خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا) در سال ۱۳۱۳ با نام «آژانس پارس» و تحت نظر وزارت امور خارجه ایران با هدف پوشش اخبار داخلی و بین‌المللی، ایجاد مرجع خبری رسمی برای کشور و مقابله با تحریف‌های رسانه‌های خارجی کار خود را آغاز کرد، رسانه‌ای که از بدو تاسیس تاکنون نقشی مهم در پوشش رویدادهای داخلی و بین‌المللی داشته است.

پس از پیروزی انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۷ این خبرگزاری از به «خبرگزاری جمهوری اسلامی» (ایرنا) تغییر نام داد و زیر نظر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی قرار گرفت.

این رسانه همواره در بزنگاه‌های تاریخی ایران از جمله دوران نهضت ملی شدن نفت، انقلاب اسلامی، جنگ تحمیلی، اصلاحات و تحولات منطقه‌ای و جهانی، نقش کلیدی ایفا کرده است، در دوران جنگ تحمیلی ایران و عراق (۱۳۵۹–۱۳۶۷)، ایرنا با اعزام خبرنگاران به خطوط مقدم، گزارش‌های مستندی از شرایط جنگ و تأثیر آن بر ایران و منطقه ارائه داد و روایتگری هشت سال دفاع مقدس را به عهده داشت.

خبرگزاری ایرنا در تاریخ انقلاب اسلامی نقش بی بدیلی داشته است که از جمله در سال‌های اخیر با پوشش اخبار تحریم‌ها، توافق هسته‌ای، و بحران‌های منطقه‌ای، همچنان یکی از منابع مهم خبری محسوب می‌شود.

تاسیس دانشکده خبر و موسسه فرهنگی مطبوعاتی روزنامه ایران توسط ایرنا دایره فعالیت حرفه ای این رسانه را در کشور گسترش داد ضمن آنکه امروز بسیاری از فعالان عرصه رسانه دانش آموخته دانشکده خبر ایرنا هستند.

۹۰ سالگی ایرنا؛ چشم‌انداز آینده

سازمان خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا) اکنون پس از سال ها فراز و فرود تاریخ معاصر ایران به عمر ۹۰ سالگی خود رسیده است، ایرنا اکنون در تلاش است تا با بهره‌گیری از فناوری‌های نوین مانند هوش مصنوعی، تحلیل داده‌های بزرگ و توسعه پلتفرم‌های چندرسانه‌ای، جایگاه خود را به‌عنوان مرجع اصلی خبر در ایران و منطقه حفظ کند، همچنین گسترش تعامل با رسانه‌های جهانی و افزایش شفافیت خبری، می‌تواند به تقویت جایگاه این رسانه در افکار عمومی کمک کند.

ایرنا اکنون در ۹۰ سال فعالیت خود، از یک آژانس خبری کوچک به یک نهاد رسانه‌ای بزرگ و تأثیرگذار تبدیل شده است، طوریکه این خبرگزاری در مسیر آینده خود، با چالش‌ها و فرصت‌های جدیدی روبه‌رو خواهد بود که نحوه مواجهه آن با این مسائل، نقشی مهم در تعیین سرنوشت آن در دنیای رسانه خواهد داشت.

در این ارتباط به سراغ شماری از فعالان رسانه در استان بوشهر رفته‌ایم و دیدگاه آنان را درباره فعالیت ایرنا در قبل و بعد از نود سالگی این رسانه جویا شدیم که مطالب زیر زیر حاصل این گفت وگوها است

خبرهای ایرنا اطمینان بخش است

صاحب امتیاز و مدیرمسوول هفته نامه دریای جنوب درباره عملکرد ایرنا در آستانه جشن ۹۰ سالگی این رسانه گفت: با توجه به قدمت این خبرگزاری و گذراندن دوره‌های مختلف نمی‌توان به سادگی درباره عملکرد آن قضاوت و یا حتی اظهارنظر کرد و به یقین برای دستیابی به یک ارزیابی دقیق نیازمند به کار وسیع پژوهشی است که نیازمند یک کار گروهی است.

نصرالله شفیعی افزود: اما در باره عملکرد ایرنا پس از پیروزی انقلاب اسلامی، این خبرگزاری توانسته در انعکاس اخبار و تحلیل ها خوب عمل کند، از این جهت که این رسانه همواره توانسته منبع خبری و مادر برای بسیاری از رسانه ها باشد، خبرهایی که منتشر می کند اطمینان بخش است.

