در تحولی قابل‌توجه، عبدالله اوجالان، رهبر زندانی گروه تروریستی پ.ک.ک.، از اعضای این سازمان خواست سلاح‌های خود را زمین بگذارند و برای همیشه این سازمان منحل شود. این پیام که هفته گذشته در کنفرانسی خبری در استانبول قرائت شد، می‌تواند نقطه عطفی در مناقشه طولانی‌‌مدت میان پ.ک.ک. و دولت ترکیه باشد.

این درخواست اوجالان که توسط نماینده حزب برابری و دموکراسی خلق‌ها (DEM)، حزب نزدیک به پ.ک.ک.، قرائت شد، حاوی این عبارات کلیدی بود: «من از پ.ک.ک. می‌خواهم که کنگره فوق‌العاده خود را برگزار کند و تصمیم به ادغام در دولت و جامعه مانند احزاب سیاسی مدرن بگیرد. تمامی گروه‌های مسلح باید سلاح‌های خود را زمین بگذارند و پ.ک.ک. نیز باید منحل شود.»

این کنفرانس خبری که در هتلی لوکس در مرکز استانبول برگزار شد، صدها روزنامه‌نگار از رسانه‌های معتبر اروپایی، آمریکایی و چینی را به خود جلب کرد، یادآور صحنه‌ای مشابه در سال 2013 بود. در آن زمان، مراد کاراییلان، یکی از رهبران پ.ک.ک. در کوهستان قندیل عراق، خروج نیروهای پ.ک.ک. از ترکیه را اعلام کرده بود، فرایندی که در نهایت به شکست انجامید.

پیامی برای صلح یا تاکتیک؟

درخواست اوجالان در حالی مطرح می‌شود که ناظران سیاسی آن را گامی مهم در راستای حل یکی از پیچیده‌ترین مناقشات خاورمیانه ارزیابی می‌کنند، با این حال، پرسش‌های کلیدی در مورد ماهیت واقعی این اقدام و پیامدهای آتی آن همچنان بی‌پاسخ مانده است، آیا این تلاش برای تسلیم واقعی پ.ک.ک. است یا صرفاً یک حرکت استراتژیک دیگر؟

حاضران در این کنفرانس خبری، طیفی گسترده از افراد از جمله طرفداران پ.ک.ک.، نویسندگان و روزنامه‌نگارانی بودند که سال‌ها از لفاظی‌های ضددولتی حمایت کرده‌اند. پیام صلح اوجالان که با عنوان «فراخوان به صلح و جامعه دموکراتیک» به دو زبان کردی و ترکی قرائت شد، به تاریخچه اتحاد هزارساله میان ترک‌ها و کردها در مبارزه با «اشغالگران خارجی» اشاره داشت و مدعی شد که «مدرنیته سرمایه‌داری در 200 سال اخیر درصدد نابودی این اتحاد بوده است.»

اوجالان با توصیف تأسیس پ.ک.ک. به‌عنوان «مرحله‌ای مهم در مبارزه مردم کرد»، اذعان داشت که زمان تغییر کرده است و مطالبه کردستان مستقل یا حتی خودمختاری دیگر کارساز نیست. به‌عقیده او، اولویت اصلی، تقویت دموکراسی و تکثر سیاسی در چارچوب جمهوری ترکیه است.

واکنش‌ها به پیام اوجالان

این پیام بلافاصله واکنش‌هایی گسترده را در محافل سیاسی ترکیه برانگیخت. حزب جمهوری‌خواه خلق (CHP)، حزب مخالف دولت، خواستار برگزاری جلسه‌ای فوری برای بررسی ابعاد امنیتی و سیاسی این مسئله شد.

کارشناسان سیاسی معتقدند که این اقدام می‌تواند سرآغاز دور جدیدی از فرایند صلح میان دولت ترکیه و پ.ک.ک. باشد، فرایندی که آخرین بار در سال‌های 2015 ـ 2013 با شکست مواجه شد.
با این حال، تردیدها در مورد موفقیت این تلاش جدید همچنان پابرجاست. منتقدان یادآوری می‌کنند که پ.ک.ک. در گذشته بارها از فرایندهای مذاکره برای تجدید سازمان و تقویت مواضع خود استفاده کرده است. دولت ترکیه نیز با آگاهی از این سابقه، اعلام کرده است که در برابر هرگونه تلاش برای سوءاستفاده از این وضعیت هوشیار است و تدابیر لازم برای حفظ امنیت ملی را اتخاذ خواهد کرد.

اختلاف‌نظرها درون پ.ک.ک.

