سرویس ادبیات خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) - الهه شمس: کتاب «فروغ فرخزاد و فرهنگ ایران» نه تنها به شناخت بهتر فروغ به عنوان شاعر و هنرمند کمک می‌کند، بلکه تصویری گسترده از تأثیر او بر فرهنگ و جامعه ایرانی ارائه می‌دهد. این کتاب، پلی است میان ادبیات فارسی و نگاه‌های جهانی و نشان‌دهنده اهمیتی است که فروغ فرخزاد در گفتمان ادبی و فرهنگی ایران داشته و همچنان دارد.
این اثر در دسته ادبیات پژوهشی-زندگینامه‌ای قرار می‌گیرد. نویسنده در کتاب «فروغ فرخزاد و فرهنگ ایران» با گردآوری مقاله‌های علمی درباره شعر و زندگی فروغ فرخزاد به تاثیر اشعار و زندگی این شاعر بر جامعه ایران پرداخته است. اصلی‌ترین پرسشی که نویسنده در این کتاب مطرح می‌کند عبارت است از: فروغ فرخزاد کیست و شعر و زندگی و هنرش چه تأثیری در قلمرو ادب فارسی و جامعۀ ایران بر جای گذاشته است؟ هیلمن سپس پاسخ عده‌ای از پژوهشگران ادبی را که در همایشی ادبی در ایالات متحده آمریکا با ارائه مقالاتی به‌صورت علمی و تحقیقی به این پرسش‌پاسخ داده‌اند را در این کتاب گردآوری کرده است.
یکی از مهم‌ترین مقالات این کتاب به وجه زنانه و فمنیستی فروغ می‌پردازد و با عنوان «زندگینامه شاعرانه و فمینیستی» ارائه شده است. این مقاله به وسیله پژوهشگری به نام دیانا سینس نوشته شده است. «شعر زنان ایران تا دهه ۱۹۵۰» مقاله دیگری است که در کتاب «فروغ فرخزاد و فرهنگ ایران» آمده و با نگاهی به تاریخچه شاعرانی زن ایرانی به تاثیر فروغ فرخزاد در تحول نگاه شاعران زن ایرانی پرداخته است. این مقاله به وسیله ایوان سندلر، پژوهشگر ادبیات ایران ارائه شده است. «تولدی دیگر» از مهم‌ترین مجموعه‌های شعر فروغ فرخزاد است که در این کتاب دو مقاله به این مجموعه اختصاص دارد. مقاله‌های «خوانش شاعر از تولدی دیگر» از کریم امامی و «خوانشی دیگر از تولدی دیگر» نوشته محمدرضا قانون‌پرور دو عنوانی هستند که به بررسی مجموعه تولدی دیگر از زاویه‌ای تازه پرداخته‌اند.
دیگر مقاله‌های ارائه شده در این کتاب عبارتند از: «فروغ و نیروهای سرکوبگر در فرهنگ ایران» نوشته حمید دباشی، «زندگینامه‌نویسی و فروغ فرخزاد» اثر ویلیام هاناوی، «گفت‌وگو با فروغ» به قلم گردهاری تیکو، «بهشت عدْن فروغ» نوشته فرزانه میلانی و «فروغ و زمین وانهاده» اثر لئوناردو آلیشان.
این کتاب تلاش دارد نگاهی جامع و تحلیلی به آثار و اندیشه‌های فروغ داشته باشد و در عین حال تأثیر او را بر ادبیات و فرهنگ معاصر ایران بررسی کند. مایکل هیلمن، استاد مطالعات فارسی در دانشگاه تگزاس در آستین و رئیس موسسه پرسپولیس با دیدگاهی دقیق و علمی به تحلیل ابعاد مختلف شعر فروغ پرداخته و جایگاه او را در ادبیات مدرن فارسی تثبیت کرده است.
در این کتاب، زندگی شخصی و حرفه‌ای فروغ فرخزاد در کنار تحولات فکری و هنری‌اش به شکلی نظام‌مند بررسی می‌شود. هیلمن با نگاهی تطبیقی و تاریخی، زمینه‌های فرهنگی و اجتماعی که در شکل‌گیری دیدگاه‌های فروغ تأثیرگذار بوده را تحلیل می‌کند. از این منظر، کتاب تنها به شعر فروغ نمی‌پردازد بلکه به مسائل گسترده‌تری چون جایگاه زنان در ادبیات فارسی، مدرنیته و سنت، و تأثیر فروغ بر جریان‌های ادبی و هنری پس از خود توجه دارد.
این کتاب شامل بخش‌های متنوعی است که هر یک به زاویه‌ای از زندگی و آثار فروغ می‌پردازد. در بخشی از کتاب آمده است: «فروغ فرخزاد با جسارت و نوآوری، ساختارهای سنتی شعر فارسی را به چالش کشید و صدایی متفاوت و متمایز در ادبیات معاصر ایران خلق کرد.» این جمله نشان‌دهنده دیدگاه نویسنده نسبت به اهمیت و جایگاه فروغ در تاریخ شعر فارسی است.
یکی از بخش‌های مهم کتاب، تحلیل سبک شعری فروغ است. هیلمن بر نوآوری‌های زبانی و تصویری فروغ تأکید دارد و نشان می‌دهد که چگونه او با شکستن قالب‌های سنتی شعر فارسی و استفاده از زبانی صمیمی و بی‌پرده، توانست صدای تازه‌ای به ادبیات معاصر ایران ببخشد. این بخش از کتاب، با ارائه مثال‌هایی از اشعار مختلف فروغ، جنبه‌های زبانی و بیانی شعر او را به دقت موشکافی می‌کند و نوآوری‌های سبکی‌اش را در متن تاریخ ادبیات فارسی قرار می‌دهد.
«فروغ فرخزاد و فرهنگ ایران» همچنین به مضامین و درون‌مایه‌های شعر فروغ می‌پردازد. مسائلی چون عشق، آزادی، زنانگی، مرگ و زندگی، و جستجوی هویت فردی در آثار فروغ به عنوان محورهای اصلی تفکر و احساس او مطرح شده‌اند. هیلمن این مضامین را در بستر جامعه ایرانی بررسی کرده و نشان داده که چگونه فروغ توانسته از تجربه‌های شخصی خود به دغدغه‌های اجتماعی و فلسفی برسد و صدایی فراتر از زمانه خود باشد.
مایکل هیلمن، نویسنده کتاب، استاد برجسته ادبیات فارسی و مطالعات خاورمیانه است که آثار زیادی در زمینه ادبیات فارسی منتشر کرده است. نگاه تطبیقی و علمی او در تحلیل شعر و ادبیات فارسی، جایگاه ویژه‌ای در میان پژوهشگران این حوزه دارد. مترجم اثر سهراب طاووسی، از مترجمان برجسته ادبیات فارسی است که با دقت و حساسیت فراوان، توانسته این اثر مهم را به زبانی روان و وفادار به متن اصلی ترجمه کند. ترجمه سهراب طاووسی از این کتاب، بر دقت و روانی متن افزوده است. او توانسته زبان تخصصی و تحلیلی هیلمن را به شکلی قابل‌فهم و وفادار به متن اصلی، به فارسی برگرداند و خواننده را با پژوهش‌های دقیق و نگاه علمی این اثر آشنا کند.
کتاب «فروغ فرخزاد و فرهنگ ایران» به کوشش دکتر مایکل هیلمن و ترجمه دکتر سهراب طاووسی، از سوی انتشارات مروارید در ۱۸۸ صفحه و با قیمت ۲۱۰ هزار تومان منتشر شده است.
∎