وی یادآور شد: اما نکته‌ای که در این اطلاع رسانی و نشر اخبار و تحلیل ها قابل ذکر است این رسانه تابعی از تغییرات دولت ها با نگاه‌های سیاسی متفاوت بوده است.

پیشکسوت رسانه در استان بوشهر تصریح کرد: از آنجا که ایرنا دولتی است و زیر نظر دولت مستقر فعالیت می کند، لاجرم باید تابع سیاست های همان دولت باشد و این به استقلال یک رسانه که بتواند بخوبی اطلاع رسانی کند، لطمه وارد می کند.

مدیرمسوول هفته نامه دریای جنوب ادامه داد: مخاطبان ایرنا در زمان هر دولتی هر چه اخبار و تحلیل می خوانند همگی در حمایت بی چون و چرای آن دولت است و به تبع آن در استان ها نیز همین سیاست دنبال می شود که چنین رویکردی را می توان یک نقد بر ایرنا دانست.

شفیعی بیان کرد: باید شرایطی فراهم شود تا ایرنا در راستای رسالت خبری فراتر از محدوده و خواست سیاسی دولت ها عمل کنند تا اعتماد مخاطب بیشتر به این رسانه جلب شود.

وی گفت: رویکرد ایرنا به عنوان یک رسانه فراگیر باید به گونه ای باشد که بتواند اخبار را به لحظه و با در نظر گرفتن مصالح کشور منتشر کند و کمتر وارد برخی سیاسی بازی‌ها که متاسفانه برخی دولت ها به دنبال آن هستند، وارد شود.

شفیعی افزود: اطلاع رسانی بموقع ،انتشار اخبار دقیق و به دور از تحریف، استفاده از آخرین ابزارها و امکانات رسانه ای، تنوع مطالب از قبیل خبر، یادداشت، فیلم و کلیپ و پادکست، انتشار اخبار به زبان‌های مختلف، انتشار روزنامه در کنار خبرگزاری، پوشش‌ سراسری اخبار داخلی با داشتن نمایندگی در استان ها، پوشش اخبار خارجی با داشتن نمایندگی در برخی کشورها و انتشار اخبار ویژه جزو نقاط قوت این رسانه دیرپا است.

وی ادامه داد: تحت تاثیر قرار گرفتن از نگاه سیاسی دولت‌ها و در نتیجه تبدیل شدن به یک رسانه غیر مستقل، هر چند با توجه به دولتی بودن ایرنا این امری طبیعی به نظر می رسد، ورود نیروهای خارج از ایرنا که ممکن است سلیقه های شخصی یا جناحی را در سیاست های خبری و رسانه ای ایرنا وارد کند، می تواند به عنوان نقاط ضعف قلمداد کرد.

شفیعی گفت: اگر ایرنا بتواند حرفه‌ای عمل کند و نه سیاسی قطعا محبوبیت و مخاطبانش افزایش پیدا می کند.

ایرنا رسانه نظام باشد نه دولت‌ها

وی افزود: با توجه به نقش اثرگذار خبرگزاری ایرنا در افکار عمومی و رسالت سنگینی که برعهده دارد باید سیاست خبرگزاری این باشد که خود را رسانه نظام جمهوری اسلامی بداند نه خبرگزاری دولت ها بدون توجه به اینکه دولت مستقر مربوط به چه جریان سیاسی است.

شفیعی با بیان اینکه البته به نظرم ایرنا تا حدود زیادی توانسته به این وظیفه عمل کند یادآور شد: نمایندگی ایرنا در استان ها می تواند با کشف ظرفیت های مقبول و مستعد و معرفی آنها به سطوح بالاتر به خوبی در توسعه کشور نقش آفرین باشد.

ایرنا رسانه‌ای موثر در تلاش برای وحدت ملی و نگاه ویژه به اقوام

نویسنده و روزنامه نگار بوشهری گفت: ایرنا به عنوان سازمانی پیشرو و حرفه‌ای در حوزه اطلاع رسانی بدلیل بهره مندی از نیروهای حرفه‌ای و گستردگی در سطح کشور تاثیر بسیار زیادی در مسیر اطلاع رسانی شفاف و عادلانه در جامعه داشته است.

