مهدی بازرگان، روزنامه نگار
دیپلماسی ایرانی: روز پنجشنبه ۲۵ بهمن یک هواپیمای خطوط هوایی ماهان ایر از تهران عازم بیروت شد، اما سازمان هوانوردی لبنان آن را لغو کرد. به گزارش شرق، یکی از مقامات فرودگاه «رفیق حریری» بیروت به خبرگزاری فرانسه اطلاع داد که «بنابر دستور وزارت حمل‌ونقل لبنان، این فرودگاه به هواپیمایی ماهان اطلاع داد که نمی‌تواند پذیرای دو پرواز این شرکت که قرار بود روزهای پنجشنبه و جمعه انجام شود باشد.» جروزالم پست ادعا کرد این تصمیم در پی هشدارهای ارتش دفاعی اسرائیل به مقام‌های لبنانی اتخاذ شده است. به گفته سعید چلندری، مدیرعامل فرودگاه امام خمینی (ره)، «پرواز ایران به بیروت از سوی مقصد مجوز لازم را برای فرود دریافت نکرده است» وی ادامه داد که «پس از یک دوره کوتاه توقف، پروازهای ایران به بیروت از سر گرفته شده بود، اما مجدداً روز جمعه نیز با عدم صدور مجوز از سوی کشور مقصد مواجه شدیم.»
چلندری افزود که «پرواز دیگری از سوی شرکت ماهان برای ساعت ۷ صبح فردا به مقصد بیروت برنامه‌ریزی شده، اما تا این لحظه مجوزی برای انجام آن صادر نشده است. مدیرعامل شرکت شهر فرودگاهی امام خمینی(ره) در پاسخ به اینکه اداره هوانوردی لبنان اعلام کرده است که یک پرواز امشب برای بازگرداندن مسافران لبنانی از بیروت به تهران انجام خواهد شد و آیا قرار است چنین پروازی انجام شود؟ خاطرنشان کرد که «تاکنون اعلام رسمی در این خصوص صورت نپذیرفته و مجوزی برای این پرواز توسط سازمان هواپیمایی کشور صادر نشده است.» با این وجود وی بیان داشت که، «سازمان هواپیمایی کشوری در حال پیگیری صدور مجوز از سوی کشور مقصد برای برقراری این پرواز است.»
پیش از این و در ۱۴ دی ماه نیز، مسافران یک پرواز از تهران به بیروت، به هنگام ورود به فرودگاه رفیق حریری، تحت بازرسی شدید بدنی و همچنین بازرسی غیرمعمول چمدان‌ها قرار گرفتند. همچنین، مقامات امنیتی فرودگاه بیروت سعی کردند که چمدان‌های هیئت دیپلماتیک ایرانی را نیز بازرسی کنند که این موضوع با مقاومت دیپلمات‌ها مواجه شد و تنش‌هایی را ایجاد کرد.
امانی: به‌شرطی با درخواست پرواز خطوط هوایی لبنانی به ایران موافقت می‌کنیم که در پرواز هواپیماهای ایرانی مانع‌گذاری نشود
در پی این اتفاق مجتبی امانی، سفیر ایران در لبنان پیرامون چرایی لغو پروازهای تهران به بیروت، موضوع را چنین شرح نمود که «شب گذشته مجوز دو پروازی که به صورت هفتگی و منظم از ایران به سمت بیروت می‌رفتند از سوی دولت لبنان در پنج شنبه و جمعه لغو شد.» امانی با اشاره به پیگیری های انجام شده خبر داد که «دولت لبنان قول داده بود این پروازها انجام شود، اما لغو این پروازها منجر شد تا مسافران لبنانی که در قالب کاروان های زیارتی هستند، در فرودگاه تهران معطل شدند.»
سفیر کشورمان متذکر شد که «لغو این پروازها همزمان شد با اظهارات سخنگوی رژیم صهیونیستی و ادعای او مبنی بر اینکه این دو هواپیما حامل کالاهای غیرقانونی است.» با اینحال این دیپلمات ایرانی بیان داشت که «دولت لبنان تقاضا کرده است تا یک هواپیمای دیگر جایگزین هواپیمای ایرانی شود؛ البته ما از برقراری پروازهای خطوط لبنانی استقبال می‌کنیم؛ اما نه به این شکل که پرواز ایرانی لغو شود.» امانی تصریح کرد که «ما درخواست دولت لبنان موافق هستیم به شرطی که دولت لبنان نیز مانع گذاری در برابر پروازهای ایرانی نداشته باشد.»
