به گزارش خبرگزاری ایمنا، بافت تاریخی شهر اصفهان در محله شهشهان در مجاورت مسجد جامع اصفهان، دارای عناصر تاریخی ارزشمندی است که به‌عنوان قطب‌های فرهنگی امکان بازآفرینی فرهنگ‌مبنا در این محدوده را فراهم می‌کند، همچنین وجود رویدادهای فرهنگی، مذهبی و آئینی مختلف همراه با وجود کارگاه‌های صنایع‌دستی متعدد و حضور هنرمندان این رشته، ساختار ویژه‌ای به این بافت بخشیده است.
نبود رویکرد بازآفرینی فرهنگ‌مبنا و نگاه تک‌بعدی به مرمت کالبدی ابنیه تاریخی بدون در نظر گرفتن الگوی ساخت کل بافت و تغییرات فعالیتی و تزریق کاربری‌های جدید، در نظر نگرفتن ارزش‌های فرهنگی هنری این محدوده و بی‌توجهی به ملزومات صنعت گردشگری، موجب شده است این بافت نتواند گردشگران را در حد قابلیت‌هایی که دارد به خود جلب کند، ازاین‌رو پژوهشی (کاربست مطالعات راهبردی) در راستای ارائه شبکه هم‌پیوند محورهای گردشگری در امتداد عناصر تاریخی و قطب‌های فرهنگی آئینی در محله شهشهان در راستای تبدیل به محله خلاق صنایع‌دستی به‌عنوان یک محدوده هدف توسعه گردشگری انجام شده است.
این پژوهش برگرفته از طرح مطالعات راهبردی پهنه باباقاسم اصفهان با رویکرد بازآفرینی فرهنگ مبنا به کارفرمایی سازمان نوسازی بهسازی شهرداری اصفهان در سال ۱۴۰۲ انجام شده است. همچنین مطالعات اولیه این طرح توسط گروه مطالعات گردشگری شهر معاونت پژوهشی جهاد دانشگاهی اصفهان تحت عنوان بازتعریف نقش محلات هدف گردشگری در راستای توسعه گردشگری سال ۱۳۹۷ ارائه شده است.
پژوهش بازآفرینی فرهنگ‌مبنا در بافت تاریخی با هدف ایجاد شبکه محورهای خلاق گردشگری با محوریت محله شهشهان اصفهان از نظر نوع، کاربردی و از نظر هدف، توصیفی و اکتشافی است؛ روش تحقیق کیفی و مبتنی بر استراتژی مورد پژوهی بوده و بر اساس چهارچوب نظری گردشگری خلاق و بازآفرینی فرهنگ‌مبنا انجام شده است.
در مرحله بعد، مطالعات مربوط به بازتعریف نقش محله‌های هدف گردشگری در توسعه گردشگری محله شهشهان مرور و تحلیل شده است؛ در نهایت، ماتریس دست‌یابی به اهداف بر اساس مؤلفه‌های بازآفرینی با رویکرد گردشگری خلاق ارائه شده است.
برنامه‌های اقدام در قالب نقشه شبکه هم‌پیوند محورهای گردشگری خلاق و شناسنامه پروژه‌های پیشنهادی ارائه شده است؛ این پروژه‌ها به‌صورت موضوعی و موضعی شامل پروژه‌های مرمتی، عملکردی، فضای شهری و زیباسازی است.
نتایج نشان می‌دهد محله شهشهان که بخشی از پهنه باباقاسم در مطالعات انجام شده است، به‌دلیل عناصر تاریخی متعدد، ابنیه ارزشمند، فعالیت کارگاه‌ها و هنرمندان صنایع‌دستی، و برگزاری آئین‌های مذهبی و سنتی، ظرفیت تبدیل شدن به محله خلاق صنایع‌دستی و مقصد گردشگری بافت تاریخی اصفهان را دارد.
با توجه به عضویت اصفهان در شبکه شهرهای خلاق صنایع‌دستی، طراحی شبکه محورهای گردشگری خلاق فرصتی برای نمایش ظرفیت‌ها و آثار صنایع‌دستی در مسیرهای گردشگری تجربه‌محور و دارای تم خاص در این محدوده است.
طراحی شهری باید با فعالیت‌های فرهنگی و هنری در عمل رابطه نزدیکی داشته باشد
الهام قاسمی، استادیار پژوهش و عضو هیئت علمی گروه مطالعات گردشگری شهر جهاد دانشگاهی اصفهان به خبرنگار ایمنا می‌گوید: تضعیف ارزش و کارکرد بافت تاریخی شهر اصفهان و عناصر ارزشمند آن، همچون خانه‌های تاریخی، کارگاه‌ها و بازارچه‌ها موجب بی‌ارزش‌شدن سکونت در محدوده تاریخی شهر اصفهان شده است.
وی می‌افزاید: این در حالی است که کشور ایران ازنظر غنای منابع گردشگری جز ده کشور اول جهان به‌شمار می‌رود و شهر اصفهان ازجمله شهرهای تاریخی کشور است که با آثار متعدد ثبت‌شده در سازمان جهانی یونسکو از شهرت جهانی برخوردار است.