محمد مظفری افزود: عزت و سربلندی ایران، تلاش برای وحدت ملی، نگاه ویژه به اقوم، پرهیز از سیاست زدگی، گرفتار نشدن در مسیر رفتاهای سیاسی و شفاف سازی در اطلاع رسانی باعث می شود رسانه مستقل ایرنا همچنان در قامت یک رسانه ملی که مورد اعتماد مردم است، نقش آفرینی کند.

وی یادآور شد: اگرچه ایرنا رسانه‌ای دولتی است ولی آنچه باعث موفقیت این خبرگزاری در چند دهه گذشته شده نگاه ویژه به جامعه و گروه های مردمی بوده است.

صاحب امتیاز و مدیرمسوول هفته نامه صدای بندر اضافه کرد: ایرنا باید تلاش کند باز هم زبان گویای مردم نه بلندگویی برای مدیران باشد.

مظفری گفت: به روز بودن و تحول در نحوه خبر رسانی، توجه ویژه به مدل های مختلف چند رسانه‌ای با استفاده از ابزارهای فناورانه و تکنیک‌های نوین رسانه ای، تنوع اخبار، صحت و سلامت خبری، استفاده از کارشناسان کاربلند برای تولید محتواهای مختلف خبری از نقاط مثبتی است که باعث شده تا این رسانه مورد اعتماد و مرجع باقی بماند.

وی افزود: یکی از نقاط منفی در کارنامه ساختاری این رسانه خبری عدم جذب نیرو برای کادر سازی در زمان بازنشستگی نیروهای قدیمی است که باعث شده تا برخی از مراکز با مشکل نیرو روبرو شوند.

این نویسنده گناوه ای با انتقاد از تعطیل شدن دفتر ایرنا در شمال استان بوشهر در پاسخ به بایدها و نبایدهایی که از خروجی ایرنا مورد انتظار است تصریح کرد: تنوع و تکثر در تولیدات و پوشش رویدادهای مردم محور به غنای خروجی این رسانه می افزاید.

مظفری گفت: ایرنا باید صدای مردمی باشد که تربیون و رسانه‌ای برای پیگیری مطالبات خود ندارند.

وی افزود: اقناع افکار عمومی و ایجاد شفافیت در رویدادهای خاص مهمترین رویکردی است که به حفظ جایگاه این رسانه قدیمی کمک می‌کند.

مرجعیت رسانه‌ای ایرنا برای دیگر رسانه‌ها

صاحب امتیاز هفته نامه صدای بندر ادامه داد: اعتماد و ارتباط موثر ایرنا با دیگر رسانه ها باعث شده تا این خبرگزاری به عنوان مرجع بسیاری از نشریات و رسانه ها از محتوای خروجی آن استفاده کنند.

مظفری گفت: شفافیت، استقلال رسانه‌ای، توجه به افکار عمومی و جریان سازی رسانه‌ای به ایرنا برای تبدیل شدن به یک مرجع رسانه‌ای کمک کرده است.

عبدالرحمان برزگر پژوهشگر و روزنامه نگار بوشهری گفت: عملکرد هر دستگاهی بستگی به نیروی انسانی کارآمد دارد که از این نگاه ایرنا به عنوان یکی از تولیدکنندگان محتوای خبر رویکرد متفاوتی داشته است، هر چند در بازه زمانی ناگاه از بار مسئولیت شانه خالی کرده، اما همچنان به نقش خود ادامه داده است، لذا رسانه‌ای همچون ایرنا با توجه به رسالتش در تغییر رویکرد نیاز به پژوهش وسیع هست تا در رویکرد بدون نگرش از بالا به پایین موفق باشد.

وی در پاسخ به این سووال که ایرنا برای ایفای رسالت دولت - ملت چه سیاستی باید پیشه کند؟ افزود: در فرا روی هر رسانه ای رسالتی ذاتی و برای هر کنشی سیاستی بایستی مد نظر قرار داد.

برزگر زاده ادامه داد: دولت- ملت در دو سوی همدیگر نیستند، بلکه در هر زمینه ای برای برقرای گفت و گو نیازمند رسانه ای است که نقش حلقه ای واسط ایفا کند، زیرا گفتن از ملت مثل گفتن از دولت است چرا که منتخب ملت ها در حکومت های دموکراسی بدون رسانه‌ای فراگیر و معتمد امکان پذیر نیست.

