به گزارش جماران؛ سال‌های زیادی از معرفی اولین نوشابه‌های انرژی‌زا به بازار جهان و ایران نمی‌گذرد، اما طی همین زمان این نوشابه‌ها طرفداران پر و پا قرص خود را به ویژه میان نوجوانان و جوانان پیدا کرده است. این درحالی است که هر چه جلوتر می‌رویم، مطالعات مربوط به این نوشیدنی‌ها، مشابه مطالعات قدیمی‌تر نشان می‌دهد که استفاده مستمر از آن‌ها، عوارضی بسیار جدی به دنبال دارد، اما این عوارض چیست و آخرین مطالعات در این زمینه چه می‌گوید؟
مهر نوشت؛ در مطالعات متعددی که طی ۱۰ سال گذشته انجام شده، به دفعات مشخص شده است که مصرف نوشابه‌های انرژی‌زا، می‌تواند به کلیه‌ها آسیب جدی وارد کند. در یکی از آخرین مطالعات در این زمینه که در سال ۲۰۲۰ منتشر شده است محققان دانشگاه فلوریدا به این نتیجه رسیدند که مصرف بالای این نوشابه‌ها به واسطه داشتن میزان بالای ماده تورین، می‌تواند باعث آسیب جدی به کلیه‌ها شود. این موضوع حتی وقتی فرد تنها برای مدتی کوتاه سراغ مصرف زیاد این نوشابه‌ها می‌رود هم می‌تواند روی دهد.
افزایش فشار خون
محمد حاجی فرجی متخصص تغذیه در رابطه با نوشابه انرژی‌زا و عوارض این نوع نوشیدنی‌ها بر روی جسم و روح کودکان و نوجوانان گفت: باور عامه این است که نوشیدنی‌های انرژی‌زا، انرژی و تحمل بیشتری به فرد در انجام فعالیت‌های سیستمی، روحی و روانی می‌دهد. ترکیب اصلی این نوع نوشابه‌ها کافئین، جنسینگ، عصاره گوارانا (GUARANA)، شکر، گروهی از ویتامین‌های ب و تا حدودی ال-کارنیتین (L-CARNITINE) که برای ورزشکاری‌ها کاربرد داشته و به صورت مکمل برای افزایش انرژی، کاهش خستگی، تمرکز و افزایش نشاط در فرد مصرف می‌شود.
وی ادامه داد: نکته قابل توجه در رابطه با این نوع نوشیدنی‌ها تغییراتی است که در سیستم بدن افراد ایجاد کرده و باعث مشکلاتی اعم از فشار خون، سرعت و ریتم ضربان قلب را بالا می‌برد، ناتوانی در عملکرد قلبی می‌شوند. به عبارتی فانکشن (وظیفه) و مکانیزم بدن را دچار تغییر می‌کنند.
عوارض کافئین در نوشابه‌های انرژی‌زا
حاجی فرجی اذعان کرد: ماده مؤثر و اصلی این نوشیدنی‌های انرژی‌زا کافئین است و به طور معمول کافئین می‌تواند علائمی اعم از افزایش استرس، پرخاشگری، خشونت و افزایش سطح کورتیزول (هورمون استرس) به خصوص برای کودکان و نوجوانان ایجاد کند. تحقیقات نشان داده افرادی که از نوشابه انرژی‌زا استفاده می‌کنند علائم استرس ناشی از کافئین داشته و به طور معمول این نوشیدنی‌ها کیفیت خواب را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهد.
وی افزود: همچنین نوشابه‌های انرژی‌زا روی عملکرد معده تأثیر گذاشته و برای افراد مشکلات هاضمه و التهاب معده ایجاد می‌کند، حتی می‌تواند مستعد به بروز التهاب کبدی و کبد چرب نیز شود. یکی دیگر از مشکلاتی که می‌تواند برای فرد به وجود آورد به دلیل شکر و قند استفاده شده در این نوع نوشیدنی‌ها چاقی و اضافه وزن را برای افراد ایجاد کرده و احتمال دیابت را نیز افزایش می‌دهد. بنابراین با توجه به عوارضی که می‌تواند برای افراد ایجاد کند، استفاده از این نوع نوشیدنی‌ها به بیماران قلبی، زنان باردار و شیرده، بیماران دیابتی و مبتلا به فشار خون و کودکان و نوجوانان توصیه نمی‌شود.
خطرات نوشابه‌های انرژی‌زا برای قلب
متخصص تغذیه بیان کرد: مصرف نوشابه‌های انرژی‌زا برای قلب تنها به افزایش ضربان قلب ختم نشده و باعث بروز حمله قلبی به ویژه در افرادی که مستعد هستند ایجاد خواهد کرد. کنه لذا به افراد توصیه می‌شود مراقب مصرف این نوع از نوشیدنی‌ها باشند. ضربان طبیعی قلب بین ۶۰ تپش است اما زمانی که نوشیدنی انرژی‌زا مصرف می‌شود ضربان قلب حدود ۳۰ درصد افزایش پیدا می‌کند و اگر فرد مستعد به حملات قلبی باشد، منجر به فیبریلاسیون دهلیزی یعنی ریتم غیر طبیعی ضربان قلب شود.
