به گزارش خبرنگار ایکنا، آیین پاسداشت چهلمین سال بنیادگذاری مرکز دائره‌المعارف بزرگ اسلامی امروز شنبه، ۱۱ اسفند در مرکز همایش‌های رایزن دائره‌المعارف بزرگ اسلامی برگزار شد.
محمدکاظم موسوی بجنوردی، رئیس مرکز دائره‌المعارف بزرگ اسلامی در این مراسم گفت: اکنون بیش از چهل سال از آن روز می‌گذرد که مرکز دائره‌المعارف بزرگ اسلامی به صورت قانونی در زمستان 1362 به ثبت رسید. راهی دراز و پرفرازونشیب پشت سر گذاشته‌ایم. انتشار دائره‌المعارف بزرگ اسلامی به سه زبان فارسی، عربی و انگلیسی، دستاورد بزرگ این مرکز است که فارسی آن به مجلد 25 رسیده و جلد 26 نیز در آستانه انتشار است.
وی ادامه داد: دانشنامه‌های تخصصی دیگر هم در دست تألیف و تدوین است که مجلداتی از آن‌ها نیز منتشر شده است؛ مانند دانشنامه ایران، دانشنامه تهران بزرگ، دانشنامه فرهنگ مردم ایران، دانشنامه حقوق ایران، دانشنامه هنر ایران، دانشنامه زبان‌ها و گویش‌های ایرانی، دانشنامه خلیج فارس و دانشنامه ایران باستان. همچنین تألیف و تدوین مجموعه بیست جلدی تاریخ جامع ایران و مجموعه پنج جلدی جغرافیای جامع ایران را بر این کارنامه باید افزود.
رئیس مرکز دائره‌المعارف بزرگ اسلامی افزود: همکاری شمار قابل توجهی از متخصصان ایرانی و گاه غیرایرانی، یکی از بزرگ‌ترین و مهم‌ترین دستاوردهای این مرکز در سطح ملی است. به همه این‌ها باید افزود تشکیل کتابخانه‌ای عظیم با بیش از یک میلیون و سیصدهزار جلد کتاب در زمینه‌های تخصصی اسلام‌شناسی و ایران‌شناسی و بیش از ۱۸۵ مجموعه شخصی از معاریف این کشور که هر یک گنجینه‌ای بی‌همتاست. با همت مدیریت این کتابخانه، فهرستواره کتاب‌های فارسی و نیز فهرست مقالات فارسی در دست تدوین است؛ همچنین فهرست کتاب‌های خطی و چاپ‌سنگی این کتابخانه در دست انجام است.
وی اظهار کرد: شورای عالی علمی مرکز همواره مجمعی از بزرگان علم و تحقیق و فرهنگ ایران در نیم قرن اخیر بوده است. از همه مهم‌تر نسلی از محققان و پژوهشگران جوان در طی این چهل سال در کار تحقیق و تألیف و ویرایش پرورش یافتند که مرکز همواره به آن‌ها افتخار می‌کند و آن‌ها را سرمایه‌های بی‌همتای فرهنگ ملی می‌داند. فکر تألیف یک دائرة‌المعارف برای شناخت بهتر و عمیق‌تر فرهنگ و تمدن ایرانی و اسلامی در شرایط سال‌های پس از پیروزی انقلاب اسلامی عجیب و بسی دور از دسترس به نظر می‌رسید و در خلال نمایندگی دوره اول مجلس شورای اسلامی در این اندیشه بودم که سیاست را رها کنم و به‌خصوص با توجه به سوابق خانوادگی و تجربه‌های شخصی خود در پی اهداف بزرگ فرهنگی باشم؛ زیرا شمار قابل توجهی از دوستداران و علاقه‌مندان به انقلاب، مشتاقانه در میدان سیاست و امور حکومتی حضور داشتند و ظاهراً امور علمی و فرهنگی، چندان جذابیتی نداشت.
موسوی بجنوردی ادامه داد: با آن‌‌که هزاران کتاب و مقاله در موضوعات گوناگون مربوط به فرهنگ و تمدن اسلامی و ایرانی به زبان‌های مختلف نوشته و منتشر شده است اینطور به نظر می‌رسید که برای شناخت کمابیش کافی و جامع این فرهنگ عظیم و گسترده به دانشنامه‌ای خاص نیاز داریم؛ آن هم به صورتی‌که حاصل تحقیق و تفکر ایرانیان باشد. در مشورت‌های اولیه، غالب اهل فکر و نظر با توجه به دشواری‌ها و سختی‌های دانشنامه‌نگاری در ایران، تحقق چنین هدفی را دور از دسترس و بعید و حتی ناممکن می‌دانستند. توصیه اغلب ایشان بود که حداکثر دائرة‌المعارف اسلام، چاپ لیدن، ترجمه و در صورت لزوم، موادی به‌صورت محدود بر آن افزوده و موارد خاصی هم اصلاح شود اما من امیدوار بودم و با همان امکانات بسیار اندک کار را آغاز کردم.
