رئیس مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) با تأکید بر اینکه به برکت اندیشه امام خمینی(س) فقه حیات جدیدی پیدا کرد، گفت: اگر تعابیر امام راجع به زنان در حوزه‌های علمیه و دانشگاه‌ها مورد بررسی دقیق قرار می‌گرفت، بسیاری از ناهنجاری‌های اجتماعی امروز رخ نمی‌داد. امروز یکی از ضرورت‌های جامعه ما نشر افکار امام در مورد بانوان است. اینها باید نشر داده شود و در رسانه‌های عمومی تحلیل شود. امام با طرح نظریاتی همچون اسلام ناب و ولایت مطلقه فقیه بنیان‌های جدیدی در فقه ایجاد کردند.
به گزارش خبرنگار جماران، آیت‌الله محمدجواد فاضل لنکرانی طی سخنانی در آیین رونمایی از کتاب «فقه جلیل» و تکریم شخصیت علمی و اجتماعی سرکار خانم فریده مصطفوی، گفت: فقهی که در طول هزار و چند سال یک فقه فردی، ضعیف و منفعل در حوزه‌های علمیه مطرح بود، به برکت اندیشه‌های امام خمینی(س) تحولی پیدا کرد. یعنی در این دوره فقه حیات جدیدی یافت و اندیشه امام آن را در سطح اجتماعی و حکومتی گسترش داد.
رئیس مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) با اشاره به حدیث «طلب العلم فریضةٌ على کل مسلمٍ و مسلمة» افزود: در برخی منابع اهل سنت، این حدیث به صورت طلب الفقه فریضةٌ علی کل مسلمٍ و مسلمة» نقل شده که نشان‌دهنده اهمیت فقه در آموزه‌های دینی است.
وی با طرح این سؤال که «آیا اندیشه‌های امام خمینی(س) راجع به زن بعد از انقلاب به وجود آمد؟» اظهار داشت: امام نگاهی عمیق و بی‌سابقه به نقش زن در جامعه داشتند. نظر ایشان این بود که زنان، انسان‌سازان جامعه‌اند و صلاح و فساد یک جامعه، به صلاح و فساد زنان آن بستگی دارد. این نگاه نه تنها رویکردی اجتماعی، بلکه تحولی در مبانی فقهی بود که کمتر به آن پرداخته شده است.
آیت‌الله فاضل لنکرانی تأکید کرد: اگر این تعابیر امام در حوزه‌های علمیه و دانشگاه‌ها مورد بررسی دقیق قرار می‌گرفت، بسیاری از ناهنجاری‌های اجتماعی امروز رخ نمی‌داد. این دیدگاه امام خمینی (س) نقطه تمایز اندیشه اسلامی با رویکردهای غربی در تحلیل جایگاه زن و جامعه است. امام پیروزی انقلاب را پیش از آنکه به مردان نسبت دهند، مرهون نقش بانوان می‌دانستند. ایشان تأکید داشتند که بانوان در صف نخست حرکت‌های انقلابی قرار داشتند و شجاعت آنان، مردان را نیز به میدان آورد.
وی با اشاره به انتشار بیانات امام درباره زنان توسط مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(س)، افزود: باید در رشته جامعه‌شناسی دانشگاه‌ها این تعابیر امام مورد بررسی قرار بگیرد، ولی متأسفانه اندیشه‌های فقهی امام درباره زن کمتر مورد بحث قرار گرفته است، در حالی که این مسأله نیز یک تحول بنیادین در فقه به شمار می‌رود. نمی‌شود بگوییم این حرف‌ها بعد از انقلاب درست شده، از اول نگاه امام به زن یک نگاه عمیق به عنوان یک عنصر مؤثر در جامعه بوده است.
رئیس مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) با اشاره به اینکه شرایط طاغوت طوری بود که می‌خواست از زن یک استفاده ابزاری کند، گفت: امروز یکی از ضرورت‌های جامعه ما نشر افکار امام در مورد بانوان است؛ اینها باید نشر داده شود و در رسانه‌های عمومی تحلیل شود. امام با طرح نظریاتی همچون اسلام ناب و ولایت مطلقه فقیه بنیان‌های جدیدی در فقه ایجاد کردند. برخی از فتواهای ایشان، بر اساس تحول در مبانی اجتهادی، قابل بازنگری است. به عنوان مثال، نظر مرحوم والد ما این بود که اگر امام از ابتدا به نظریه خطابات قانونیه رسیده بودند، شاید برخی فتاوا باید عوض می‌شد. لذا این مسأله نیاز به پژوهشی جدی دارد و می‌تواند به نگارش یک رساله فقهی مستقل منجر شود.