ضرورت تقدم صدای مردم بر صدای دولت در رسانه

مدیرمسوول هفته نامه اتحاد جنوب با اشاره به اینکه ایرنا را خبرگزاری معتبر و صاحب نام می دانیم گفت: در عرصه رسانه، مطبوعات، روزنامه‌ها و هفته نامه‌های زیادی با سابقه بیشتری از "آژانس پارس" (خبرگزاری ایرنا) وجود دارد لیکن فلسفه وجودی و کارکردهای این خبرگزاری در نوع خود جدید بود.

اکبر صابری افزود: گردآوری اخبار ایران و جهان و انتشار آن مهم‌ترین کارکرد اولیه ایرنا بود، اما بعدها تهیه گزارش‌های خبری، تحلیلی، تفسیری و پژوهشی و بولتن های موضوعی نیز به مجموعه وظایف و کارکردهای این خبرگزاری اضافه شد و تا سالها تنها مرجع خبری ایران به شمار می رفت.

وی یادآور شد: در سال های اخیر نیز این رسانه مرجعیت خبری خود را حفظ کرده و همواره از خبرگزاری های معتبر و مرجع در سطح کشور بوده است.

روزنامه نگار پیشکسوت دشتستانی تصریح کرد: شرط رسانه ملی بودن، صدای ملت بودن است که ایرنا برای نقش آفرینی در قامت یک رسانه ملی باید استقلال بیشتری داشته باشد.

صابری ادامه داد: ایرنا در عین نظارت دولت باید استقلال بیشتری برای نقد عملکرد دولت داشته باشد و صدای مردم بودن بر صدای دولت بودن تقدم محسوسی داشته باشد به نحوی که به شکل واقعی پل ارتباطی بین دولت و ملت باشد.

وی افزود: شرط دیگر فراگیر بودن دفاتر استانی و شهرستانی این خبرگزاری است که طی دهه های اخیر در این مسیر حرکت هایی انجام شده ولی هنوز جای کار و گسترش بیشتری دارد.

صابری در پاسخ به این سووال که کارنامه ایرنا در معرفی ظرفیت‌های توسعه ای و مطالبات مردمی را چگونه ارزیابی می کنید؟ گفت: به نسبت قابل توجهی موثر و موفق در این زمینه بوده است طوریکه مروری بر گزارش ها و مصاحبه های متعددی که ایرنا در همین چند سال اخیر انجام داده و سوابق آن در آرشیو تارنمای ایرنا موجود است موید این مطلب است.

یک خاطره از ایرنا

وی تصریح کرد: زمانی که در اسفند ۱۳۷۷ هفته نامه اتحاد جنوب را راه اندازی شد و تا چند سال بعد از آن ایرنا یکی از منابع اصلی تامین اخبار مورد نیاز ما بود.

صابری گفت: برای استفاده قانونی از اخبار ایرنا حتی ما مشترک خبرهای اختصاصی این خبرگزاری شدیم و قراردادی با پرداخت اندک هزینه ای را برای استفاده از خبرهای ایرنا منعقد کردیم و واقعا در سالهایی که رسانه مرجعی وجود نداشت ایرنا نعمتی بود برای نشریات محلی و منبع و ماخذ موثق اخبار استان و کشور برای آنها بود.

ایرنا رسانه دولت - ملت باشد

سردبیر پایگاه خبری بانگ بوشهر گفت: به طور کلی عملکرد این رسانه در دهه‌های اخیر به عنوان یک منبع اطلاعات معتبر و قابل اعتماد در برخی زمینه‌ها شناخته شده است؛ اما گاهی اوقات تا حدودی تحت تاثیر جریان‌های سیاسی واقع می شود که تاثیر منفی بر عملکرد آن دارد.

سهیلا شعبانی افزود: رویکرد ایرنا برای نقش آفرینی در قامت یک رسانه ملی به منظور تحقق اهداف خود،باید به صداقت و شفافیت در گزارش‌دهی و پوشش خبری توجه کند، تا اعتماد عمومی را بیشتر جذب کند.

