جوان آنلاین: حجت‌الاسلام روح‌الله حریزاوی، مدرس حوزه و دانشگاه و قائم‌مقام سازمان تبلیغات اسلامی در گفت‌و‌گو با «جوان» درباره سبک زندگی در عصر مهدویت می‌گوید: «فرزندان باید از همان ابتدا بیاموزند که مسئولیت اجتماعی دارند و انتظار، تنها به دعا محدود نمی‌شود بلکه تلاش برای بهبود جامعه نیز بخشی از آن است. منتظر واقعی کسی است که در تمام لحظات زندگی خود، رفتار و گفتارش نشان‌دهنده ایمان، تقوا، عدالت‌خواهی، مسئولیت‌پذیری، صبر و امید باشد. انتظار واقعی، به معنای دست روی دست گذاشتن و تنها دعا کردن نیست بلکه حرکتی فعال و سازنده در مسیر تحقق آرمان‌های الهی است. در نتیجه، هر فردی که خود را منتظر می‌داند، باید در جهت ساختن جامعه‌ای بهتر تلاش کند و زمینه‌ساز ظهور حضرت حجت (عج) باشد.» متن این گفت‌و‌گو را در ادامه بخوانید.
کمی در باره تربیت مبتنی بر فرهنگ مهدویت برای ما بگویید.
تربیت مبتنی بر فرهنگ مهدویت، فرایندی است که در آن فرد از کودکی با مفاهیم انتظار، ولایت، عدالت، مسئولیت‌پذیری و سایر ابعاد اخلاق اسلامی آشنا و این ارزش‌ها در شخصیت و زندگی او نهادینه می‌شود. این تربیت نه‌تنها به آموزش اعتقادات نظری محدود نمی‌شود بلکه در قالب رفتار، سبک زندگی و تعاملات اجتماعی نیز جلوه می‌یابد. مهم‌ترین ویژگی تربیت در فرهنگ مهدویت، ایجاد یک نگرش پویا نسبت به جهان، آینده و مسئولیت فرد در مسیر ظهور امام عصر (عج) است.
اساساً تربیت نسلی منتظر متناسب با فرهنگ و دین چه اهمیتی دارد؟
اینکه چرا تربیت نسل منتظر مهم است به نتایج تربیتی مفهوم انتظار و آثار فردی و اجتماعی آن برمی‌گردد. پرورش نسلی که نه‌تنها امام زمان (عج) را می‌شناسد بلکه در زندگی فردی و اجتماعی خود نیز در راستای تحقق حکومت عدل توحیدی گام برمی‌دارد، تأثیر مستقیمی بر پیشرفت جامعه اسلامی دارد. در صورت تحقق چنین تربیتی، چندین نتیجه مهم حاصل می‌شود از جمله: ایجاد حس مسئولیت در برابر جامعه، خودسازی و تقویت بعد اخلاقی، ایجاد امید و انگیزه در زندگی، گسترش فرهنگ انتظار سازنده و ایجاد پیوند عاطفی و معرفتی با امام عصر (عج).
لطفاً بیشتر توضیح دهید.