وی در ادامه گفت: ریتم غیر طبیعی قلب می‌تواند منجر به سکته قلبی _ مغزی شود. به طور معمول این نوع نوشابه‌ها در هر سایز دو برابر میزان معمولی که یک فرد به طور روزانه از چای یا قهوه استفاده می‌کند کافئین بیشتری دارد. یعنی اگر فردی بخواهد روزانه دو الی سه نوشابه انرژی‌زا مصرف کند، کافئین در بدنش از حد مجاز بالاتر رفته و خطرات و عوارض در بدن فرد افزایش پیدا خواهد کرد. نکته مهم دیگر این است که افزایش مصرف کافئین به ویژه نوشیدنی‌های انرژی‌زا می‌تواند میزان اثربخشی کافئین میزان کلسیم، که قلب منتشر می‌کند را افزایش داده و باعث تشدید ضربان قلب در فرد شود.
آمار مصرف نوشابه‌های انرژی‌زا
حاجی فرجی تصریح کرد: نکته دیگر این است که ثابت شده ۶۵ درصد افراد از نوشابه استفاده کرده و در معرض حمله قلبی قرار گرفته و علاوه بر آن به گفته متخصصین کلیه و مجاری، نوشابه‌های انرژی‌زا ادرار فرد را افزایش داده و توصیه می‌شود از نوشیدن این نوشابه‌های انرژی‌زا خودداری شود؛ زیرا موجب کاهش سطح سدیم در ادرار شده و روی پلاسما تأثیر می‌گذارد. همچنین میزان بالای قند و شکر و شربت ذرت می‌تواند مقاومت به انسولین را افزایش داده و یک مقدمه بر بروز دیابت نوع دو در فرد باشد.
تأثیر نوشابه‌های انرژی‌زا در رشد کودکان
متخصص تغذیه ادامه داد: رشد کودکان یکی از مهم‌ترین مراحل زندگی آن‌هاست که تحت تأثیر عوامل مختلفی قرار می‌گیرد. یکی از این عوامل، نظارت پزشکان بر تغذیه و سلامت کودکان است که می‌تواند تأثیر بسزایی در رشد صحیح آن‌ها داشته باشد. پزشکان با بررسی وضعیت جسمی و تغذیه‌ای کودکان، می‌توانند کمبودهای تغذیه‌ای را شناسایی کرده و راهکارهایی برای جبران آن ارائه دهند.
وی اظهار داشت: یکی از مهم‌ترین مواد مغذی برای رشد کودکان، کلسیم است که نقش اساسی در استحکام استخوان‌ها و رشد بدن ایفا می‌کند. کمبود کلسیم می‌تواند موجب اختلال در رشد کودکان شده و آن‌ها را در معرض مشکلات استخوانی قرار دهد. بنابراین، هر عاملی که باعث کاهش جذب کلسیم یا دفع آن از بدن شود، می‌تواند بر رشد کودک تأثیر منفی بگذارد.
حاجی فرجی مطرح کرد: یکی از عواملی که می‌تواند باعث کاهش املاح بدن، به‌ویژه کلسیم، شود، مصرف نوشابه‌های گازدار است، این نوشیدنی‌ها انرژی‌زا یا معمولی باشند فرقی نمی‌کند حتی آب گازدار نیز به دلیل گاز موجود در آن می‌تواند در دفع املاح و مواد معدنی بدن نقش داشته باشد؛ همچنین اگر کودکان و نوجوانان از نوشابه گازدار استفاده کنند بین ۲۰ تا ۴۰ دقیقه پس از مصرف، بسیاری از املاح معدنی که در طول روز دریافت کرده‌اند را، از طریق ادرار دفع می‌کنند.
نوشابه‌های انرژی‌زا در بلوغ زودرس تأثیر دارند؟
وی در رابطه با تأثیر منفی نوشیدنی‌های گازدار بر جذب مواد مغذی، گفت: تحقیقات نشان داده‌اند که مصرف مداوم این نوشیدنی‌ها ممکن است بر ترشح هورمون‌های جنسی تأثیر گذاشته و در برخی موارد، باعث بروز بلوغ زودرس شود. این تأثیر به‌ویژه در دختران که معمولاً زودتر از پسران به سن بلوغ می‌رسند، بیشتر دیده می‌شود. هرچند تحقیقات در این زمینه همچنان ادامه دارد، اما کاهش مصرف نوشابه‌های گازدار، به‌خصوص در سنین رشد، می‌تواند از بسیاری از مشکلات مرتبط با آن جلوگیری کند.
متخصص تغذیه خاطر نشان کرد: با توجه به تأثیر مستقیم تغذیه بر رشد کودکان، توصیه می‌شود والدین و پزشکان به این موضوع که مصرف بیش‌ازحد نوشابه‌های گازدار نه‌تنها باعث دفع املاح ضروری بدن بلکه می‌تواند در رشد و بلوغ کودکان نیز اختلال ایجاد کند، توجه ویژه داشته باشند. بنابراین، کودکان و نوجوانان از مصرف این نوشیدنی‌ها پرهیز کرده و به جای آن از منابع غنی کلسیم و سایر مواد مغذی استفاده کنند.