اوج گیری اعتراضات در بیروت
همزمان با اقدام دولت لبنان برای ممانعت از فرود هواپیمای شرکت ماهان در فرودگاه رفیق حریری، مردم این کشور به شدت خشمگین شده و از روز گذشته اعتراضات گسترده‌ای را در خیابان‌ها به راه انداختند. معترضان پس از لغو مجوز پرواز هواپیمای ایرانی حامل زائران لبنانی به بیروت، جاده سلیم، یکی از مسیرهای اصلی منتهی به فرودگاه رفیق حریری را به طور کامل مسدود کردند. این اعتراضات در واکنش به تصمیم دولت لبنان برای جلوگیری از ورود هواپیمای ایرانی به خاک لبنان صورت گرفت.
رسانه‌های لبنانی هم چنین اعلام کردند که پلیس ضد شورش این کشور پس از بسته شدن بیشتر خیابان‌های بیروت توسط معترضان، با حضور در خیابان‌ها و تیراندازی هوایی در تلاش است، معترضان را متفرق و خیابان‌ها را باز کند. اخبار واصله حکایت از آن دارد که معترضان لبنانی که هرلحظه بر تعداد آنها افزوده می‌شد، بیشتر خیابان‌های پایتخت را مسدود کردند.
بیانیه دولت لبنان درباره لغو پرواز تهران-بیروت
سازمان هواپیمایی لبنان با انتشار بیانیه‌ای مدعی شد که علت لغو پرواز تهران به بیروت که موجب خشم مردم این کشور شد، برای حفظ امنیت و سلامت مسافران انجام شده است. به گزارش اکو ایران و به نقل از ارم‌نیوز، ساعاتی پس از لغو پرواز تهران به بیروت و اعتراضات مردم لبنان نسبت به این اقدام دولت، سازمان هواپیمایی لبنان در بیانیه‌ای توضیح داد که تغییرات در برنامه پروازها به دلیل حفظ سلامت مسافران انجام شده است. در این بیانیه چنین آمده است که «سازمان هواپیمایی لبنان در راستای تأمین سلامت و ایمنی فرودگاه بین‌المللی رفیق الحریری، حریم هوایی لبنان، شهروندان و شرکت‌های هواپیمایی و پس از هماهنگی با نیروهای امنیتی فرودگاه، برخی اقدامات را به اجرا گذاشته است.»
این سازمان توضیح داده که «اقدامات انجام شده بر اساس قوانین بین‌المللی، استانداردهای سازمان بین‌المللی هوانوردی (ایکائو) و قوانین لبنان صورت گرفته است.» همچنین در بخش دیگری از بیانیه قید شد که «اجرای این قوانین نیازمند زمان بیشتری برای برخی از شرکت‌های هواپیمایی است، به همین دلیل جدول پروازها، به ویژه برخی پروازهای ورودی از ایران، به صورت موقت تا تاریخ ۱۸ فوریه (۳۰ بهمن) تغییر کرده است. این تغییرات از روز پنجشنبه به اطلاع شرکت‌های هواپیمایی رسیده تا آنها به مسافران خود اطلاع دهند و فرصت تغییر بلیط فراهم شود.» در پایان بیانیه اعلام شده که «شرکت هواپیمایی لبنان در حال برنامه‌ریزی برای اعزام پروازی از بیروت به تهران در شب جمعه برای بازگرداندن مسافران لبنانی است.»
