با افزایش تنش‌ها در جنگ اوکراین و نزدیک شدن به سومین سال این درگیری، تماس‌های دیپلماتیک میان آمریکا و روسیه توجه ویژه‌ای را به خود جلب کرده است. بازگشت ترامپ به کاخ سفید و تلاش‌های او برای ورود به مذاکرات صلح، احتمال تغییر در الگوی تخاصم سنتی میان واشنگتن و مسکو را مطرح کرده است. اما آیا این تغییرات به معنای یک توافق جدید میان ترامپ و پوتین خواهد بود یا ادامه همان موازنه قدرت سنتی در قالبی جدید؟
 جنگ اوکراین؛ بن‌بست استراتژیک و موازنه وحشت
نبرد میان روسیه و اوکراین وارد سومین سال خود شده است. واشنگتن و مسکو در عین رقابت شدید، همواره در مواقع بحرانی به سمت کنترل تنش حرکت کرده‌اند. اوکراین همچنان در تلاش است که تحت حمایت ناتو قرار بگیرد؛ اما هیچ‌یک از قدرت‌های غربی حاضر به پذیرش تبعات مستقیم این تصمیم نیستند.
 در این میان، پوتین احساس می‌کند که شرایط به نفع روسیه در حال تغییر است. نیروهای روسی در شرق اوکراین در حال پیشروی هستند و زلنسکی با چالش‌های جدی در تأمین تسلیحات و منابع مالی روبه‌رو است. تحلیلگران بر این باورند که کرملین آماده مذاکره است؛ اما تنها زمانی که نتیجه آن مطابق با خواسته‌های مسکو باشد.
 
ترامپ و سیاست «مرد دیوانه» در قبال مسکو
ترامپ همواره به‌عنوان فردی غیرقابل پیش‌بینی در سیاست خارجی شناخته شده است. الگوریتم رفتاری او بر تئوری مرد دیوانه (Madman Theory) متکی است؛ استراتژی‌ که نیکسون نیز از آن برای فشار بر دشمنان آمریکا استفاده می‌کرد. این تئوری مبتنی بر ایجاد رعب و بی‌ثباتی در طرف مقابل، برای دستیابی به امتیازات دیپلماتیک است. ترامپ پیش از این بارها اعلام کرده که اگر رئیس‌جمهور آمریکا بود، جنگ اوکراین اصلا آغاز نمی‌شد و معتقد است که زلنسکی باید با پوتین مذاکره و توافق می‌کرد.
 
معامله احتمالی ترامپ و پوتین؛ اروپا در حاشیه؟
گزارش سی‌ان‌ان حاکی از آن است که اروپا از توافق پنهانی میان ترامپ و پوتین بیم دارد و اوکراین حتی برای داشتن یک صندلی در میز مذاکرات صلح با چالش مواجه است. این نشان می‌دهد که آمریکا، حتی در موضوعی که سرنوشت یک کشور غرب‌گرا در آن تعیین می‌شود، اهمیتی به حضور آن کشور در مذاکرات نمی‌دهد.
فؤاد ایزدی، کارشناس روابط بین‌الملل در واکنش به این موضوع نوشت: «آمریکا کشور غرب‌گرا را در حد اختصاص صندلی هم آدم حساب نمی‌کند، حتی زمانی که موضوع جلسه آینده کشور غرب‌گرا باشد.»
این تحلیل تأکید می‌کند که واشنگتن تنها منافع خود را در نظر می‌گیرد و حتی نزدیک‌ترین متحدانش را نیز فدای معاملات قدرت‌های بزرگ می‌کند.
 
همزیستی گذشته ترامپ و پوتین؛ الگوی جدید برای آینده؟
در دوره اول ریاست‌جمهوری ترامپ، او رابطه‌ای غیرمعمول با پوتین داشت. ترامپ بارها رئیس‌جمهور روسیه را «رهبری قوی و هوشمند» توصیف کرد و از محکوم کردن برخی اقدامات روسیه از جمله الحاق کریمه، امتناع ورزید.
 
دیدار هلسینکی ۲۰۱۸ که ترامپ در آن اظهارات پوتین را بر گزارش‌های سازمان‌های اطلاعاتی آمریکا ترجیح داد، هنوز یکی از نقاط جنجالی روابط دو کشور محسوب می‌شود. علاوه بر این، ۱۶ مکالمه خصوصی میان ترامپ و پوتین ثبت شده که جزئیات بسیاری از آنها همچنان مخفی نگه داشته شده است.
 