عضو هیئت علمی گروه مطالعات گردشگری شهر جهاد دانشگاهی اصفهان تصریح می‌کند: توجه نکردن به ملزومات صنعت گردشگری، نرخ ماندگاری گردشگر در این شهر به نسبت شهرهای تاریخی گردشگرپذیر، بسیار پایین و زمان حضور گردشگر در شهر نامتوازن است، به‌طوری‌که نرخ بازدید در تعطیلات نوروز به اوج خود می‌رسد و در سایر ماه‌های سال هتل‌ها و سایر اقامتگاه‌های شهر خالی از گردشگر می‌شود.
قاسمی بیان می‌کند: یکی از اصلی‌ترین علل بروز چنین مسئله‌ای (نرخ ماندگاری پایین گردشگر)، متنوع نبودن بازار گردشگری اصفهان و توجه نکردن به تزریق کاربری‌ها و فعالیت‌های تجربه‌محور در پهنه‌های تاریخی شهر است.
وی ادامه می‌دهد: از دیگر چالش‌ها می‌توان به استقبال‌نکردن سرمایه‌گذاران از سرمایه‌گذاری در بافت تاریخی اصفهان به‌دلیل فراهم‌نبودن زمینه‌های سرمایه‌گذاری اشاره کرد که رکود در بازار گردشگری اصفهان و شدت گرفتن روند فرسودگی بافت تاریخی به‌ویژه در محله‌های هدف گردشگری اصفهان (محله‌های نقش‌جهان، امام‌زاده اسماعیل، جوباره، شهشهان، سنبلستان و درب کوشک) را منجر شده است.
عضو هیئت علمی گروه مطالعات گردشگری شهر جهاد دانشگاهی اصفهان خاطرنشان می‌کند: تمام این موارد سبب شده تا ارزش زیست در بافت تاریخی اصفهان کاهش پیدا کند و محله‌های ارزشمند تاریخی در سراشیبی زوال قرار گیرند؛ چرخه‌ای معیوب که در آن گردشگر به‌جای جذب پس زده می‌شود.
قاسمی عنوان می‌کند: در دهه اخیر به‌منظور ارائه راهکارهای عملیاتی برای احیای بافت‌های تاریخی و افزایش نرخ ماندگاری گردشگر، نظریاتی همچون بازآفرینی شهری و گردشگری خلاق مطرح شده است، زیرا به‌دلیل اقبال عمومی نسبت به گردشگری در کشورهای جهان، اقبال و علاقه عمومی نیز نسبت به داشته‌ها و میراث تاریخی-فرهنگی نظیر بناها و محله‌های تاریخی، سایت‌های باستانی نیز بیشتر شده است.
وی می‌گوید: بازآفرینی فرهنگ‌مبنا نیز با طرح مفاهیم پایه‌ای همچون استفاده از حوزه‌های نوآورانه اقتصادی و صنایع خلاق، به این نکته اساسی می‌رسد که می‌توان در بافت‌های درونی و هسته‌های مرکزی شهرها، با اطمینان به نتایج فرآیند بازآفرینی، از رهیافت فرهنگی و ویژگی‌های مثبت آن بهره جست.
عضو هیئت علمی گروه مطالعات گردشگری شهر جهاد دانشگاهی اصفهان اضافه می‌کند: این رهیافت به کالبد دیروز احترام می‌گذارد و ساختارهای نو را در همخوانی با ساختارهای دیروز، به این ترکیب می‌افزاید و محتوا و کارکردی را ارائه می‌دهد که روساخت آن جریان فرهنگی و اجتماعی و زیرساخت آن، سازوکاری کاملاً اقتصادی و پربازده است.
قاسمی با بیان اینکه در راستای بازآفرینی بافت‌های شهر، طراحی شهری باید با فعالیت‌های فرهنگی و هنری در عمل رابطه نزدیکی داشته باشد، تاکید می‌کند: محورهای فرهنگی، تولیدات فرهنگی، رویدادهای فرهنگی، صنایع خلاق و فرهنگی، هنرهای عمومی، پروژه‌های شاخص فرهنگی ازجمله ابعاد ظهور بازآفرینی فرهنگ‌مبنا در طراحی شهری است.
وی می‌افزاید: بازآفرینی به‌ویژه بازآفرینی مبتنی بر فرهنگ که با عنوان بازآفرینی فرهنگ‌مبنا نیز یاد می‌شود، از باب برقراری پیوند گردشگری با بافت‌ها و محوطه‌های تاریخی شهرها دارای ارزش است و گردشگری در بازآفرینی فرهنگ‌مبنا به توسعه محیطی فرهنگی یا به‌نوعی قطب خلاق و فرهنگی منجر می‌شود و صنایع خلاق نیز به‌عنوان عاملی دربرگیرنده برای تمام تولیدات فرهنگی و هنری در بازآفرینی شهری به ایفای نقش خواهد پرداخت.
