به گزارش ایرنا، این موضوع در نشست امروز (شنبه) شورای گفت وگوی دولت و بخش خصوصی خراسان رضوی از سوی دبیرخانه آن در حضور استاندار و مسوولان و کارشناسان بخش های مختلف کشاورزی و اقتصادی استان تحت عنوان دستور کار «ضرورت به روز رسانی سند ملی توسعه گیاهان دارویی و طب سنتی و تنظیم آیین نامه ها و برش استانی و تکمیل زنجیره ارزش» مطرح شد و زوایای مختلف آن مورد بررسی قرار گرفت.
مسوول دبیرخانه شورای گفتگوی دولت و بخش خصوصی خراسان رضوی در ابتدای این نشست گفت: بر اساس این سند تا افق سال ۱۴۰۴ مقرر بوده است که سهم ارزش بازار داروهای گیاهی به ۲۰ درصد از سهم بازار دارویی کشور برسد اما آمارها نشان می دهد که با وجود رشد تولید داروهای گیاهی در کشور، در سال ۱۴۰۲ سه هزار و ۱۱۳ فرآورده طبیعی و ۹۱۰ فرآورده سنتی در قالب داروهای گیاهی ثبت شده است و تنها چهار درصد داروهای موجود در بازار در دسته داروهای گیاهی قرار می گیرد.
علی اکبر لبافی اظهار کرد: این در حالی است که ایران کشوری ممتاز از نظر غنای گیاهی و تنوع زیستی و دارای ۱۱ اقلیم از ۱۳ اقلیم شناخته شده جهانی است، براساس نظر گیاه شناسان و پژوهشگران تعداد گونه های گیاهی ایران هشت هزار مورد است که از نظر تنوع گونه ای حداقل دو برابر قاره اروپا است.
وی بیان کرد: تحقیقات نشان داده است که بیش از ۲ هزار و ۳۰۰ گونه از گیاهان کشور دارای خواص دارویی،عطری، ادویه ای و آرایشی - بهداشتی هستند، به علاوه هزار و ۷۲۸ گونه از این گیاهان به عنوان گیاهان بومی ایران به شمار می روند که فقط در ایران رویش کرده و به عنوان یک ظرفیت انحصاری در کشور محسوب می شود.
مسوول دبیرخانه شورای گفتگوی دولت و بخش خصوصی خراسان رضوی گفت: حجم تجارت جهانی گیاهان دارویی از ۶۰ میلیارد دلار در سال ۱۹۹۶ به ۱۰۰ میلیارد دلار در سال ۲۰۱۰ افزایش یافته است و بر اساس پیش بینی بانک جهانی در سال ۲۰۵۰ گردش مالی و تجارت جهانی متمرکز و مبتنی بر گیاهان دارویی و داروهای گیاهی به حدود پنج هزار میلیارد دلار خواهد رسید.
وی افزود: ایران رتبه ۲۳ تجارت گیاهان دارویی در دنیا را دارد، در حالی که تنوع گیاهان دارویی در کشور بسیار زیاد است، در ساز و کار اجرایی سند گیاهان دارویی و طب سنتی، شورای عالی انقلاب فرهنگی، وظیفه سیاستگذاری، هماهنگی و نظارت کلان بر اجرای این سند را برعهده دارد.
لبافی تصریح کرد: ستاد توسعه علوم و فناوری گیاهان دارویی و طب سنتی، وظیفه سیاستگذاری اجرایی، راهبری، هماهنگی و ایجاد ارتباطات بین دستگاهی لازم اعم از دولتی و خصوصی را برای گسترش فناوری و صنایع دانش بنیان در بخش گیاهان دارویی و طب سنتی در چارچوب آن سند را برعهده دارد.
وی ادامه داد: در جز (ج) بند ۱-۵ ماده پنج سند ملی گیاهان دارویی و طب سنتی سال ۱۳۹۲ آمده است، تهیه و تنظیم آیین نامه ها، طرح و لوایح به منظور اصلاح و ساده سازی قوانین و ارایه آنها به مراجع ذیصلاح برای تصویب صورت گیرد، با گذشت ۱۱ سال تاکنون اقدامی در خصوص تنظیم آیین نامه های اجرایی صورت نگرفته است، لذا با توجه به خاستگاه و مهد این گیاهان در استان خراسان رضوی، لازم است، سند ملی توسعه گیاهان دارویی و طب سنتی بروزرسانی و برش استانی آن با نگاه به زنجیره ارزش تولید تهیه شود.