وی تصریح کرد: در حین کار و با ملاحظه نخستین نمونه‌های مقالات که البته هنوز بسیار ابتدایی بودند به این نتیجه رسیدم که برای رفع فقر و نقص منابع و برای تألیف و تدوین چنین دائرة‌المعارفی به کتابخانه‌ای بزرگ و خاص نیاز است و کتابخانه‌های موجود کشور هیچ‌یک کافی نیستند. خوشبختانه با یاری و سخت‌کوشی ریاست کتابخانه مرکز، این کار با کتابخانه شخصی‌ام و با حدود دو هزار جلد انجام گرفت و همچنان ادامه دارد. در آغاز کار با امکاناتی محدود، کار گزینش مداخل و فیش‌برداری با همکاری چند دوست و همکار و گاه اعضایی از خانواده آغاز شد. روشن بود که باید شماری از دانشمندان و اهل فکر و نظر و تحقیق، تألیف و تدوین مقالات را برعهده گیرند و بر مراحل کار نیز نظارت کنند.
رئیس مرکز دائره‌المعارف بزرگ اسلامی ادامه داد: طبیعت کار چنان بود که باید از برجستگان هر حوزه تحقیقی، یاری می‌گرفتیم. نخست زنده‌یاد دکتر احمد تفضلی به ما پیوست و از همان آغاز دل بدین کار بزرگ سپرد. با لطف و حمایت بی‌دریغ او و ریاست کتابخانه، استادان بزرگی چون دکتر عباس زریاب خویی، دکتر سیدفتح‌الله مجتبایی و دکتر آذرتاش آذرنوش دعوت ما را پذیرفتند و ناگفته پیداست که از همان آغاز راه از نظرات سودمندشان بسیار بهره‌مند شدیم. با حضور این بزرگواران بود که اندک‌اندک شورای عالی علمی مرکز با حضور استادان دیگر تکمیل شد.
وی با بیان اینکه قدیمی‌ترین بخش مرکز، بخش پرونده‌های علمی است گفت: تا آن وقت در ایران چنین چیزی سابقه نداشت و از ابتکارات مرکز ما بود. پژوهشگران جوان و با استعداد با معرفی استادان، نخست درباره مدخل در منابع و مآخذ جست‌وجو می‌کردند و از صفحات مورد نظر کپی می‌گرفتند و همه آنچه را که به‌دست می‌آوردند در پرونده‌ای به ترتیب تاریخ تألیفشان گردآوری می‌شد و آن در نهایت در اختیار مؤلف قرار می‌گرفت. در این سیستم، هم مؤلف به منابع و مآخذ خود کمابیش دسترسی داشت و بسا که ذهن او تا حدی منظم می‌شد و می‌توانست در پی مآخذ و منابع بیش‌تر باشد و هم در سایر مراحل، مانند کنترل منابع و مراحل چندگانه ویرایش، پرونده علمی به کار می‌آمد. بخش پرونده‌های علمی از آغاز قلب مرکز ما بود و پژوهشگران در آن‌جا کار با مآخذ را می‌آموختند و غالباً بعد از مدتی خود می‌توانستند مقاله هم بنویسند. بدین‌ترتیب، مرکز دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی پای گرفت و ما کوشش کردیم نیازهای فرهنگی و ملی را بشناسیم و براساس آن پیش برویم.
موسوی بجنوردی اضافه کرد: این مرکز، نگاهبانی از فرهنگ ملی و زبان فارسی را از آغاز برعهده خویش شناخته و بر همین اساس حرکت کرده است. در یک کلام، این مرکز و کتابخانه آن و هر آنچه داشته و خواهد داشت، وقف ایران و مردم ایران است. وظیفه اخلاقی خود می‌دانم از همه استادان بزرگواری که از آغاز کار، مشعل این مرکز علمی را روشن نگاه داشتند و اکنون روی بر نقاب خاک نهاده‌اند سپاسگزاری کنم و یاد ایشان را در خاطره ملت ایران زنده نگه دارم.
وی در پایان گفت: من همه عمر، چه در دوران سیاست‌ورزی و چه در روزگار فرهنگ‌مداری، سرِ آن داشتم تا کاری برای ایران کنم و دمی و آنی از آن عدول و نزول نورزیدم و اکنون خوشحال و خشنودم که چهاردهه از عمر هشتادودو ساله‌ام، مصروف و مشغول کاری شد که نه‌فقط امروز که ایرانیان آینده نیز از آن سود خواهند برد و نام فرهنگ شکوهمند ایران را پرآوازه و بلندمرتبه خواهد کرد. امیدوارم که در این کوشش کامیاب و کامروا بوده باشم.
انتهای پیام