روز گذشته خبرگزاری سی‌ان‌ان مدعی تلاش عربستان سعودی برای ورود به گود میانجی‌گری میان تهران و واشنگتن برای انعقاد توافق‌نامه جدید هسته‌ای شد.
طبق گزارش‌ها مقام‌های سعودی شرایط سیاسی کنونی منطقه را فرصتی تاریخی برای کاهش تنش‌ها با ایران و بهبود روابط دانسته و تأکید می‌کنند مایل به ایفای هیچ نقشی در هرگونه رویارویی احتمالی آمریکا یا اسرائیل با ایران نیستند. عربستان همچنین نگران است تهران ممکن است تمایل بیشتری به ساخت بمب هسته‌ای داشته باشد و توافق هسته‌ای جدید را راهی برای جلوگیری از این امر می‌داند. واشنگتن، ریاض و تهران تاکنون اظهارنظری در مورد این گزارش نداشته‌اند. با این حال «فراس مقصد» کارشناس ارشد مؤسسه آمریکایی خاورمیانه به سی‌ان‌ان گفت: نشان دادن تمایل به میانجی‌گری میان رئیس جمهوری آمریکا و ایران به سعودی اجازه می‌دهد به صورت ضمنی از کارزار فشار حداکثری ترامپ علیه تهران فاصله بگیرد. این کارشناس مسائل بین‌المللی افزود: با وجود این و با توجه به نبود اعتماد مداوم میان عربستان سعودی و ایران «بعید است این امر از سیگنال‌های دیپلماتیک فراتر برود».
مسئله ایران میانجی‌گری نیست
دکتر حنیف غفاری کارشناس مسائل آمریکا در گفت‌وگو با قدس، در خصوص وضعیت کنونی مذاکرات هسته‌ای ایران و ادعای شبکه آمریکایی سی‌ان‌ان درباره نقش عربستان سعودی در این روند گفت: مذاکره یک زیرساخت نیاز دارد که هم به بخش سخت و هم به بخش نرم مذاکره معطوف است. مسائل مختلفی مانند نوع واسطه‌ها، مکان برگزاری و مدل‌های مذاکرات باید در نظر گرفته شود. اما سعودی‌ها به‌دنبال استفاده از فضای فعلی هستند تا با تمرکز بر بخش‌های نرم مذاکره، ابعاد اصلی و سخت‌افزاری اختلافات را پنهان کنند.
وی تصریح کرد: مسئله اصلی ایران با واسطه‌ها نیست و اگر قرار باشد بازیگری میان تهران و واشنگتن میانجی‌گری کند، ده‌ها واسطه در منطقه و خارج از آن وجود دارند. مشکل اصلی، راهبرد کلان ترامپ در خصوص مهار حداکثری ایران است. در شرایط کنونی، اساساً امکان مذاکره وجود ندارد. در همین راستا؛ رسانه‌های غربی به‌ویژه سی‌ان‌ان در تلاش‌اند این‌گونه به مخاطبان القا کنند که همه شرایط برای مذاکره مهیاست و ایران از آن امتناع می‌کند. این کارشناس معتقد است دستگاه دیپلماسی ایران باید به‌طور قاطع و سریع به این هجمه‌های رسانه‌ای واکنش نشان دهد و منطق ایران در بی‌میلی به مذاکره را به‌وضوح توضیح دهد. راهبرد مهار حداکثری ترامپ در حقیقت همان راهبرد خلع سلاح کامل ایران و هدف آن، کاهش قدرت سخت ایران است.
تلاش‌های هماهنگ برای فشار بر تهران
غفاری با اشاره به ادعای سی‌ان‌ان درباره نگرانی عربستان سعودی نسبت به برنامه هسته‌ای ایران و ابهامات مطرح شده در این زمینه و این پرسش که آیا آمریکا با پیش کشیدن موضوع میانجی‌گری ریاض با تهران به دنبال قرار دادن اعراب مقابل ایران با بهره‌گیری از پرونده هسته‌ای است؟ گفت: نگرانی سعودی‌ها تنها به موضوع هسته‌ای ایران محدود نمی‌شود. سعودی‌ها به‌دنبال ایفای نقش محوری در پازل استراتژیک آمریکا در منطقه غرب آسیا هستند، در همین راستا آن‌ها به‌دنبال انتقال مواضع خود به عرصه سیاست خارجی و همچنین ایجاد فضایی برای طرح پیشنهادها در خصوص مسائل هسته‌ای هستند. از جمله در زمینه‌های مختلفی چون فلسطین، راه‌حل دودولتی و پیمان ابراهیم که سعودی‌ها نقش محوری را ایفا می‌کنند.وی با اشاره به اینکه البته نیت آمریکا برای کشاندن اعراب به رویاروی با ایران در پرونده هسته‌ای هم می‌تواند باشد، تصریح کرد: ایران در این شرایط، به خوبی متوجه این نوع سیاست‌ها و تحرکات سعودی‌هاست. سعودی‌ها در واقع با اتخاذ مواضع مختلف و اعلام نگرانی از برنامه هسته‌ای ایران، سعی دارند یک آدرس انحرافی برای جوامع بین‌المللی ایجاد کنند، در حالی‌که اصل مسئله به روابط پیچیده و آشکار و پنهانی میان محمد بن سلمان و دونالد ترامپ بازمی‌گردد؛ روابطی که امروز در دوره جدید ریاست‌جمهوری ترامپ، بیش از پیش به وضوح نمایان شده است.