در حالی که برخی از رهبران پ.ک.ک. از جمله مراد کاراییلان، خلع‌سلاح را به آزادی اوجالان مشروط کرده‌اند و کمیته اجرایی پ.ک.ک. با استقبال از بیانیه‌ اوجالان اعلام کرد که موافق آتش‌بس است؛ فرماندهی نیروهای دموکراتیک سوریه (SDF)، ائتلافی تحت رهبری یگان‌های مدافع خلق (YPG)، شاخه سوری پ.ک.ک.، با احتیاط از این پیام استقبال کرده است.

مظلوم عبدی، فرمانده SDF، با ابراز خوشبینی محتاطانه، تأکید کرد که این فراخوان تنها مربوط به پ.ک.ک. است و شامل وضعیت سوریه نمی‌شود.

نگرانی‌ها و ابهامات

میان این تحولات، سؤالات مهمی همچنان بی‌پاسخ مانده است؛ آیا پ.ک.ک. واقعاً منحل خواهد شد؟ سرنوشت اعضای این سازمان چه خواهد شد؟ رهبری پ.ک.ک. هنوز به این سؤالات پاسخ روشنی نداده است. انتظار می‌رود که پ.ک.ک. «کنگره بزرگ» خود را برگزار کند، اما نتایج این نشست همچنان نامشخص است.

در همین حال، واکنش دولت اقلیم کردستان عراق به تحولات اخیر نیز حائز اهمیت است. نچیروان بارزانی، رئیس اقلیم کردستان، با بیان اینکه تحولات منطقه را از نزدیک دنبال می‌کنند، آمادگی اربیل برای برداشتن گام‌های مشخص در ارتباط با پ.ک.ک. را اعلام کرده است، این امر نشان می‌دهد که حتی میان نخبگان سیاسی کرد نیز، ضرورت خنثی‌سازی گروه‌های رادیکال که ثبات منطقه را به‌هم می‌زنند، درک شده است.

پیامدهای منطقه‌ای

آشتی احتمالی میان پ.ک.ک. و آنکارا می‌تواند منجر به تغییرات ژئوپولیتیکی قابل‌توجهی در منطقه شود. حضور پ.ک.ک. در شمال شرق سوریه و کنترل بخش‌های وسیعی از این منطقه توسط نیروهای دموکراتیک سوریه، همواره به‌عنوان یک تهدید از سوی ترکیه تلقی شده است.

وزیر خارجه ترکیه اعلام کرده است که در صورت رفع حضور پ.ک.ک. در منطقه، آنکارا ممکن است حضور نظامی خود در شمال شرق سوریه را مورد بازبینی قرار دهد.

علاوه بر این، انحلال پ.ک.ک. می‌تواند به همگرایی بیشتر میان گروه‌های مختلف کرد در سوریه و احتمالاً توافق با دولت مرکزی دمشق منجر شود. در عراق نیز، اقلیم کردستان که روابط نزدیکی با آنکارا دارد، می‌تواند نقش مهمی در این فرایند ایفا کند.

نگاهی به گذشته

پ.ک.ک. که توسط ترکیه، آمریکا و اتحادیه اروپا به‌عنوان یک سازمان تروریستی شناخته می‌شود، از دهه 1980 برای خودمختاری کردها در ترکیه به مبارزه مسلحانه پرداخته است. این گروه در ابتدا با ایدئولوژی مارکسیست ـ لنینیستی تأسیس شد، اما بعدها به ایده‌های آنارشیسم و سوسیالیسم رادیکال متمایل شد. درگیری‌های مسلحانه میان پ.ک.ک. و ارتش ترکیه تاکنون ده‌ها هزار کشته به‌جای گذاشته است.

در سال 2005، رجب طیب اردوغان، نخست‌وزیر وقت ترکیه، با رویکردی جدید نسبت به مسئله کردها، خواستار حل مشکلات از طریق گفتگو و مذاکره شد. در دوران حکومت اردوغان، اقدامات مثبتی مانند تأسیس دانشکده‌های زبان کردی در دانشگاه‌ها و راه‌اندازی رسانه‌های کردی‌زبان صورت گرفت.

با این حال، تلاش‌ها برای صلح کامل تاکنون به نتیجه نرسیده است. مذاکرات اسلو در سال‌های 2011  ـ 2009 و فرایند صلح 2015 ـ 2013 هر دو به‌دلیل افزایش خشونت‌ها ناکام ماندند.

چشم‌انداز آینده

در حالی که پیام اوجالان بارقه‌ای از امید را در دل بسیاری روشن کرده است، تردیدها در مورد آینده این فرایند همچنان وجود دارد. باید منتظر ماند و دید که آیا این بار نیز تلاش‌ها برای صلح به سرانجام خواهد رسید یا تاریخ بار دیگر تکرار خواهد شد. با وجود این، یک نکته واضح است: ترکیه با احتیاط به این روند می‌نگرد.