اگر اطلاعات فنی و تخصصی درباره عناصر طبیعی، گازها و انواعشان ندارید بهتر است قبل از خواندن این مطلب، هرچه از دوران تحصیل درباره «هلیوم» می‌دانید را فراموش کنید! گاز بی‌رنگ و بو و به ظاهر بی‌خاصیت دوران کودکی و نوجوانی ما که در جدول مندلیف هم ازجمله گازهای نجیب معرفی شده و فکر می‌کردیم فقط به درد بالن هوا کردن می‌خورد، امروزه کاربردهای زیادی پیدا کرده و میان گازها علاوه بر نجابت، به خواص زیاد و استراتژیک هم معروف شده است.
پیشینه مطالعات
دیروز آیین افتتاح و بهره‌برداری از طرح آزمایشی استحصال و خالص‌سازی هلیوم از گاز طبیعی برگزار شد. رئیس سازمان انرژی اتمی هم در این زمینه گفت: «دانش فنی خالص‌سازی هلیوم از گاز طبیعی با همکاری یکی از دانشگاه‌های کشور بدست آمده و همه اقلام و تجهیزات مورد نیاز در سازمان انرژی اتمی در ایران ساخته و توسط شبکه مهندسی داخلی کشور تأمین شده است». قرار هم هست با ظرفیت‌هایی که ایجاد می‌شود در وهله اول نیاز کشور به این گاز تأمین و در مراحل بعدی صادرات هم انجام شود.
سه سال پیش مدیر پژوهش و فناوری شرکت ملی گاز ایران از انجام ارزیابی‌های اولیه برای تولید هلیوم از گاز طبیعی خبر داده بود. او ضمن اعلام خبر، توسعه فناوری و ساخت واحدهای تولید هلیوم در پالایشگاه‌های گاز کشور را از اهداف راهبردی شرکت ملی گاز برشمرد. اگر در اینترنت جست‌وجو کنید از حدود ۶ یا ۷ سال پیش رد و نشانه‌هایی درباره پژوهش‌های انجام گرفته در زمینه تولید هلیوم از گاز طبیعی در ایران را پیدا می‌کنید.
نجیب و پرکاربرد
گاز هلیوم که به خاطر بی‌اثر بودن و عدم واکنش‌پذیری با عناصر دیگر لقب «نجیب» را دریافت کرده هرچند دومین گاز پرمقدار و فراوان در جهان هستی و در مجموعه کیهان است، اما روی سیاره زمین یک عنصر بسیار نایاب محسوب می‌شود و با توجه به کاربردهایی که پیدا کرده بسیار هم گرانقیمت است.
بنابراین با توجه به این‌هایی که گفتیم خودتان می‌توانید حدس بزنید که دستیابی به فناوری تولید آن چقدر ارزش و اهمیت دارد.
بررسی‌ها و آمار چند سال گذشته بیانگر این بود که آمریکا بیشترین گاز هلیوم جهان را دارد و بزرگ‌ترین مصرف‌کننده آن هم هست. با اینکه ۲۱درصد ذخایر هلیوم جهان در این کشور قرار دارد اما ۷۱درصد هلیوم مورد نیاز جهان را تولید می‌کند. یعنی سایر کشورهای جهان با اینکه ۷۹درصد ذخایر هلیوم را دارند اما فقط توان تولید ۲۹درصد هلیوم تولیدشده در جهان را دارند!
خلاصه و با توجه به اینکه کشور ما از حیث ذخایر گاز طبیعی در جهان وضعیت خوبی دارد دستیابی به دانش و فناوری استحصال این گاز می‌تواند نیاز برنامه‌های فضایی و موشکی ایران، برنامه‌های صلح‌آمیز هسته‌ای، صنایع و تجهیزات پزشکی، صنایع فیبرنوری، صنایع شیمیایی، نفت و گاز، پالایش و پتروشیمی و... به این گاز را تأمین کند.