رتبه نخست خراسان رضوی در سطح زیر کشت گیاهان دارویی
معاون غذا و دارو دانشگاه علوم پزشکی مشهد نیز در این نشست گفت: خراسان رضوی، زیستگاه مناسبی برای توسعه کشت گیاهان دارویی متنوع است که با محدودیتی که در حوزه آب و انرژی داریم، توسعه این محصولات می تواند ارزش اقتصادی زیادی داشته باشد.
علی روحبخش اظهار کرد: از سوی دیگر در بحث موضوعات مربوط به سلامت و رغبتی که مردم نسبت به استفاده از محصولات طبیعی دارند، گیاهان دارویی یک پیوند تجاری مناسبی بین ایران در سطح منطقه و بین الملل ایجاد کرده است.
وی افزود: شرایط مزبور این ضرورت را ایجاد می کند که بتوانیم در خراسان رضوی شرایطی برای توسعه گیاهان دارویی ایجاد کنیم، ناگفته نماند که خراسان رضوی رتبه اول سطح زیر کشت گیاهان دارویی در کشور را داشته و دارای ۶۰ گونه گیاهی در این بخش است و اشتغال مناسبی در این بخش ایجاد کرده است.
معاون غذا و داروی دانشگاه علوم پزشکی مشهد به مشکلات ناشی از سند سند ملی توسعه گیاهان دارویی و طب سنتی اشاره و بیان کرد: ساز و کار اجرایی این سند در سطح ملی است و برش استانی ندارد، لازم است که کمیته یا شورایی در خراسان رضوی تشکیل شود تا بتواند بندهایی که در نشست های تخصصی به آن اشاره شده است را محقق کند.
وی گفت: تمام دستگاه های اجرایی متولی اقدامات خود را در این بخش انجام داده اند، اما این هماهنگی لازم بین دستگاه ها بر اساس سیاستهای مربوط به سند ایجاد نشده است.
روحبخش افزود: در این سند ۱۵ هدف بین گیاهان دارویی و حوزه طب سنتی و داروهای سنتی با ۲۱ راهبرد و ۷۶ اقدام تعیین شده است که شاید هر کدام از دستگاه های متولی در حوزه مرتبط با خود تولید محتوا کرده و اقداماتشان را انجام داده اند اما لازمه اش این است که این شورا در سطح استان نیز تشکیل شود تا بتواند اهداف خود را پیگیری کند.
چالش های تولید گیاهان دارویی در خراسان رضوی
مدیر عامل صندوق حمایت از توسعه بخش کشاورزی خراسان رضوی نیز در این نشست گفت: تاکنون ۱۵۰ مجوز برای تولید گیاهان دارویی توسط این صندوق در استان صادر شده است، اما این حوزه چالش های زیادی نیز دارد که با تدوین برش استانی سند مزبور بسیاری از این چالشها ساماندهی خواهد شد.
حمیدرضا رضوی در تشریح برخی از چالش های تولید گیاهان دارویی در خراسان رضوی اظهار کرد: یکی از چالشها مربوط به فروش گیاهان دارویی است که بعضا در اصل بودن گیاهی که به مردم فروخته می شود، ابهام وجود دارد.
وی بیان کرد: برخی از گیاهان اصلی دارویی سال ها در انبار می ماند و دیگر خاصیت خود را از دست می دهد، برخی از گیاهان دارویی نیز آلودگی هایی دارند که با همان شرایط به مردم فروخته می شود، چالش هایی از این دست را می توان با شناسنامه دار کردن تولید و عرضه گیاهان دارویی از طریق برش استانی سند توسعه گیاهان دارویی و طب سنتی برطرف کرد.
سرپرست سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی نیز در این نشست با بیان اینکه توسعه کشت گیاهان دارویی در این استان از منظر پنج محور مورد بررسی قرار گرفته است، گفت: حوزه کشت اولیه این محصول مهمترین بخش است که باید برش استانی آن توسط این سازمان مشخص شود.