آینده جنگ اوکراین؛ راهکار دیپلماتیک یا تشدید تقابل؟
تحلیلگران بر این باورند که آمریکا دو گزینه در قبال جنگ اوکراین پیش رو دارد. گزینه اول، مذاکره و تأمین بخشی از خواسته‌های روسیه برای پایان دادن به جنگ و گزینه دوم هم  تشدید فشارها و افزایش کمک‌های نظامی به کی‌یف برای مهار مسکو است.
تاکنون، سیاست‌های دولت بایدن بر تقویت اوکراین و تضعیف روسیه متمرکز بوده است؛ اما بازگشت ترامپ این استراتژی را تغییر داده و مسیر جنگ را به سمت راه‌حلی دیپلماتیک سوق داده است.
هنری کیسینجر، پیش از مرگ تأکید داشت که برای پایان دادن به جنگ اوکراین باید بر مذاکرات متمرکز شد. وی هشدار داده بود که ادامه تنش‌های بین مسکو و غرب، می‌تواند تبعات فاجعه‌باری برای امنیت جهانی داشته باشد.
 
آیا ترامپ در حال تغییر قواعد بازی است؟
بازگشت ترامپ به کاخ سفید، ممکن است گفتمان سیاست خارجی آمریکا را تغییر دهد؛ اما رقابت استراتژیک واشنگتن و مسکو، همچنان در چارچوب موازنه قدرت باقی خواهد ماند. اروپا نگران آن است که ترامپ و پوتین، بدون در نظر گرفتن منافع اوکراین، به توافقی پشت پرده دست یابند.
ترامپ به دنبال دستیابی به یک «معامله بزرگ» با روسیه است؛ اما معلوم نیست که آیا پوتین چنین توافقی را خواهد پذیرفت یا خیر.
واشنگتن و مسکو، حتی در شدیدترین وضعیت تخاصم، به دنبال کنترل تنش هستند. بااین‌حال، سرنوشت جنگ اوکراین، وابسته به مذاکرات آتی میان این قدرت‌ها خواهد بود و ممکن است شاهد تغییرات معناداری در معادلات ژئوپلیتیکی باشیم.
 