فردی که به فرهنگ مهدویت معتقد است، نمی‌تواند نسبت به مشکلات جامعه خود بی‌تفاوت باشد. او عدالت‌خواه، ظلم‌ستیز و در عین حال اهل اصلاح و تلاش خواهد بود. چنین فردی مقابل آسیب‌های اجتماعی و ناهنجاری‌های فرهنگی سکوت نمی‌کند، بلکه در مسیر اصلاح قدم برمی‌دارد. فرهنگ مهدویت تأکید فراوانی بر خودسازی و اصلاح نفس دارد. روایات اسلامی بیان می‌کنند که منتظر واقعی کسی است که خود را برای یاری امام آماده کند و این آمادگی مستلزم تزکیه نفس، تقوا، عمل به احکام الهی و کسب فضائل اخلاقی است، بنابراین تربیت مهدوی به اصلاح رفتار فردی منجر شده و جامعه‌ای سالم‌تر را پدید می‌آورد. یکی از مشکلات جوامع امروزی، سرگشتگی و ناامیدی نسبت به آینده است. تربیت در چارچوب فرهنگ مهدویت، امید به آینده‌ای روشن و پر از عدالت را در دل فرد زنده نگه می‌دارد و او را نسبت به مسئولیت‌هایش هوشیارتر می‌کند. فردی که ایمان دارد روزی جهان از ظلم و فساد پاک خواهد شد، انگیزه بیشتری برای اصلاح خود و جامعه‌اش خواهد داشت. برخی تصور می‌کنند که انتظار به معنای صِرف دعا برای ظهور و انفعال در برابر مشکلات است، اما در فرهنگ مهدوی، انتظار نه‌تنها انفعال نیست بلکه یک مسئولیت سنگین است. تربیت مهدوی موجب می‌شود جامعه‌ای منتظر، جامعه‌ای پویا، مسئولیت‌پذیر و عدالت‌خواه باشد که برای آماده‌سازی جهان جهت پذیرش حکومت عدل الهی تلاش کند. اگر نسل‌های آینده از کودکی با امام زمان (عج) آشنا شوند و او را به‌عنوان امام زنده و حاضر بشناسند، این پیوند عاطفی و معرفتی به یک الگوی رفتاری تبدیل خواهد شد. در نتیجه، افراد در لحظات سخت زندگی، مسیر خود را گم نمی‌کنند بلکه با یاد امام و تعالیم او، تصمیمات درست‌تری اتخاذ می‌کنند.
چگونه می‌توان تربیت مهدوی را در نسل جدید نهادینه کرد؟
اولاً آموزش معارف مهدوی از کودکی ضرورت دارد. تربیت مهدوی باید از دوران کودکی آغاز شود و یاد حضرت از طریق داستان‌های مناسب سن، شعرها، بازی‌های تعاملی و محتوای تصویری به کودک منتقل شود. ثانیاً باید به ایجاد الگو‌های رفتاری مناسب پرداخت. خانواده‌ها و مربیان باید در رفتار و عمل خود، سبک زندگی منتظرانه را نشان دهند. اگر والدین در گفتار و کردار خود صادق، اهل کمک به دیگران و پایبند به ارزش‌های دینی باشند، فرزند نیز از آنها الگو خواهد گرفت. ثالثاً باید روحیه عدالت‌خواهی و مسئولیت‌پذیری را در کودکان و نوجوانان تقویت کرد. فرزندان باید از همان ابتدا بیاموزند که مسئولیت اجتماعی دارند و انتظار تنها به دعا محدود نمی‌شود بلکه تلاش برای بهبود جامعه نیز بخشی از آن است. رابعاً باید برای پیوند دادن نسل جدید با امام عصر (عج) کوشید. ارتباط عاطفی و معرفتی با امام زمان (عج) باید در برنامه‌های تربیتی لحاظ شود. یکی از بهترین روش‌ها، آشنا کردن نسل جدید با ادعیه و احادیث مرتبط با حضرت است که در عین حال، درک درستی از جایگاه ایشان را نیز در آنها تقویت کند. خامساً باید از فناوری‌های روز کمک گرفت. باید از ابزار‌های جدید مانند فیلم‌های آموزشی، پادکست‌های دینی، شبکه‌های اجتماعی و نرم‌افزار‌های تعاملی برای انتقال مفاهیم مهدوی استفاده کرد تا نسل جدید بتواند با این مفاهیم ارتباط بهتری برقرار کند.
در مجموع، تربیت مهدوی فرایندی است که اگر به‌درستی اجرا شود، نه‌تنها جامعه‌ای آرمانی و مبتنی بر ارزش‌های اسلامی شکل خواهد گرفت بلکه افراد در زندگی فردی نیز از نشاط معنوی، امید به آینده و انگیزه برای انجام کار‌های نیک برخوردار خواهند شد.