عضو هیئت علمی گروه مطالعات گردشگری شهر جهاد دانشگاهی اصفهان بیان می‌کند: در پژوهشی به تدوین برنامه اقدامات، در قالب طراحی شبکه‌ای یکپارچه از محورهای گردشگری در بافت تاریخی محله شهشهان (به‌عنوان یکی از محلات هدف گردشگری اصفهان)، پرداخته شد تا بستری مناسب جهت به‌کارگیری راهبردهای بازآفرینی فرهنگ‌مبنا فراهم کند و موجب بهبود کیفیت کالبدی - عملکردی بافت تاریخی شهشهان با استفاده از امکانات بالقوه خود در راستای جذب گردشگر و سرمایه‌گذار، ماندگاری بیشتر گردشگر، باززنده‌سازی فضاهای اجتماع‌پذیر، متنوع‌سازی بازار گردشگری، هویت‌بخشی به صنایع خلاق (صنایع‌دستی) و کسب‌وکارهای محلی شود.
قاسمی با بیان اینکه فعالیت‌های فرهنگی نقشی محرک و تسهیلگر را در بازآفرینی ایفا می‌کند، می‌گوید: این فعالیت‌ها ممکن است طراحی یا استفاده مجدد از یک ساختمان به‌منظور استفاده‌های عمومی، احیای عرصه‌های عمومی و فضاهای شهری و رویدادها و برنامه‌هایی باشد که به‌مرور زمان موجب احیای هویت و افزایش محبوبیت مکان می‌شود.
وی ادامه می‌دهد: بازتعریفی که در دوره بازآفرینی شهری از فرهنگ صورت می‌پذیرد، آن را در دو مقیاس محلی و جهانی مورد توجه قرار می‌دهد؛ این به‌دلیل فرارسیدن زمانه‌ای است که در آن فرهنگ، سرمایه‌ای در دست شهرها محسوب می‌شود تا از طریق آن بتوانند، هویتی مستقل و قابل‌رقابت برای خود کسب کنند و یا هویت تاریخی خود را استحکامی دوباره بخشند.
عضو هیئت علمی گروه مطالعات گردشگری شهر جهاد دانشگاهی اصفهان اضافه می‌کند: نوع دیگر استفاده از فرهنگ در حفاظت و بازآفرینی شهری، که با هدف تجدید حیات شهرها و بازآفرینی اجتماعی صورت می‌پذیرد، استفاده از رویدادهای فرهنگی و ایجاد «شهر-فرهنگ» و «شهر-رویداد» است؛ در این نگرش، نقش عوامل خاطره‌ساز و خاطره جمعی بسیار پررنگ است.
قاسمی با اشاره به ارتباط بازآفرینی فرهنگی و گردشگری فرهنگی عنوان می‌کند: از جمله نکات مهمی که در رویکرد بازآفرینی، به‌ویژه بازآفرینی مبتنی بر فرهنگ در حوزه منابع بر آن تأکید شده است، حفظ ارزش‌های بومی و فرهنگی، توجه به اقدامات کیفی به‌موازات اقدامات کمی، استفاده مجدد از بناها و تزریق مجدد حیات به بافت‌های تاریخی است.
وی می‌افزاید در این میان نقش بازآفرینی مبتنی بر فرهنگ، تقویت هویت بومی و محلی در ابعاد اقتصادی، اجتماعی و کالبدی و ایجاد کاراکتر منحصربه‌فرد و یکتایی از محلات و مجموعه‌های فرهنگی است که از طریق آن بتواند این مجموعه‌ها را به‌عنوان پروژه‌های محرک توسعه و مقاصد ارزشمند گردشگران فرهنگی معرفی کند، ازاین‌رو مؤلفه‌های کمی و کیفی گزینش مقاصد گردشگری فرهنگی به‌وسیله رویکرد بازآفرینی مبتنی بر فرهنگ تقویت می‌شود.
عضو هیئت علمی گروه مطالعات گردشگری شهر جهاد دانشگاهی اصفهان تصریح می‌کند: گردشگری بیشتر برای تشویق بازآفرینی اقتصادی در شهرها استفاده شده است؛ زیرا به‌عنوان صنعتی روبه رشد شناخته می‌شود و درنتیجه اشتغال فراوانی را به‌همراه خود به ارمغان می‌آورد.
قاسمی تاکید می‌کند: گردشگری برای احیا، نوسازی و تجدید حیات بناها در نواحی شهری ارزشمند است، زیرا بناهای تاریخی و باارزش میراث فرهنگی، بیشتر برای اهداف پذیرایی اقامتی، تجاری، خرده‌فروشی، سرگرمی و فرهنگی مورد توان‌بخشی قرار می‌گیرد.
وی با اشاره به صنایع خلاق برای شهرهای خلاق می‌گوید: فلسفه اولیه شهرهای خلاق این است که «شهر همیشه امکانات بالقوه‌ای دارد، بیش از آنچه ما تصور می‌کنیم»؛ عناصر تشکیل دهنده نظریه شهر خلاق شامل فناوری، چندفرهنگ‌گرایی، تسامح و تساهل، وجود محیط فرهنگی تکثرگرا، محیط‌های اجتماعی باز ازنظر فرهنگی و افزایش فرصت‌های تعامل‌های اجتماعی. صنایع خلاق طیفی از فعالیت‌های اقتصادی است که با ایجاد یا بهره‌برداری از دانش و اطلاعات مرتبط است و از خلاقیت و مهارت‌های فردی برخاسته است و توانایی تولید شغل و ثروت را از راه آفرینش و بهره‌گیری از آفرینش‌های فکری دارد.