وی تصریح کرد: این رسانه با ارائه محتوای متنوع و تعامل با جامعه،باعث تقویت هویت ملی و ترویج ارزش‌ها و فرهنگ ملی شده است.

شعبانی ادامه داد: این رسانه برای ایفای رسالت دولت - ملت باید سیاستی انطباق‌پذیر و منصفانه داشته باشد و به عنوان یک پل ارتباطی موثر بین دولت و مردم عمل و اخبار و اطلاعات را به شکل شفاف، صحیح و صادقانه منتشر کند.

وی ادامه داد: این رسانه می تواند به صورت جامع و کامل، ظرفیت‌ها و فرصت‌های توسعه‌ای کشور را معرفی کند، به تشویق سرمایه‌گذاری و همکاری‌های موثر در این زمینه بپردازد و به صورت منصفانه و بدون تبعیض، مطالبات و نیازهای مختلف جامعه را پوشش داده و به گونه‌ای عمل کند که نظرات و خواسته‌های طیف های مختلف جامعه را بیشتر انعکاس دهد.

مدیر مسوول هفته نامه مردم جنوب نیز گفت: ایرنا در دهه‌های اخیر در حوزه‌های مختلف فعالیت بسیار خوبی داشته است و به خاطر همین تلاش مخاطبان فراوانی را به طرف خود جذب کرده است.

حبیب قاسمی افزود: ایرنا برای نقش آفرینی در قامت یک رسانه ملی باید با رویکرد بی طرفی اطلاع رسانی کند ولی چون رسانه دولت است اگر بتواند این مهم را با بی طرفی کامل بخوبی انجام دهد قطعا رویکرد بهتری خواهد داشت.

وی یادآور شد: ایرنا برای ایفای رسالت دولت - ملت باید سیاست عدالت محوری و توجه به دولت و ملت را محور کار خود قرار دهد و بطور قطع اگر با چنین برنامه‌ای به پیش برود و سعی کند در کنار مردم و مطالبه گر مشکلات مردم از دولت باشد موفق تر خواهد بود.

قاسمی ادامه داد: رویکرد ایرنا برای نقش آفرینی در جایگاه مرجعیت رسانه‌ای باید مبتنی بر واقعیات باشد و آنچه واقعیت دارد انعکاس داده شود.

وی گفت: همچنین این رسانه با تعامل با مردم و شنیدن راهکارهای آنان برای حل مشکلات، می تواند این راهکارها را در اختیار دولت قرار دهد تا برای حل مشکلات اساسی مردم اقدام بموقع انجام دهد.

روزنامه نگار، نویسنده و نماینده خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) در بوشهر گفت: ۹۰ ساله‌شدن این خبرگزاری، نشان دهنده این است که ایرنا جایگاه خود را در جامعه تثبیت کرده است؛ هرچند دولتی است و عمده تمرکز آن معطوف به انعکاس اخبار دولتی و لشکری شده است اما از مطالبات مردمی هم غفلت نمی‌ورزد.

الهام بهروزی افزود: ایرنا با به‌روز بودن و پرداختن به سوژه‌های مهم و چالش‌برانگیزی که قشرهای مختلف جامعه به‌ویژه قشرهای آسیب‌دیده با آن دست به گریبان شده‌اند، می‌تواند در قامت یک رسانه ملی ظاهر شود؛ بنابراین مهم‌ترین و موثرترین رویکردی را که می‌تواند در این زمینه در پیش بگیرد این است که صدای ملت باشد و بتواند با انتقال خواسته‌ها، نیازها، مصائب و مشکلات آن‌ها را به گوش دولتمردان با ادبیاتی مناسب و مردم‌پسند برساند.

وی یادآورشد: هم‌اینک یکی از مهم‌ترین بایدهای این خبرگزاری انعکاس اخبار دقیق و منظم برنامه‌های دولت به‌منظور امیدآفرینی در جامعه و بازتاب اقتدار ایران اسلامی در سطح جهان با اتکا بر مردم‌سالاری است که هر چند در میان جنگ شناختی و نرمی که رسانه‌های بیگانه به‌راه انداخته‌اند، راه همواری در این زمینه در پیش ندارد ولی این مهم برای خبرگزاری تعریف شده است و به عقیده من، در این زمینه دست‌کم در میان بخشی از جامعه خوانده، دیده و شنیده می‌شود.