وی در بخش دیگری از سخنان خود به معرفی کتاب فقه جلیل پرداخت و گفت: این اثر، حاصل تلاش مرحوم آیت‌الله تجلیل است که از فقهای تراز اول حوزه به شمار می‌رفتند. ایشان در فقه، فلسفه، حدیث و اعتقادات تسلط ویژه‌ای داشتند و تقریرات ارزشمندی از آیت‌الله حجت و حواشی مهمی بر تحریر الوسیله نگاشته‌اند. مرحوم آیت‌الله تجلیل اثر بیست‌جلدی المحاسن و المساوئ را تألیف کردند که مجموعه‌ای کم‌نظیر درباره اعمال نیک و بد در قرآن و روایات است. مطالعه این آثار، گستره علمی و دقت نظر ایشان را آشکار می‌سازد.
آیت‌الله فاضل لنکرانی با اشاره به تسلط علمی آیت‌الله تجلیل اظهار کرد: این فقیه برجسته، سبک خاصی در اجتهاد داشتند که می‌توان آن را از همین کتاب استخراج کرد. این اثر، متنی مبتنی بر تحریر الوسیله است که به زبان فارسی و به شیوه‌ای روشن و قابل فهم نگاشته شده است. مطالعه این کتاب نشان می‌دهد که ایشان در مقام بسط و تفصیل گسترده نبوده‌اند، بلکه به بیان نکات اصلی هر فرع فقهی به صورت عالمانه و مجتهدانه پرداخته‌اند. در مبحث اجتهاد و تقلید، آیت‌الله تجلیل تمامی ادله روایی و نقلی، از جمله آیات و احادیثی که فقها به آنها استناد کرده‌اند، بررسی کرده‌اند. نکته اساسی این است که این ادله ناظر بر تأسیس یک حکم جدید نیستند، بلکه دلالت بر بنای عقلا بر رجوع به خبره دارند. ایشان این موضوع را به گونه‌ای تبیین کرده‌اند که روشن می‌شود اگر بنای عقلا بر رجوع به عالمیت باشد، تمام اطلاقات این ادله باید بر همین اساس تفسیر شوند.
وی یکی از امتیازات کتاب فقه جلیل را شیوه روان‌نویسی آن دانست و گفت: مباحث فقهی پیچیده، همچون مسأله استصحاب و انواع آن در این کتاب بدون تکلف و به شیوه‌ای کاملاً روان بیان شده‌اند. مطالعه این اثر، نشان می‌دهد که مؤلف بر مباحث تسلط کامل داشته و بدون پیچیدگی‌های لفظی، مفاهیم عمیق فقهی را تبیین کرده‌اند. درس خارج فقه، مطلبی نیست که هر طلبه‌ای بتواند آن را به این شکل بنویسد. بنده شاهد بودم که در جلسات درس مرحوم والد ما، برخی افراد تنها ظاهر بحث را یادداشت می‌کردند، در حالی که درک واقعی مطالب فقهی و اصولی، نیاز به فهم دقیق و عمیق دارد.
رئیس مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) افزود: این کتاب توسط صبیّه مکرمه امام، سرکار خانم مصطفوی، تدوین شده است و ویژگی مهم آن، دقت و شفافیت در انتقال مباحث درسی است. وقتی از ایشان پرسیدم که آیا این مطالب از روی نوار پیاده شده است، پاسخ دادند که نه، بلکه در جلسات درس یادداشت‌برداری کرده و سپس در منزل آنها را تکمیل کرده‌اند. این امر، نشان‌دهنده لطف و عنایت الهی به امام و بیت ایشان است. بی‌تردید، این کتاب برای حوزه‌های علمیه یک افتخار محسوب می‌شود. مطالعه آن می‌تواند برای طلاب و پژوهشگران فقهی بسیار سودمند باشد و روش اجتهادی آیت‌الله تجلیل را در معرض مطالعه و بررسی قرار دهد.