عضو هیئت علمی گروه مطالعات گردشگری شهر جهاد دانشگاهی اصفهان بیان می‌کند: بر اساس رویکرد کنفرانس آنکتاد، با محوریت مفهوم صنایع خلاق در سال ۲۰۰۴، هر نوع فعالیتی که یک مؤلفه هنری قوی داشته باشد یا هر نوع فعالیت اقتصادی که فرآورده‌های نمادین تولید کند، به مبحث مالکیت معنوی وابستگی شدیدی داشته باشد و برای بازاری بزرگ تولید شود، صنعتی خلاق به‌حساب می‌آید.
قاسمی ادامه می‌دهد: آنکتاد بین دو دسته فعالیت‌های بالادستی، شامل فعالیت‌های فرهنگی و سنتی نظیر هنرهای نمایشی و بصری و فعالیت‌های پایین‌دستی، شامل فعالیت‌های بسیار نزدیک به بازار ازجمله تبلیغات یا نشر یا فعالیت‌های مرتبط با رسانه‌ها تفاوت قائل می‌شود؛ بر اساس این نظر، صنایع فرهنگی زیرمجموعه صنایع خلاق به‌شمار می‌رود.
وی اضافه می‌کند: گستره صنایع خلاق بسیار گسترده است و از فعالیت‌های مرتبط با دانش سنتی و میراث فرهنگی، نظیر صنایع‌دستی و انواع هنرها و جشنواره‌های فرهنگی تا فعالیت‌های مبتنی بر فناوری و فعالیت‌های خدمات‌محور از قبیل فعالیت‌های سمعی و بصری و رسانه‌های جدید را در بر می‌گیرد.
عضو هیئت علمی گروه مطالعات گردشگری شهر جهاد دانشگاهی اصفهان با اشاره به بازآفرینی فرهنگ‌مبنا حلقه اتصال‌دهنده گردشگری و صنایع خلاق عنوان می‌کند: گردشگری پیش‌از آنکه پدیده‌ای اقتصادی باشد، امری فرهنگی است، چراکه منابع و سرمایه‌های فرهنگی یکی از مهم‌ترین منابع درآمدزا در این زمینه است.
گردشگری در بازآفرینی فرهنگ‌مبنا به توسعه محیطی فرهنگی یا به‌نوعی قطب خلاق و فرهنگی منجر می‌شود
قاسمی اظهار می‌کند: با در نظرگیری اقبال عمومی نسبت به گردشگری در کشورهای سرتاسر جهان، اقبال و علاقه عمومی نیز نسبت به داشته‌ها و میراث تاریخی-فرهنگی نظیر بناها، محله‌های تاریخی و سایت‌های باستانی نیز بیشتر شده است.
وی ادامه می‌دهد: امروزه فرهنگ نه‌تنها با توجه به رسالت ذاتی آن در ترویج حقوق انسانی و شکل دادن به دانش جمعی و بهبود کیفیت زندگی، بلکه در ایجاد اشتغال، بازآفرینی شهری و انسجام اجتماعی نقش زیادی دارد.
عضو هیئت علمی گروه مطالعات گردشگری شهر جهاد دانشگاهی اصفهان می‌گوید: بازآفرینی فرهنگ‌مبنا نیز با طرح مفاهیم پایه‌ای، همچون استفاده از حوزه‌های نوآورانه اقتصادی و صنایع خلاق، به این نکته اساسی می‌رسد که می‌توان در بافت‌های درونی و هسته‌های مرکزی شهرها، با اطمینان به نتایج فرایند بازآفرینی، از رهیافت فرهنگی و ویژگی‌های مثبت آن بهره جست.
قاسمی می‌افزاید: این رهیافت به کالبد دیروز احترام می‌گذارد و ساختارهای نو را، در همخوانی با ساختارهای دیروز، به این ترکیب می‌افزاید و محتوا و کارکردی را ارائه می‌دهد که روساخت آن جریان فرهنگی و اجتماعی و زیرساخت آن سازوکاری اقتصادی و پربازده است.
وی خاطرنشان می‌کند: در راستای بازآفرینی بافت‌های شهر، طراحی شهری باید با فعالیت‌های فرهنگی و هنری در عمل دارای رابطه نزدیکی داشته باشد؛ محورهای فرهنگی، تولیدات فرهنگی، رویدادهای فرهنگی، صنایع خلاق و فرهنگی، هنرهای عمومی، پروژه‌های شاخص فرهنگی ازجمله ابعاد ظهور بازآفرینی فرهنگ‌مبنا در طراحی شهری است.
عضو هیئت علمی گروه مطالعات گردشگری شهر جهاد دانشگاهی اصفهان تاکید می‌کند: بازآفرینی، به‌ویژه بازآفرینی مبتنی بر فرهنگ که با عنوان بازآفرینی فرهنگ‌مبنا نیز یاد می‌شود، از باب برقراری پیوند گردشگری با بافت‌ها و محوطه‌های تاریخی شهرها دارای ارزش است، چراکه بافت‌های تاریخی پیش‌از آنکه عنصری فیزیکی و کالبدی باشد ماهیتی فرهنگی دارد.
