عرض کرد: یا رسول الله، چه چیزی شیطان را از ما دور می کند؟ پیامبرگرامی (ص) فرمود: روزه چهره او را سیاه می کند و صدقه پشت او را می شکند.»
بنابراین، روزه مانع نفوذ شیطان های جنی و انسی شده و وسوسه های آنان را خنثی می کند.
ه) مساوات بین غنی و فقیر:
انسان روزه دار در هنگام گرسنگی و تشنگی، فقرا و بینوایان را یاد می کند و در نتیجه به کمک آن ها می شتابد. حضرت امام حسن عسگری (ع) درباره علت وجوب روزه می فرماید: تا توانگر درد گرسنگی را بچشد و در نتیجه به نیازمند کمک کند.
و) احیای فضائل اخلاقی
حضرت امام رضا (ع) درباره علت وجوب روزه می فرماید: تا مردم رنج گرسنگی و تشنگی را بچشند و به نیازمندی خود در آخرت پی ببرند و روزه دار بر اثر گرسنگی و تشنگی خاشع، متواضع و فروتن، مأجور، طالب رضا و ثواب خدا و عارف و صابر باشد و به این سبب مستحق ثواب شود. روزه موجب خودداری از شهوات است، نیز تا روزه در دنیا نصیحت گر آنان باشد و ایشان را در راه انجام تکالیفشان رام و ورزیده کند و راهنمای آنان در رسیدن به اجر باشد و به اندازه سختی، تشنگی و گرسنگی که نیازمندان و مستمندان در دنیا می چشند پی ببرند و در نتیجه، حقوقی که خداوند در دارایی هایشان واجب فرموده است، به ایشان بپردازند.
وجود شب قدر در این ماه
شب قدر از شب هایی است که برتر از هزار ماه است و فرشتگان در این شب به اذن خدا فرود می آیند و جمیع مقدرات بندگان را در طول سال تعیین می کنند و وجود این شب در این ماه مبارک نعمت و موهبتی الهی بر امت پیامبر گرامی اسلام (ص) است و مقدرات یک سال انسان ها (حیات، مرگ، رزق و...) براساس لیاقت ها و زمینه هایی که خود آنها به وجود آورده اند تعیین می شود و انسان در چنین شبی با تفکر و تدبر می تواند به خود آید و اعمال یک سال خود را ارزیابی کند و با فراهم آوردن زمینه مناسب بهترین سرنوشت را برای خود رقم زند.
حضرت امام صادق (ع) می فرماید: تقدیر مقدرات در شب نوزدهم و تحکیم آن در شب بیست و یکم و امضاء آن در شب بیست و سوم است.
بهار قرآن
نظر به این که قرآن کریم در ماه مبارک رمضان نازل شده و تلاوت آیات آن در این ماه فضیلت بسیاری دارد، در روایات اسلامی، از ماه رمضان به عنوان بهار قرآن یاد شده است؛ چنان که حضرت امام باقر (ع) می فرماید: هر چیزی بهاری دارد و بهار قرآن ماه رمضان است.
حضرت امام سجاد (ع) در دعای حلول ماه رمضان به درگاه خداوند عرض می کند: به وسیله روزه این ماه یاریمان ده تا اندام های خود را از معاصی تو نگه داریم و آن ها را به کارهایی گیریم که خشنودی تو را فراهم آورد، تا با گوش هایمان سخنان بیهوده نشنویم و با چشمانمان به لهو و لعب نشتابیم و تا دستمانمان را به سوی حرام نگشاییم و با پاهایمان به سوی آن چه منع شده ره نسپاریم و تا شکم هایمان جز آن چه را تو حلال کرده ای در خود جای ندهد و زبان هایمان جز به آن چه تو خبر داده ای و بیان فرموده ای گویا نشود... .