دکتر غفاری تأکید کرد: درخواست‌های اعراب درباره مذاکره با ایران، در کنار رفتارهای متناقض آن‌ها در قبال برنامه‌های هسته‌ای دیگر کشورها مانند رژیم صهیونیستی و امارات، نشان می‌دهد این بازی‌ها با یکدیگر همخوانی ندارند. بسیاری از دغدغه‌های هسته‌ای در منطقه وجود دارد که اعراب باید ابتدا برای حل آن‌ها اقدام کنند، از جمله فعالیت‌های هسته‌ای رژیم صهیونیستی که به‌صورت آشکار بمب هسته‌ای در اختیار دارد و حتی عضو ان‌پی‌تی هم نیست و یا نیروگاه هسته‌ای براکه، واقع در منطقه الظفره در ابوظبی امارات که ابهاماتی در مورد کارکرد غیراستاندارد آن بارها مطرح و اعلام شده است. وی بیان کرد: تهران در شرایط کنونی تمایلی به ورود به مذاکرات هسته‌ای با آمریکا ندارد و مطرح شدن گزارش سی‌ان‌ان ممکن است نشانه‌ای از تلاش‌های هماهنگ ریاض و واشنگتن برای تحت فشار قرار دادن ایران برای مذاکره مجدد باشد. این نوع القاگری رسانه‌ای، سعی دارد شرایط را به‌گونه‌ای نشان دهد که ایران از مذاکره امتناع می‌کند، در حالی که واقعیت خلاف این است. این تحلیلگر مسائل آمریکا با اشاره به ضرورت هوشیاری دیپلماسی ایران در برابر این تحولات، افزود: در این شرایط، وظیفه اصلی دستگاه دیپلماسی ایران این است که با هوشمندی و شجاعت این موضوعات را برای افکار عمومی روشن کند و از سیاست‌های راهبردی ترامپ که اساساً به‌دنبال مهار ایران است، فاصله بگیرد.
تفاوت میان سیاست‌های اعلانی و اعمالی
اما قاسم محبعلی، مدیرکل پیشین خاورمیانه وزارت خارجه هم در گفت‌وگو با قدس، از زاویه دیگری به این ادعای رسانه آمریکایی پاسخ داد و با اشاره به تفاوت میان سیاست‌های اعلانی و سیاست‌های عملی در عرصه دیپلماتیک، گفت: سیاست‌های اعلانی و تبلیغاتی را نمی‌توان معادل سیاست‌های عملی یک کشور دانست. ممکن است مسئولان کشورها یا رسانه‌ها نظراتی را ابراز کنند، اما در پشت پرده موضوعات متفاوتی وجود داشته باشد.
این دیپلمات پیشین کشورمان معتقد است در مورد گزارش سی‌ان‌ان باید توجه داشت این شبکه می‌تواند بر اساس سیاست‌های تبلیغاتی آمریکا سخن گفته باشد تا واکنش‌های ایران و کشورهای عربی را بررسی کند. اما تا زمانی که یک مقام رسمی اظهارنظر نکند، نمی‌توان ارزیابی دقیق و قطعی انجام داد. وی در رابطه با سیاست‌های ترامپ در خصوص نحوه مذاکره با کشورهای دیگر، افزود: آمریکایی‌ها تمایلی به مذاکره با ایران از طریق میانجی‌گری عربستان ندارند. ترامپ همواره در سیاست خارجی خود به دنبال مذاکرات مستقیم بوده است. او در مسائل مختلفی همچون مذاکرات با پوتین و یا الحاق کانادا همواره مستقیم وارد گفت‌وگو شده است و در خصوص ایران نیز اگر مذاکراتی صورت گیرد، باید به صورت مستقیم میان تهران و واشنگتن انجام شود . محبعلی اظهار کرد: عربستان به عنوان یک کشور کلیدی در راهبرد ترامپ در منطقه، ممکن است نقش تسهیلگر را ایفا کند و حتی مکانی برای مذاکره فراهم آورد، اما هیچ‌گاه نمی‌تواند به عنوان میانجی واقعی عمل کند؛ چرا که مواضع عربستان در برابر ایران هیچ‌گاه میانه نبوده و در بسیاری از مسائل، به ویژه در مورد برنامه هسته‌ای ایران، با مواضع آمریکا و اروپا هم‌راستا بوده است.مدیرکل اسبق خاورمیانه وزارت خارجه تصریح کرد: عربستان و دیگر کشورهای عربی نمی‌توانند میانجیگر میان ایران و آمریکا باشند. تنها نقشی که می‌توانند ایفا کنند، فراهم کردن مکان برای انتقال پیام‌هاست. در واقع، میانجیگر به کشوری اطلاق می‌شود که موضعی بی‌طرفانه و میانه داشته باشد و این در حالی است که عربستان هیچ‌گاه چنین نقشی را نداشته است. از سوی دیگر همواره مواضع شورای همکاری خلیج فارس، عربستان و کشورهای عربی در مورد ایران کاملاً مشابه مواضع ضدایرانی اروپا و آمریکاست. آن‌ها خواستار نابودی برنامه هسته‌ای ایران هستند و ایران را تهدید مشترک می‌دانند.