قاسمی ادامه می‌دهد: نگاه و رویکرد بازآفرینی فرهنگ‌مبنا با نگاهی میراثی و حفاظتی به داشته‌های تاریخی-فرهنگی ما، گردشگری را در مسیری پایدار قرار خواهد داد.
وی اضافه می‌کند: گردشگری در بازآفرینی فرهنگ‌مبنا به توسعه محیطی فرهنگی یا به‌نوعی قطب خلاق و فرهنگی منجر می‌شود و صنایع خلاق نیز به‌عنوان عاملی دربرگیرنده برای تمام تولیدات فرهنگی و هنری در بازآفرینی شهری به ایفای نقش خواهد پرداخت.
عضو هیئت علمی گروه مطالعات گردشگری شهر جهاد دانشگاهی اصفهان می‌گوید: یکی از راهکارهای بازآفرینی فرهنگ‌مبنا در بافت‌های باارزش تاریخی توجه به عناصر تاریخی، صنایع خلاق و ظرفیت‌های گردشگری در بافت از طریق ایجاد فضاهای گردشگری است؛ نمونه‌ای از این فضاها، محورهای پیاده‌مدار گردشگری است که در صورت شکل‌گیری به‌صورت شبکه‌ای منسجم کارکرد مطلوبی خواهد داشت.
قاسمی بیان می‌کند: شبکه مسیرهایی پیاده‌مدار و به‌هم‌پیوسته با کاربری مختلط و با اولویت صنایع خلاق است که سهولت دسترسی گردشگر پیاده را در ساختار تاریخی شهر فراهم می‌آورد و رابطه بین جاذبه‌ها، ساختار سبز، ساختمان‌های مهم و زیرساخت‌های گردشگری را برقرار می‌کند و از این طریق به بازآفرینی فرهنگ‌مبنا منتج می‌شود.
وی می‌افزاید: این شبکه باید دارای قابلیت اتصال و برقراری رابطه با ساختار جدید و قدیم شهر را داشته باشد و با توجه به بستر، نقش‌های مختلفی را بپذیرد.
استادیار پژوهش می‌گوید: مؤلفه‌های دسترسی، پیوستگی، اختلاط کاربری و عناصر طبیعی ازجمله مؤلفه‌های اصلی این مفهوم است؛ به‌منظور ارتقای ساختار تاریخی می‌توان ارتباط و هماهنگی ازبین‌رفته بین عناصر و اجزا را تقویت و رابطه گسسته ساختار حرکتی را برقرار کرد، نقش عناصر کالبدی و کارکردی باقی‌مانده را پررنگ‌تر و ارزش زیست در ساختار تاریخی را به‌وسیله افزایش امکانات و تسهیلات زندگی همچون حمل‌ونقل مناسب، تقویت هویت محلی و تقویت صنایع خلاق افزایش و نقش حرکتی و کارکردی ساختار تاریخی و سبز را در ساختار جدید ارتقا داد.
قاسمی خاطرنشان می‌کند: محورهای گردشگری فرهنگی، تولیدات فرهنگی، رویدادهای فرهنگی، صنایع خلاق و فرهنگی، هنرهای عمومی، پروژه‌های شاخص عملکردی-فرهنگی ازجمله ابعاد ظهور بازآفرینی فرهنگ‌مبنا در طراحی شهری است، بنابراین بازآفرینی به‌ویژه بازآفرینی مبتنی بر فرهنگ که با عنوان بازآفرینی فرهنگ‌مبنا نیز یاد می‌شود، از باب برقراری پیوند گردشگری با بافت‌ها و محوطه‌های تاریخی شهرها دارای ارزش است، چراکه بافت‌های تاریخی پیش‌از آنکه عنصری فیزیکی و کالبدی باشد ماهیتی فرهنگی دارد.
وی اظهار می‌کند: رویکرد بازآفرینی فرهنگ‌مبنا با نگاهی میراثی و حفاظتی به داشته‌های تاریخی-فرهنگی، گردشگری را در مسیری پایدار قرار خواهد داد؛ گردشگری در بازآفرینی فرهنگ‌مبنا به توسعه محیطی فرهنگی یا به‌نوعی قطب خلاق و فرهنگی منجر می‌شود و صنایع خلاق نیز به‌عنوان عاملی دربرگیرنده برای تمام تولیدات فرهنگی و هنری در بازآفرینی شهری به ایفای نقش خواهد پرداخت.
عضو هیئت علمی گروه مطالعات گردشگری شهر جهاد دانشگاهی اصفهان می‌گوید: محله شهشهان اصفهان در جوار یکی از مهم‌ترین سایت‌های ثبت‌شده در فهرست میراث جهانی بشر، در ایران (مسجد جامع عتیق اصفهان) واقع شده است و از سوی دیگر، قدم‌به‌قدم، بناهای ارزشمندی را در خود جای داده که نام آن‌ها در فهرست میراث ملی ایرانیان به ثبت رسیده است، اما در کنار تمام این دارایی‌ها، فضاهایی را نیز دارد که گرچه در فهرست میراث ملی نام و نشانی ندارد، اما واجد ارزش است.