بنابراین، در ماه مبارک باید تمام اعضا و جوارح را از حرام دور نگه داشت و با اخلاص، توکل و توسل از اهل بیت (ع) و عمل به دستورها و احکام قرآن کریم و دوری از گناهان، انجام توبه نصوح و واقعی، عبادت، شب زنده داری و درک فضیلت شب قدر فضیلت ماه مبارک رمضان را درک کرد و از آن در راستای رسیدن به کمال حرکت کرد و باید در این ماه به گونه ای خودسازی کرد که با اتمام ماه مبارک تأثیر و فواید آن در روح و جان افراد باقی باشد و اثر آن تا ماه رمضان سال بعد ماندگار باشد.
منابع: مفردات الفاظ القرآن، راغب اصفهانی، ص ۲۰۹
بحارالانوار، علامه مجلسی، ج ۵۵، ص ۳۴۱
الکافی، محمد بن یعقوب کلینی، ج ۲، ص ۶۲۸،
وسائل الشیعه، شیخ حر عاملی، ج ۲، ص ۴۰۲
به گزارش مفدا ارومیه، ماه مبارک رمضان در میان مسلمانان از احترام، اهمیت و جایگاه ویژه‌ای برخوردار و ماه سلوک روحی آنان به شمار می‌آید، طوریکه مؤمنان با مقدمه‌سازی و فراهم کردن زمینه‌های معنوی در ماه‌های رجب و شعبان هر سال خود را برای ورود به این ماه پربرکت آماده می‌کنند.
با حلول این ماه با شور و اشتیاق و دادن اطعام و افطاری به نیازمندان، شب‌زنده‌داری و عبادت، تلاوت قرآن، دعا، استغفار، دادن صدقه و روزه‌داری روح و جان خود را از سرچشمه فیوضات باری تعالی سیراب کرده و توشه آخرت را ذخیره می‌کنند.
فضائل رمضان‌المبارک
گرچه ذکر تمام فضائل ماه مبارک رمضان از حوصله این مقال خارج است؛ پرداختن و ذکر برخی از فضائل آن از نظر قرآن و روایات اسلامی خالی از لطف نیست.
برترین ماه سال
ماه مبارک رمضان به جهت نزول قرآن کریم در آن و ویژگی‌هایش در میان ماه‌های سال قمری برترین است؛ قرآن کریم می‌فرماید: ماه رمضان ماهی است که قرآن برای هدایت انسان‌ها در آن نازل شده است (سوره مبارکه بقره، آیه ۱۸۵).
پیامبر گرامی (ص) درباره ماه رمضان در خطبه شعبانیه می‌فرمایند: ای مردم! ماه خدا با برکت و رحمت و مغفرت به شما روی آورد، ماهی که نزد خدا از همه ماه‌ها برتر و روزهایش بر همه روزها و شب‌هایش بر همه شب‌ها و ساعاتش بر همه ساعات برتر است، ماهی است که شما در آن به میهمانی خدا دعوت شده و مورد لطف او قرار گرفته‌اید، نفس‌های شما در آن تسبیح و خوابتان در آن عبادت، عملتان در آن مقبول و دعایتان در آن مستجاب است. بهترین ساعاتی است که خداوند به بندگانش نظر رحمت می‌کند.
نزول کتب آسمانی در این ماه
تمام کتب بزرگ آسمانی؛ مانند قرآن کریم، تورات، انجیل، زبور، صحف در این ماه نازل شده است. حضرت امام صادق(ع) می‌فرماید: کل قرآن کریم در ماه رمضان به بیت‌المعمور نازل شد، سپس در مدت بیست سال بر پیامبر اکرم (ص) و صحف ابراهیم در شب اول ماه رمضان و تورات در روز ششم ماه رمضان، انجیل در روز سیزدهم ماه رمضان و زبور در روز هیجدهم ماه رمضان نازل شد.
توفیق روزه
در ماه رمضان خداوند متعال توفیق روزه‌داری را به بندگانش داده است؛ پس هر که ماه [رمضان] را درک کرد، باید روزه بگیرد.