وی اظهار داشت: این کتاب، در حقیقت، یک شرح فارسی بر تحریر الوسیله است که برای انتشار رسمی، نیازمند ویرایش و تکمیل برخی نکات است. همواره تأکید شده که اگر قرار است چنین آثاری منتشر شوند، باید از نظر علمی و نگارشی مورد بازبینی قرار گیرند. این کتاب حتی می‌تواند در آینده به عنوان یکی از منابع درسی حوزه‌های علمیه مورد استفاده قرار گیرد، که این امر مایه خوشحالی ما است و از الطاف الهی به امام راحل محسوب می‌شود. خداوند در کنار اخلاص امام، که برای هدایت جامعه، احیای دین، مبارزه با ظلم و حمایت از محرومان تلاش می‌کرد، نعمات بزرگی را نیز به ایشان ارزانی داشت. در رأس این نعمات، فرزند فرهیخته‌شان، مرحوم شهید آیت‌الله سید مصطفی خمینی (رضوان‌الله تعالی علیه) قرار داشت که شخصیت علمی کم‌نظیری بودند. متأسفانه حق ایشان در حوزه‌های علمیه آن‌گونه که باید ادا نشد.
آیت‌الله فاضل لنکرانی با اشاره به خاطره‌ای از دوران حضور امام در نجف افزود: به یاد دارم زمانی که مرحوم والد بنده در قید حیات بودند و امام همراه با بیتشان در نجف حضور داشتند، فردی نزد ایشان آمد و پرسید که ما مقلد امام خمینی(س) هستیم و اگر خدای ناکرده ایشان از دنیا بروند، نظر شما در مورد مرجع تقلید بعدی چیست؟ ایشان بدون هیچ تأملی فرمودند که سید مصطفی. این پاسخ، جایگاه والای علمی این شهید بزرگوار را نشان می‌دهد. هرکس به تألیفات و تحریرات ایشان - به‌ویژه در اصول فقه - مراجعه کند، درمی‌یابد که ایشان چگونه با تبحر علمی، مبانی پیچیده اصولی را تبیین و تحلیل کرده‌اند.
وی در ادامه به نقش مرحوم حجت‌الاسلام والمسلمین سید احمد خمینی پرداخت و گفت: شرایط سیاسی اقتضا می‌کرد که ایشان در کنار امام، نقشی محوری ایفا کنند. او از جمله نعمت‌های بزرگی بود که خداوند به امام عطا کرد. علاوه بر ایشان، سایر اعضای محترم بیت امام نیز همگی دارای فضائل علمی و معنوی بودند و در امتداد راه امام، همچنان شخصیت‌های علمی و برجسته‌ای در این خانواده حضور دارند که در میدان‌های علمی و معرفتی نقش‌آفرینی می‌کنند. باید انصاف را رعایت کرد. نباید به دلیل برخی ایرادات جزئی، سایر ابعاد یک شخصیت یا اثر علمی را نادیده گرفت. این یک واقعیت است که امام خمینی(س) به‌واسطه خلوص نیت و معامله‌ای که با خداوند داشت، مشمول الطاف الهی شد و برجستگانی را در بیت ایشان قرار داد. امید داریم که این خاندان، همچنان مملو از عالمان، فقیهان و مفسرانی باشد که بتوانند پرچم‌دار دین و مکتب اهل‌بیت(ع) باشند.
رئیس مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) همچنین با اشاره به جایگاه علمی امام خمینی(س) در حوزه‌های علمیه، گفت: امام خمینی(س) حق بزرگی بر همه انسان‌های عصر خود، جامعه ایران و به ویژه بر حوزه‌های علمیه دارند. آنان که از مبانی علمی، اصولی و فقهی امام بهره‌مند شده‌اند، بیش از دیگران به این حق واقف‌اند. باید یاد و اندیشه امام در حوزه‌ها زنده بماند. اگر حوزه‌های علمیه می‌خواهند باقی بمانند، باید بر مبانی و اندیشه‌های امام تأمل و تحقیق کنند. در غیر این صورت، به وضعیت قبل از انقلاب بازخواهند گشت.
وی در پایان تأکید کرد: حیف است که میراث گران‌بهایی که امام از خود به جا گذاشته است، مورد غفلت قرار گیرد. باید از این میراث به بهترین شکل بهره برد. امروز، ضمن گرامی‌داشت یاد امام راحل، یاد شهدای بزرگوار از جمله مرحوم شهید سید مصطفی خمینی، مرحوم حجت‌الاسلام والمسلمین سید احمد خمینی، همسر گرامی مرحوم سید مصطفی خمینی (مرحومه اعرابی)، مرحوم آیت‌الله اشراقی، و مرحوم دکتر بروجردی را نیز گرامی می‌داریم. امیدواریم که بتوانیم از آنچه امام برای ما به یادگار گذاشته است، به بهترین وجه استفاده کنیم.