قاسمی بیان می‌کند: مهم‌تر آنکه این پهنه جزو معدود نقاط کهن شهر اصفهان است که هنوز بخشی از بافت تاریخی ارزشمند اصفهان را در خود دارد و این «بافت» توانسته از مداخلات مختلف جان سالم به در ببرد، همچنین حضور هنرمندان صنایع‌دستی و کارگاه‌های مختلف هنری در رشته‌های مختلف قلمکاری، منبت و میناکاری این محدوده را منحصربه‌فرد کرده است.
وی ادامه می‌دهد: انواع فعالیت‌های مذهبی و آئینی در این محدوده برقرار است و بازار دردشت به‌صورت نیمه‌فعال به حیات اقتصادی خود ادامه می‌دهد، اما رسیدگی نکردن به بناهای تاریخی موجب فرسودگی کالبدی، عملکردی و فعالیتی در محدوده شده است.
عضو هیئت علمی گروه مطالعات گردشگری شهر جهاد دانشگاهی اصفهان اضافه می‌کند: هنرمندان صنایع‌دستی در رشته‌های مختلف، نظیر هنر پارچه، چوب و فلز در نقاط مختلف محدوده، همچون خانه جواهری، بازار دردشت، سرای رضا صراف و سرای قصر مشغول فعالیت است، اما محیط کالبدی این کارگاه‌ها با مشکلات بسیاری روبه‌روست و در شأن هنرمندان و صنعت خلاق صنایع‌دستی اصفهان نیست.
قاسمی تصریح می‌کند: این محدوده به‌صورت بالقوه ظرفیت تبدیل شدن به مقصد گردشگران، جهت تجربه و بازدید از کارگاه‌های صنایع‌دستی و نیز خرید این محصولات را دارد تا با ارائه چشم‌انداز جدید و راهبردهای مبتنی بر بازآفرینی فرهنگ‌مبنا این محدوده را به‌صورت بالفعل به محله خلاق صنایع‌دستی با تم‌های مختلف (هنرهای مختلف) تبدیل کند.
وی بیان می‌کند: با توجه به قابلیت‌های بیان‌شده و اینکه اصفهان جزو شهرهای خلاق در بخش صنایع‌دستی است، شبکه محورهای پیاده‌مدار گردشگری خلاق، جهت ایجاد فضای مناسب ارائه ظرفیت‌ها، توانمندی‌ها، کارگاه‌ها و آثار صنایع‌دستی به‌عنوان صنایع خلاق به‌صورت محورهای گردشگرپذیر تجربه‌محور و دارای تم خاص در این محدوده پیشنهاد داده شد.
عضو هیئت علمی گروه مطالعات گردشگری شهر جهاد دانشگاهی اصفهان می‌گوید: برنامه‌های اقدام نیز در قالب نقشه شبکه هم‌پیوند محورهای گردشگری خلاق و شناسنامه پروژه‌های پیشنهادی به‌صورت موضوعی و موضعی در قالب پروژه‌های مرمتی، عملکردی، فضای شهری و زیباسازی ارائه شد تا به وسیله طراحی و ایجاد شبکه محورهای گردشگری قدمی مهم در راستای بازآفرینی بافت تاریخی، احیای فعالیت‌های کهن و بازخوانی داستانها و روایت‌های این محدوده برداشته شود.
طراحی «شبکه محورهای پیاده‌مدار گردشگری خلاق» فرصت مناسبی برای ایجاد فضای مناسب ارائه ظرفیت‌ها و توانمندی‌ها است
سعیده هرندی‌زاده، کارشناس ارشد طراحی شهری به خبرنگار ایمنا اظهار می‌کند: اصفهان باوجود بازارهای تاریخی متعدد، موزه زنده‌ای از فرهنگ و سنت است و از سال ۲۰۱۵ به شبکه شهرهای خلاق یونسکو در موضوع صنایع‌دستی پیوسته است.
وی می‌افزاید: از میان ۳۷۰ رشته صنایع‌دستی موجود در ایران، استان اصفهان با ۱۹۶ رشته، رتبه نخست را در میان استان‌های کشور دارد
کارشناس ارشد طراحی شهری دانشگاه یزد می‌گوید: بر اساس آمارهای مکتوب در آمایش شهر اصفهان، هنرمندان این شهر در سال‌های اخیر ۱۰۲ مهر اصالت یونسکو و ۱۵۸ نشان ملی در صنایع‌دستی دریافت کرده‌اند.
هرندی‌زاده ادامه می‌دهد: شهر اصفهان جز چند شهر اول ایران، در تربیت نیروی متخصص و مراکز علمی آموزشی در سطوح عالی و تکمیلی، است؛ در قسمت آموزش صنایع‌دستی، دو دانشگاه، پنج هنرستان و شش آموزشگاه خصوصی و دولتی فعال است.
وی تصریح می‌کند: از آنجا که اصفهان در عرصه زیست‌محیطی با چالش‌های بسیاری روبه‌رو بوده و تحریم‌های اقتصادی و رکودهای ناشی از آن هم شرایط را دشوارتر کرده است، این دشواری‌ها به آن بینشی در راستای تحقق آرمان‌شهر فرهنگ و هنر داده است؛ راه چاره‌ای که شاید نجات اصفهان از مشکلات صنعتی، اقتصادی و زیست‌محیطی در آن نهفته باشد.