مجید جعفری اظهار کرد: کارشناسان مرکز تحقیقات کشاورزی خراسان رضوی روی اصلاح و بهبود بذر گیاهان دارویی در حال فعالیت هستند و میزان مقاومت و چالش های کشت آن در استان با توجه به محدودیت هایی که در منابع آبی وجود دارد، در حال بررسی است.
وی بیان کرد: کارشناسان سازمان جهاد کشاورزی نیز کشت قراردادی در حوزه گیاهان دارویی را در حال مطالعه دارند، همچنین در حوزه فرآوری این محصول و صنایع تبدیلی با مشکلاتی مواجه هستیم که باید فناوری های نوین در این بخش مورد استفاده قرار گیرند.
سرپرست سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی از دیگر مشکلات حوزه کشت گیاهان دارویی را بازاریابی و فروش آن دانست و گفت: حوزه دیجیتال یا مرکز تجاری یا نمایشگاه خوبی بدین منظور در استان شکل نگرفته، قراردادهای خوبی نیز برای توسعه کشت گیاهان دارویی در استان منعقد نشده است.
وی افزود: در حوزه تحقیق و توسعه گیاهان دارویی باید همکاری مشترکی بین بخش های مختلف دستگاهی باشد، مرکز تحقیقات کشاورزی و پژوهشکده صنایع غذایی در استان می توانند در بحث های مربوط به تحقیق و توسعه و آزمایشگاه کار کنند و از شرکتهای دانش بنیان در این زمینه حمایت داشته باشند.
جعفری اظهار کرد: با توسعه حمایت های دولتی و زیرساختی از قاچاق گیاهان دارویی از خراسان رضوی جلوگیری خواهد شد و تدوین برش استانی سند توسعه گیاهان دارویی و طب سنتی می تواند حل کننده بسیاری از این چالش ها باشد، ضمن اینکه برنامه های حمایتی برای توسعه کشت گیاهان دارویی در خراسان رضوی نیز تدوین شده است.
خودکفایی خراسان رضوی در برنامه توسعه گیاهان دارویی ضروری است
معاون هماهنگی امور اقتصادی استانداری خراسان رضوی نیز در این نشست گفت: در ارتباط با برش استانی، تجربه و سوابق نشان می دهد که به طور معمول اسناد ملی یا برش استانی ندارند یا اگر برش استانی داشته باشند با آنچه استان اعتقاد دارد، از تفاوت معناداری برخوردار است.
رضا جمشیدی اظهار کرد: پیشنهاد و درخواست من این است که یک سند استانی منطبق بر اهداف و ماموریت هایی که در سند ملی توسعه گیاهان دارویی و طب سنتی تعیین شده است، تدوین کنیم.
وی در ارتباط با زنجیره ارزش تولید گیاهان دارویی ادامه داد: یک ظرفیتی که در استانها وجود دارد، کمکهای فنی و اعتباری است که فارغ از تسهیلات تکمیلی در بانکها، ما می توانیم از این کمکهای فنی و اعتباری چه به عنوان پرداخت های بلاعوض، چه به عنوان تسهیلات و چه به عنوان کمک به یارانه تسهیلات در استان استفاده کنیم.
معاون هماهنگی امور اقتصادی استانداری خراسان رضوی بیان کرد: در صورتی که زنجیره های ارزش تولید مشخص شود، می توان از کمک های فنی و اعتباری به صورت هدفمند اختصاص داد، لذا بهتر است سند استانی توسعه گیاهان دارویی خراسان رضوی تدوین شود تا بتوان کمک های فنی و اعتباری را از طریق سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان به زنجیره ارزش تولید این محصول اختصاص داد.
مدیر کل صنعت، معدن و تجارت خراسان رضوی نیز در این نشست گفت: در حوزه گیاهان دارویی، ایجاد یک پالایشگاه و صنعتی کردن این بخش، کل زنجیره تولید این محصول را همراه خواهد داشت.