انسان افزون بر جنبه مادی و جسمی، دارای بُعد معنوی و روحی هم هست و هر کدام در رسیدن به کمال مطلوب خود برنامه‌های ویژه نیاز دارند، یکی از برنامه‌ها برای تقویت و رشد بُعد معنوی، تقوا و پرهیزگاری است؛ یعنی اگر انسان بخواهد خودش را از جنبه معنوی رشد و پرورش دهد و به طهارت و کمال مطلوب برسد، باید هوای نفس خود را مهار کند و موانع رشد را یکی پس از دیگری بر دارد و خود را سرگرم لذت‌ها و شهوات جسمی نکند. یکی از اعمالی که در این راستا مؤثر و مفید است روزه داری است، قرآن کریم می‌فرماید: «... ای افرادی که ایمان آورده‌اید! روزه بر شما نوشته شد، همان گونه که بر پیشینیان از شما نوشته شده، تا پرهیزگار شوید.»
برخی از فواید و فضائل روزه:
الف) تقویت تقوا، پرهیزگاری و اخلاص؛ امام صادق (ع) می‌فرماید: خداوند متعال فرموده: روزه از من است و پاداش آن را من می دهم.
حضرت فاطمه(س) می فرماید: خداوند روزه را برای استواری اخلاص، واجب فرمود.
ب) مانع عذاب‌های دنیوی و اخروی:
امام علی(ع) می فرماید: روزه روده را باریک می‌کند، گوشت را می‌ریزد و از گرمای سوزان دوزخ دور می گرداند.
پیامبر اکرم(ص) می‌فرماید: روزه سپری در برابر آتش است.
ج) آرامش روان و جسم:
روزه داری روح و روان و قلب و دل و نیز جسم را آرامش داده و باعث سلامتی روح و تندرستی جسم می شود.
پیامبر اکرم (ص) می فرماید: روزه بگیرید تا سالم بمانید.
باز می فرماید: معده خانه تمام دردها و امساک (روزه) بالاترین داروهاست.
حضرت امام باقر (ع) می فرماید: روزه و حج آرام بخش دلهاست.
حضرت علی (ع) می فرماید: خداوند بندگان مؤمن خود را به وسیله نمازها و زکات و حدیث در روزه‌داری روزه‌های واجب رمضان برای آرام کردن اعضا و جوارح آنان، خشوع دیدگانش و فروتنی جان‌هایشان و خضوع دل هایشان حفظ می‌کنند.
امروزه در علم پزشکی و از نظر بهداشت نیز ثابت شده روزه‌داری تأثیرهای فراوانی بر آرامش روح و روان و سلامتی جسم و بدن دارد، دفع چربی های مزاحم، تنظیم فشار و قند خون نمونه آن است.
د) مانع نفوذ شیطان:
امام علی (ع) به پیامبر اکرم (ص) عرض کرد: یا رسول الله، چه چیزی شیطان را از ما دور می کند؟ پیامبرگرامی (ص) فرمود: روزه چهره او را سیاه می کند و صدقه پشت او را می شکند.»
بنابراین، روزه مانع نفوذ شیطان های جنی و انسی شده و وسوسه های آنان را خنثی می کند.
ه) مساوات بین غنی و فقیر:
انسان روزه دار در هنگام گرسنگی و تشنگی، فقرا و بینوایان را یاد می کند و در نتیجه به کمک آن ها می شتابد. حضرت امام حسن عسگری (ع) درباره علت وجوب روزه می فرماید: تا توانگر درد گرسنگی را بچشد و در نتیجه به نیازمند کمک کند.