کارشناس ارشد طراحی شهری بیان می‌کند: به نظر می‌رسد که هنرهای سنتی و صنایع‌دستی بتوانند تهدیدهای موجود را به فرصتی برای توسعه تبدیل کند؛ به واسطه اینکه این صنایع هنری در هویت و تاریخ اصفهان ریشه دارد، با شرایط و موقعیت کنونی سازگارتر است و در این مقطع زمانی چون نمی‌توانند هدف تحریم‌ها قرار بگیرد، بهتر از سایر صنایع مسیر توسعه را هموار می‌کند؛ مهم‌تر از همه آنکه این هنر- صنعت با محیط‌زیست مهربان است.
هرندی‌زاده می‌گوید: بخش قابل‌توجهی از آثار تاریخی ثبت‌شده جهانی و ملی اصفهان در محله‌هایی همچون نقش‌جهان، امام‌زاده اسماعیل، جوباره، شهشهان، سنبلستان و درب کوشک قرار گرفته که به‌عنوان محله‌های هدف گردشگری، توسط شهرداری اصفهان، تعیین شده است.
وی ادامه می‌دهد: محله شهشهان در مجاورت یکی از مهم‌ترین سایت‌های ثبت‌شده در فهرست میراث جهانی بشر در ایران (مسجد جامع عتیق اصفهان) واقع شده است و از سوی دیگر، قدم‌به‌قدم، بناهای ارزشمندی را در خود جای داده که نام آن‌ها در فهرست میراث ملی ایرانیان به ثبت رسیده است، اما در کنار همه این دارایی‌ها، فضاهایی را هم دارد که گرچه در فهرست میراث ملی نام و نشانی ندارد، اما واجد ارزش است.
کارشناس ارشد طراحی شهری می‌گوید: مهم‌تر اینکه این پهنه جزو معدود نقاط کهن شهر اصفهان است که هنوز بخشی از بافت تاریخی ارزشمند اصفهان را در خود دارد و این «بافت» توانسته از مداخلات مختلف جان سالم به در ببرد، همچنین حضور هنرمندان صنایع‌دستی و کارگاه‌های مختلف هنری در رشته‌های مختلف قلمکاری، منبت و میناکاری این محدوده را منحصربه‌فرد کرده است.
هرندی‌زاده خاطرنشان می‌کند: با توجه به قابلیت‌های بیان‌شده و اینکه اصفهان جز شبکه شهرهای خلاق در بخش صنایع‌دستی است، طراحی شبکه محورهای پیاده‌مدار گردشگری خلاق فرصت مناسبی جهت ایجاد فضای مناسب ارائه ظرفیت‌ها، توانمندی‌ها، کارگاه‌ها و آثار صنایع‌دستی به‌عنوان صنایع خلاق، به‌صورت محورهای گردشگرپذیر تجربه‌محور و دارای تم خاص در این محدوده است.
وی عنوان می‌کند: پس از شناخت ابعاد مختلف طراحی شهری و تحلیل آن، در پژوهشی به مطالعه عناصر تاریخی، قطب‌های فرهنگی و رویدادهای اجتماعی، مذهبی، آئینی و هنری، برای ارائه راهبردهای مناسب بازآفرینی فرهنگ‌مبنا، پرداخته شد.
کارشناس ارشد طراحی شهری تاکید می‌کند: مشاهدات میدانی شناسایی بناهای تاریخی موجود از جمله ثبت‌شده در فهرست میراث ملی ایرانیان، ستاره‌دار و یا ثبت‌نشده اما واجد ارزش و فهرست‌برداری از بناهای تاریخی مهمی است که در پهنه پروژه باید مورد توجه قرار گیرد.
عناصر تاریخی و واجد ارزش محله شهشهان در ایجاد خوانایی و هویت بصری بافت نقش کلیدی دارد
هرندی‌زاده اضافه می‌کند: عناصر تاریخی و واجد ارزش در محله شهشهان متعدد است و در جای جای محله به چشم می‌آید و منظر فرهنگی ویژه‌ای به این محله بخشیده است؛ این بناها، شامل مسجد جامع اصفهان، بقعه بابا قاسم، بقعه شهشهان، حمام و بازار قاضی، باغ سهیل (مدرسه باغ سهیل)، مدرسه آقانور، مکتب‌خانه‌های دردشت، دومنار دردشت، بازار دردشت، سرای رضا صراف، مسجد چاره، منار بزرگ نظامیه، صحه امین و مدرسه نظامیه و نیز خانه‌های تاریخی زیادی از جمله خانه بهشتیان و خانه خورشید هستند.
وی می‌افزاید: با توجه به نحوه قرارگیری عناصر تاریخی مسیرهایی که به بهترین نحو دسترسی و اتصال را بین این عناصر ایجاد می‌کند، به‌عنوان محورهای اصلی گردشگری در نظر گرفته شد تا راهبردها و پروژه‌ها نیز در امتداد همین محورها ارائه شود، همچنین یکی از عناصر مهم هویت‌مند این بافت، سقاخانه‌ها هستند.