واکنش حزب‌الله به ممانعت از فرود هواپیمای ایرانی در بیروت
روابط عمومی و رسانه‌ای حزب الله لبنان پنجشنبه شب بیانیه‌ای در ارتباط با گرفتار شدن شماری از شهروندان این کشور در تهران به دلیل ممانعت از فرود هواپیما در فرودگاه بین‌المللی رفیق الحریری بیروت صادر کرد. بر اساس این گزارش، در پی بحران شهروندان لبنانی که به دلیل تهدیدات اسرائیل مبنی بر هدف‌گیری هواپیمای ایرانی که قرار بود آنها را از ایران خارج کند و در حال حاضر بیرون از کشور (لبنان) گرفتار شده‌اند، ابراهیم الموسوی، نماینده پارلمان لبنان، بیانیه‌ای صادر کرد و عنوان داشت که «اصرار و زیاده‌روی دشمن صهیونیستی در نقض حاکمیت لبنان و همراهی جامعه بین‌المللی، به‌ویژه ایالات متحده آمریکا در این راستا، باعث شده است که دشمن به گسترش و تنوع بخشیدن به نقض‌های خود ادامه دهد.» نماینده پارلمان لبنان «این اقدام به طور کامل محکوم» و تاکید کرد که این اقدام «باید مورد محکومیت و انزجار همه مردم لبنان قرار گرفته و باید صدای اعتراض خود را بلند کنند و نهادها و سازمان‌های بین‌المللی مسئول را وادار به انجام وظایف خود کنند تا از حملات صهیونیستی علیه فرودگاه بین‌المللی رفیق حریری جلوگیری شود.»
این چهره سیاسی ادامه داد «لبنانی‌هایی که به بازگشت فعالیت نهادهای قانونی امیدوار بودند، اکنون دولت را در برابر مسئولیت‌هایش قرار داده و از آن می‌خواهند اقدامات لازم را برای تضمین حفظ حاکمیت لبنان بر تمامی تأسیسات عمومی، به‌ویژه فرودگاه، انجام دهد تا دشمن تصور نکند که آزاد است هرگونه تجاوز و نقض حاکمیتی را انجام دهد. دولت لبنان با تمامی نهادهایش باید مسئولیت‌های خود را برای پایان دادن به این وضعیت بپذیرد و تلاش کند تا شهروندان خود را فوراً به کشور بازگرداند و تحت هیچ عنوان یا شرایطی به تهدیدات رژیم صهیونیستی تن ندهد». البته الموسوی از لبنانی‌ها درخواست کرد که «هوشیاری و تعقل عمیقی داشته باشند و فضای لازم را برای حل این بحران جدید فراهم کنند. چون بیان مخالفت با این نقض‌ها و تجاوزات رژیم صهیونیستی علیه حاکمیت ما باید به‌صورت مسالمت‌آمیز و مسئولانه انجام شود.»
سیدعلی سقائیان: این اقدامات روی تضعیف موقعیت ایران در لبنان و توان حزب الله اثر گذار نخواهد بود
در تحلیل آنچه که عنوان شد، سیدعلی سقائیان طی گفت‌وگویی با «شرق» ابتدا به ساکن با اشاره به تحولات سوریه، فلسطین، لبنان و نیز دیدار اخیر نتانیاهو با دونالد ترامپ و مواضع نخست‌وزیر اسرائیل و رئیس‌جمهور آمریکا پیرامون کوچاندن مردم فلسطین از غزه، بر این باور است که «اکنون در فقدان فرماندهان چهره‌های ارشد محور مقاومت، معادلات منطقه در حال تغییر است.» لذا به اذعان سفیر اسبق ایران در برزیل، «اسرائیل و آمریکا با فشار به دولت جدید لبنان سعی در تضعیف جایگاه و نفوذ حزب الله و ایران دارند.» به خصوص آنکه این دیپلمات ارشد کشورمان تصریح می‌کند که «تلاش بیروت برای ممانعت از پرواز ایرانی در فرودگاه حریری به نوعی به مراسم تشییع پیکر سیدحسن نصرالله باز می‌گردد و اینگونه اقدامات برای تحت الشعاع قرار دادن این مراسم صورت گرفته است.»