و) احیای فضائل اخلاقی
حضرت امام رضا (ع) درباره علت وجوب روزه می فرماید: تا مردم رنج گرسنگی و تشنگی را بچشند و به نیازمندی خود در آخرت پی ببرند و روزه دار بر اثر گرسنگی و تشنگی خاشع، متواضع و فروتن، مأجور، طالب رضا و ثواب خدا و عارف و صابر باشد و به این سبب مستحق ثواب شود. روزه موجب خودداری از شهوات است، نیز تا روزه در دنیا نصیحت گر آنان باشد و ایشان را در راه انجام تکالیفشان رام و ورزیده کند و راهنمای آنان در رسیدن به اجر باشد و به اندازه سختی، تشنگی و گرسنگی که نیازمندان و مستمندان در دنیا می چشند پی ببرند و در نتیجه، حقوقی که خداوند در دارایی هایشان واجب فرموده است، به ایشان بپردازند.
وجود شب قدر در این ماه
شب قدر از شب هایی است که برتر از هزار ماه است و فرشتگان در این شب به اذن خدا فرود می آیند و جمیع مقدرات بندگان را در طول سال تعیین می کنند و وجود این شب در این ماه مبارک نعمت و موهبتی الهی بر امت پیامبر گرامی اسلام (ص) است و مقدرات یک سال انسان ها (حیات، مرگ، رزق و...) براساس لیاقت ها و زمینه هایی که خود آنها به وجود آورده اند تعیین می شود و انسان در چنین شبی با تفکر و تدبر می تواند به خود آید و اعمال یک سال خود را ارزیابی کند و با فراهم آوردن زمینه مناسب بهترین سرنوشت را برای خود رقم زند.
حضرت امام صادق (ع) می فرماید: تقدیر مقدرات در شب نوزدهم و تحکیم آن در شب بیست و یکم و امضاء آن در شب بیست و سوم است.
بهار قرآن
نظر به این که قرآن کریم در ماه مبارک رمضان نازل شده و تلاوت آیات آن در این ماه فضیلت بسیاری دارد، در روایات اسلامی، از ماه رمضان به عنوان بهار قرآن یاد شده است؛ چنان که حضرت امام باقر (ع) می فرماید: هر چیزی بهاری دارد و بهار قرآن ماه رمضان است.
حضرت امام سجاد (ع) در دعای حلول ماه رمضان به درگاه خداوند عرض می کند: به وسیله روزه این ماه یاریمان ده تا اندام های خود را از معاصی تو نگه داریم و آن ها را به کارهایی گیریم که خشنودی تو را فراهم آورد، تا با گوش هایمان سخنان بیهوده نشنویم و با چشمانمان به لهو و لعب نشتابیم و تا دستمانمان را به سوی حرام نگشاییم و با پاهایمان به سوی آن چه منع شده ره نسپاریم و تا شکم هایمان جز آن چه را تو حلال کرده ای در خود جای ندهد و زبان هایمان جز به آن چه تو خبر داده ای و بیان فرموده ای گویا نشود... .
بنابراین، در ماه مبارک باید تمام اعضا و جوارح را از حرام دور نگه داشت و با اخلاص، توکل و توسل از اهل بیت (ع) و عمل به دستورها و احکام قرآن کریم و دوری از گناهان، انجام توبه نصوح و واقعی، عبادت، شب زنده داری و درک فضیلت شب قدر فضیلت ماه مبارک رمضان را درک کرد و از آن در راستای رسیدن به کمال حرکت کرد و باید در این ماه به گونه ای خودسازی کرد که با اتمام ماه مبارک تأثیر و فواید آن در روح و جان افراد باقی باشد و اثر آن تا ماه رمضان سال بعد ماندگار باشد.
منابع: مفردات الفاظ القرآن، راغب اصفهانی، ص ۲۰۹
بحارالانوار، علامه مجلسی، ج ۵۵، ص ۳۴۱
الکافی، محمد بن یعقوب کلینی، ج ۲، ص ۶۲۸،
وسائل الشیعه، شیخ حر عاملی، ج ۲، ص ۴۰۲