کارشناس ارشد طراحی شهری خاطرنشان می‌کند: این عناصر در ایجاد خوانایی و هویت بصری بافت نقش کلیدی و در طراحی و برنامه‌ریزی محورهای گردشگری در اولویت نخست قرار دارد، به‌نحوی که می‌تواند در امتداد محورهای گردشگری پیشنهادی نشانه کلیدی باشد.
هرندی‌زاده بیان می‌کند: پهنه مورد مطالعه، زیست پیوسته بیش از یک هزاره را تجربه کرده است، از این‌رو فعالیت‌های بسیاری در طول زندگی مردمان در این محدوده، تجربه شده است؛ فعالیت‌هایی از جمله فعالیت‌های دینی و مذهبی گرفته تا فعالیت‌های تجاری، اقتصادی، سیاسی و البته علمی که در دسته‌های مختلفی طبقه‌بندی می‌شود.
وی خاطرنشان می‌کند: در دوران سلاجقه تا پیدایش سلسله صفوی مدارسی در اصفهان در این محدوده تأسیس می‌شود و نام دارالعلم برای اصفهان از همین‌جا نشئت گرفته است؛ مدارک نشان می‌دهد قدیمی‌ترین مدرسه وقفی اصفهان به نام علاءالدوله کاکویه در قرن چهارم در محله دردشت بنا شده و محل تدریس ابن‌سینا بوده است.
کارشناس ارشد طراحی شهری اضافه می‌کند: این قدیمی‌ترین مدرسه اصفهان است و به نام مدرسه علایی معروف است؛ در قرون چهار تا ششم هجری نیز چنان رونقی داشت که آن را دارالعلم می‌گفتند؛ مدرسه نوریه را که در انتهای بازار عربان واقع شده، نیز به زمان سلطنت شاه سلیمان و آغاز میرزانورالدین محمد جابری سلطنت شاه سلطان حسین صفوی نسبت دارد.
هرندی‌زاده بیان می‌کند: در حال حاضر بعضی از فعالیت‌های مذهبی همچنان در محدوده برقرار است و بازار دردشت به‌صورت نیمه‌فعال به حیات اقتصادی خود ادامه می‌دهد، اما رسیدگی‌نکردن به بناهای تاریخی موجب فرسودگی کالبدی، عملکردی و فعالیتی در محدوده شده است.
وی تاکید می‌کند: هنرمندان صنایع‌دستی در رشته‌های مختلف، نظیر هنر پارچه، چوب و فلز در نقاط مختلف محدوده، همچون خان، جواهری، بازار دردشت، سرای رضا صراف و سرای قصر مشغول فعالیت هستند، اما محیط کالبدی این کارگاه‌ها با مشکلات بسیاری روبه‌رو است و در شأن هنرمندان و صنعت خلاق صنایع‌دستی اصفهان نیست.
قاسمی می‌افزاید: این محدوده به‌صورت بالقوه ظرفیت تبدیل‌شدن به مقصد گردشگران جهت تجربه و بازدید از کارگاه‌های صنایع‌دستی و نیز خرید این محصولات را دارد تا با ارائه چشم‌انداز جدید و راهبردهای مبتنی بر بازآفرینی فرهنگ‌مبنا این محدوده را به‌صورت بالفعل به محله خلاق صنایع‌دستی با تم‌های مختلف (هنرهای مختلف) تبدیل کند.
کارشناس ارشد طراحی شهری عنوان می‌کند: این چشم‌انداز به تعریف راهبردها و سیاست‌ها در قالب اقدامات کالبدی و مرمتی، طراحی فضاهای شهری، تزریق کاربری‌های مورد نیاز گردشگر و ساکنان، تغییر فعالیت و تزریق عملکردهای خلاق گردشگرپذیر در ابنیه تاریخی و واجد ارزش، در مسیر شبکه محورهای پیشنهادی پرداخته و ۸۶ پروژه موضعی و موضوعی در ۴ قالب پروژه‌های مرمتی، عملکردی، فضای شهری و زیباسازی را در کل این بافت پیشنهاد داده است.
به گزارش ایمنا، بافت تاریخی محله شهشهان اصفهان، با وجود جاذبه‌های فرهنگی، هنری و تاریخی متعدد خود، هنوز نتوانسته است به‌طور کامل از ظرفیت گردشگری و صنایع‌دستی بهره‌برداری کند؛ عوامل مختلفی از جمله کمبود توجه به ارزش‌های فرهنگی و بی‌توجهی به توسعه زیرساخت‌های گردشگری، سبب کاهش جذابیت این منطقه برای گردشگران شده است.
این محله به‌دلیل حضور هنرمندان صنایع‌دستی و رویدادهای مذهبی و آئینی، مستعد تبدیل شدن به یک مقصد گردشگری خلاق را دارد و با توجه به تاکید سازمان نوسازی بهسازی شهرداری اصفهان در راستای تهیه اسناد بازآفرینی محلات، از جمله مطالعات راهبردی پهنه باباقاسم با رویکرد بازآفرینی فرهنگ‌مبنا، می‌توان با بهبود وضعیت کالبدی و عملکردی، این محله را به یک قطب گردشگری و اقتصادی فعال در اصفهان تبدیل کرد و فرصتی برای ارتقای صنایع‌دستی و فرهنگ محلی فراهم آ ورد.