با چنین ارزیابی، سفیر پیشین ایران در ارمنستان «برخی ادعاهای مقامات لبنانی یا اتهامات اسرائیلی‌ها را از اساس رد کرده» و تصریح می‌کند که «به رغم برخی ادعاها و تحلیل‌ها در محافل کارشناسی و رسانه‌ای پیرامون تضعیف جایگاه محور مقاومت و به خصوص حزب الله اکنون این گروه مقاومت (حزب الله) فعلا سیاست صبر و انتظار را در پیش گرفته است تا فرصت مناسب برای موازنه قوا شکل بگیرد.» ضمن آنکه به گفته این تحلیلگر ارشد حوزه بین‌الملل، «حزب الله لبنان اکنون با یک نگاه دلسوزانه سعی دارد از دامن زدن به اختلافات، تنش‌ها و درگیری‌های داخلی در لبنان خودداری کرده تا این کشور (لبنان)، وارد جنگ داخلی و تجربیات دهه‌های گذشته نشود. چرا که از منظر سقائیان، «اگر دولت جوزف عون و نواف سلام کماکان این سیاست‌های تحمیلی غرب را بپذیرد، مسیر برای ایجاد تفرقه، تنش، درگیری و جنگ داخلی در لبنان فراهم خواهد شد.»
مدیر کل پیشین تشریفات وزارت امور خارجه با اشاره به بخشی از گفته‌های مجتبی امانی، سفیر ایران در لبنان پیرامون پـیش شرط تهران برای ورود پروازهای لبنانی به ایران در ازای عدم ممانعت از ورود هواپیماهای ایرانی به بیروت»، از منظر طی مراحل دیپلماتیک متذکر می‌شود که «پس از ممانعت از ورود هواپیمای ماهان به بیروت، لبنانی‌ها درخواستی برای اعزام هواپیما به ایران در جهت بازگرداندن اتباع خود داشتند که در این باره، سقائیان یادآرو می‌شود که «این اقدام باید با درخواست رسمی و از طریق وزارت امور خارجه انجام شود و پس از بررسی دقیق، مراحل لازم در این رابطه صورت خواهد گرفت.» با این حال دیپلمات ارشد کشورمان، «روند جاری را یک روند مخرب در روابط لبنان و ایران تعبیر کرده که قطعاً، نه به سود بیروت خواهد بود و نه به سود مناسبات تجاری دو طرف.» در سایه این نکات است که مفسر حوزه سیاست خارجی، «اقدامات صورت گرفته روز پنجشنبه و جمعه از سوی دولت لبنان را یک خطای محاسباتی» می‌داند که با نگاهی خوشبینانه، امیدوار است که با «حضور برخی وزرای محور مقاومت و حزب الله لبنان در کابینه جدید این کشور (لبنان) شاهد بازگشت منطق و عقلانیت در بیروت و اتخاذ سیاست‌های مستقلانه در برابر غربی‌ها باشد.»
در ادامه این تحلیل‌ها، سقایان به شکل‌گیری اعتراضات مردمی طی روزهای پنجشنبه و جمعه در لبنان پس از مانعت از ورود هواپیمای ایرانی به فرودگاه بیروت اشاره می‌کند و تاکید دارد که «اگرچه محور مقاومت و جمهوری اسلامی ایران هیچ تمایلی به درگیری، تنش و اختلافات داخلی در لبنان نداشته و با نگاه دلسوزانه، اساساً مخالف بسترسازی برای جنگ داخلی در لبنان هستند.» اما این دیپلمات کشورمان در عین حال خطاب به دولت جدید در لبنان عنوان می‌دارد که «این دولت باید در قبال اقدامات خود پاسخ روشن و شفافی را برای مردم لبنان و به خصوص طرفداران محور مقاومت و سیدحسن نصرالله داشته باشند. چون در غیر این صورت و با تداوم تحمیل خواسته‌های اسرائیل و غرب بر بیروت، شاهد تشدید اعتراضات مردمی، علیه دولت جوزف عون و نواف سلام خواهیم بود.» ضمن آنکه سقائیان در بخش پایانی گفت‌وگویش با «شرق» باور دارد که «اساساً این دست اقدامات نظیر ممانعت از ورود هواپیمای کشورمان به بیروت نمی‌تواند روی تضعیف جایگاه و موقعیت ایران در لبنان و همچنین توان حزب الله اثر گذار باشد و یا اینکه بتواند مراسم تشییع پیکر سیدحسن نصرالله را تحت الشعاع قرار دهد.»