امیررضا رجبی اظهار کرد: هم اینک یک نیمه پالایشگاه گیاهان دارویی در کاشمر ایجاد شده که صادرات خوبی به کشورهای اروپایی دارد، ایجاد یک پالایشگاه و تمرکز همه بخش های زنجیره ارزش محصول گیاهان دارویی در این حوزه به نفع توسعه آن خواهد بود.
خطر خروج انحصار کشت برخی گونه‌های خاص گیاهان دارویی از استان
رییس کمیسیون اصل ۹۰ مجلس شورای اسلامی نیز در این نشست گفت: سه یا چهار سالی است که این کمیسیون درگیر استفاده از ظرفیت طب سنتی در کنار طب رایج در کشور است، چرا که مطالبه جدی مردم بوده و ظرفیت های آن شناسایی شده و سندی که در شورای عالی انقلاب فرهنگی نیز تدوین شده ناظر بر همین موضوع است.
حجت الاسلام نصرالله پژمانفر اظهار کرد: برخی از گیاهان دارویی در خراسان رضوی منحصر به این استان است، باید از این فرصت استفاده کرد چراکه بخشی از این ظرفیت از استان خارج می شود، بعضا برخی از گونه های منحصر به فرد استان در گیاهان دارویی در افغانستان در حال تولید است.
وی بیان کرد: عدم مراقبت های ما از زعفران به عنوان یکی از گیاهان منحصر به فرد خراسان رضوی باعث شد که زعفران در مناطق دیگر کشت شود، در حالی که کیفیت آن بسیار نازل تر از کیفیت زعفرانی است که در خراسان تولید می شود، لذا کل زعفران ایران را زیر سوال می برد.
نماینده مردم مشهد و کلات در مجلس گفت: بحث های مربوط به سند توسعه گیاهان دارویی در کمیسیون اصل ۹۰ در حال پیگیری است و تکالیفی را طبق قانون پیگیر هستیم، اما استان نباید در این بخش متوقف شود، لازم است سازمان غذا و دارو قدری فشارهای خود در این بخش را کم کند، چراکه مشکلاتی را بوجود می آورد.
وی افزود: اینکه بگوییم چون یک گونه گیاه دارویی در انبار مانده و کپک زده است، نمی توان کل صنعت گیاهان دارویی را زیر سوال برد، این وظیفه سازمان غذا و دارو است که این موارد را پیگیری و سازماندهی کند و اجازه ندهد این ظرفیت تولید برخی گونه های خاص از خراسان رضوی خارج شود.
پژمانفر بیان کرد: با وجود محدودیتها در منابع آبی خراسان رضوی راهی جز رفتن به سمت توسعه کشت گیاهان دارویی نداریم، امروز نباید از وظایف خود در جهت هزینه هایی که با گیاهان دارویی و طب سنتی می توانیم کاهش دهیم، غافل شویم.
وی گفت: سازمان غذا و دارو باید مدل خود برای رفع چالش های کشت گیاهان دارویی و توسعه آن و سازماندهی این بخش را ارایه دهد، سازمان جهاد کشاورزی نیز باید مبحث کشت گلخانه ای را برای توسعه گیاهان دارویی در دستور کار قرار دهد، متاسفانه ترمز در توسعه این کار در خراسان رضوی شدید است، در حالی که استان های دیگر در این مسیر در حال رشد هستند.
به گزارش ایرنا، در پایان این نشست پیشنهادهای دبیرخانه شورای گفتگوی دولت و بخش خصوصی خراسان رضوی مبنی بر پوشش بیمه ای برای داروهای گیاهی و طب سنتی، اولویت دادن به پذیرش طرحها و پژوهش‌های حوزه گیاهان دارویی و طب سنتی و اختصاص تسهیلات ارزان قیمت در کسب و کارهای استانی، ایجاد زنجیره ارزش استانی و منطقه ای برای جلوگیری از خام فروشی، کمک به ایجاد بستر فعالیت های نوآورانه و اتصال فعالیت حوزه گیاهان دارویی به سرمایه گذاران، راه اندازی مرکز رشد گیاهان دارویی و طب سنتی، ایجاد آزمایشگاه مرجع در خصوص گیاهان دارویی و طب سنتی شرق کشور در مشهد، تدوین سند پنج ساله توسعه گیاهان دارویی و طب سنتی در مدت یک ماه به تصویب شورا رسید.