نگرانی اوکراین و اروپا از هزینه‌های توافق احتمالی
حامیان سرسخت جنگ در روسیه این تماس را نشانه‌ای از نزدیک شدن به پیروزی تلقی کردند. کنستانتین مالوفیف، سرمایه‌دار محافظه‌کار که به پشتیبانی از چندین واحد داوطلب روسی در جنگ اوکراین معروف است، اظهارکرد: «شنیدن این خبر برای اتحادیه اروپا و اوکراین به‌طور قطع بسیار ناگوار خواهد بود؛ اما نظر آنها دیگر اهمیتی ندارد. اوکراین اکنون تنها بهانه‌ای است برای مذاکره‌ای بزرگ میان دو قدرت جهانی درباره آغاز عصری نوین در تاریخ بشریت.»
در جریان این تماس، پوتین بار دیگر بر لزوم حل «دلایل اصلی این درگیری» تأکید کرد که نشان می‌دهد روسیه همچنان اهداف اولیه خود یعنی جلوگیری از پیوستن اوکراین به غرب و بازگشت به نظم امنیتی دوران پس از جنگ سرد را با جدیت دنبال می‌کند. خواسته‌های روسیه شامل واگذاری کنترل چهار منطقه جنوب شرقی اوکراین که بخش‌هایی از آن تحت اشغال نیروهایش است و لغو تمامی تحریم‌های مرتبط با جنگ از سوی غرب است.
دیمیتری ترنین، استاد پژوهشی مدرسه عالی اقتصاد مسکو در اظهاراتی بیان کرد که پوتین در صورت عدم تحقق خواسته‌های روسیه، به جنگ ادامه خواهد داد. او تصریح کرد: «روسیه به دنبال صلح به هر قیمتی نیست. تنها تضمین‌هایی که روسیه به آنها اطمینان دارد، تضمین‌هایی است که خود ایجاد می‌کند. توافقی که کمتر از الزامات حیاتی امنیتی روسیه باشد، تنها وقوع جنگ دیگری را در آینده تضمین خواهد کرد. روسیه اجازه نخواهد داد چنین اتفاقی رخ دهد.»
ترنین همچنین یادآور شد: «شروع مذاکرات به‌ معنای توقف جنگ نخواهد بود و اگر توافقی حاصل نشود، جنگ ادامه خواهد یافت.» در همین حال، جالب اینجاست که هیأت منصوب‌شده از سوی ترامپ برای مذاکره با روسیه، کیث کلوگ، نماینده ویژه او در این مناقشه را شامل نمی‌شود. کلوگ یکی از مقاماتی بود که به‌ شدت بر افزایش تحریم‌ها علیه مسکو و ادامه ارسال تسلیحات به اوکراین تأکید داشت.
این تصمیمات آشکارا تعهد دولت آمریکا به نگرانی‌های اوکراین را زیر سوال برده است. یک مقام ارشد پیشین آمریکا بیان داشت: «پوتین این شرایط را تأییدی بر دیدگاه خود از نظم جهانی می‌داند و آن را گامی به‌ سوی ایجاد اختلافات عمیق‌تر میان آمریکا و اروپا تلقی می‌کند.» تلاش ترامپ برای پایان سریع جنگ، اوکراینی‌ها را غافلگیر کرده است. کی‌یف امیدوار بود بتواند ترامپ را متقاعد کند تا موضعی مشترک اتخاذ کرده و روسیه را به میز مذاکره بکشاند. به همین منظور، اوکراین حتی پیشنهاد دسترسی آمریکا به ذخایر مواد معدنی کمیاب خود را مطرح کرده بود.
آندری یرماک، رئیس دفتر رئیس‌جمهور ولودیمیر زلنسکی، در گفت‌وگویی با فایننشال تایمز تأکید کرد: «توسعه روابط نزدیک با تیم ترامپ چالش‌برانگیز بوده است.» وی تأکید کرد که «مدتی زمان خواهد برد» تا بتوانند رابطه‌ای مشابه آنچه با دولت بایدن داشتند، برقرار کنند. اکنون کی‌یف و متحدان اروپایی‌اش نگران‌اند که آمریکا ممکن است با پوتین توافقی کند که هزینه‌های آن بر دوش اوکراین و اروپا بیفتد. ولودیمیر کولییک، استاد علوم سیاسی مدرسه اقتصاد کی‌یف، در این باره گفت: «ترامپ همان‌گونه که انتظار می‌رفت عمل می‌کند؛ او حاضر است به بهای منافع اوکراین با پوتین معامله کند و همچنان انتظار دارد اوکراین هزینه این توافق را با منابع معدنی خود بپردازد. مسأله اینجاست که اوکراین و اروپا چه واکنشی به این وضعیت نشان خواهند داد.»
لازم به ذکر است که ترامپ صبح چهارشنبه به وقت محلی با پوتین تماس گرفت که اولین گفت‌وگو میان دو رئیس‌جمهوری روسیه و آمریکا از زمان آغار به کار دولت جدید ترامپ در ماه گذشته میلادی (۲۰ ژانویه ۲۰۲۵) است. این گفت‌وگو یک روز پس از آن رخ داد که روسیه یک آمریکایی زندانی در این کشور را آزاد کرد.
مقام‌های دولت ترامپ اظهار امیدواری کردند که این مبادله بتواند نشان‌دهنده تلاش‌های مجدد برای پایان دادن به درگیری در اوکراین باشد که وارد چهارمین سال خود می‌شود.
ترامپ در رسانه اجتماعی خود موسوم به تروث سوشیال نوشت: «من به تازگی یک تماس تلفنی طولانی و بسیار سازنده با ولادیمیر پوتین رئیس‌جمهوری روسیه داشتم. ما درباره اوکراین، خاورمیانه، انرژی، هوش مصنوعی، قدرت دلار و موضوعات مختلف دیگر بحث کردیم.»
وی که هفته‌ها بود تمایل خود را برای گفت‌وگو با پوتین نشان داده بود، افزود: «ما توافق کردیم که با یکدیگر همکاری کنیم، بسیار نزدیک، از جمله بازدید از کشورهای یکدیگر.»
رئیس‌جمهور آمریکا ادامه داد: «همچنین توافق کرده‌ایم که تیم‌های ما به سرعت مذاکرات (صلح) را آغاز کنند و با (ولودیمیر) زلنسکی، رئیس‌جمهوری اوکراین تماس می‌گیریم تا او را از گفت‌وگو مطلع کنیم؛ کاری که من در حال حاضر انجام می‌دهم.»