سبک زندگی مهدوی و منتظر واقعی بودن چه شاخصه‌هایی دارد؟
سبک زندگی مهدوی به مجموعه‌ای از باورها، ارزش‌ها و رفتار‌ها گفته می‌شود که یک فرد منتظر در زندگی شخصی، خانوادگی و اجتماعی خود بر اساس تعالیم اسلامی و با محوریت اعتقاد به امام زمان (عج) دنبال می‌کند. این سبک زندگی، افراد را به مسئولیت‌پذیری، تقوا، عدالت‌خواهی، تلاش برای اصلاح جامعه و آماده‌سازی جهان برای ظهور سوق می‌دهد. منتظر واقعی کسی نیست که تنها در گفتار خود را منتظر بداند بلکه این انتظار باید در تمام ابعاد زندگی او ظهور و بروز داشته باشد. در حقیقت، انتظار در فرهنگ شیعه یک مفهوم پویا و مسئولیت‌آور است و لازمه آن داشتن سبک زندگی‌ای است که با اهداف و آرمان‌های امام عصر (عج) هماهنگ باشد.
شاخصه‌های منتظر واقعی بودن را ترسیم کنید.
۱. ایمان و معرفت به امام زمان (عج) که در واقع شناخت امام عصر (عج) و اعتقاد عمیق به زنده و حاضر بودن ایشان، اولین گام در مسیر سبک زندگی مهدوی است. فرد منتظر باید نسبت به جایگاه امام در هستی، وظایف خود در قبال او و نقش او در هدایت بشر آگاهی داشته باشد. این شناخت از طریق مطالعه آیات و روایات مربوط به حضرت حجت (عج)، آشنایی با سیره و سبک زندگی بقیه اهل‌بیت (ع) و تدبر در آموزه‌های اسلامی به دست می‌آید. ۲. عبادت، تقوا و معنویت در بعد دوم مهم است. یک منتظر واقعی باید از نظر اخلاقی و معنوی در مسیر خودسازی گام بردارد. نماز اول وقت، ارتباط مستمر با قرآن، رعایت حلال و حرام الهی، دعا برای تعجیل ظهور و تلاش برای تهذیب نفس، از نشانه‌های عمومی سبک زندگی مهدوی است. امام صادق (ع) می‌فرمایند: «هر کس دوست دارد از یاران قائم (عج) باشد، باید منتظر باشد و در حال انتظار، ورع (پرهیزکاری) و اخلاق نیکو پیشه کند.» (بحارالانوار، ج ۵۲، ص ۱۴۰) ۳. عدالت‌خواهی و ظلم‌ستیزی مورد بعدی است. یکی از مهم‌ترین شاخصه‌های سبک زندگی مهدوی، ظلم‌ستیزی و عدالت‌خواهی است. امام زمان (عج) در حکومت خود، عدل و داد را در سراسر جهان برقرار خواهند کرد و فردی که منتظر حقیقی ایشان است، باید در زندگی شخصی و اجتماعی خود نیز برای تحقق عدالت تلاش کند. این عدالت‌خواهی می‌تواند در رفتار‌های روزمره، رعایت حق‌الناس، مبارزه با فساد، حمایت از مظلومان و تلاش برای اصلاح ناهنجاری‌های اجتماعی نمود پیدا کند. ۴. مسئولیت‌پذیری در جامعه نیز قابل اهمیت است. انتظار، صرفاً یک مفهوم اعتقادی نیست بلکه بار مسئولیت اجتماعی نیز دارد. فرد منتظر باید خود را سرباز امام عصر (عج) بداند و در جهت بهبود شرایط جامعه تلاش کند. کمک به مستضعفان، گسترش اخلاق اسلامی، مقابله با ظلم و فساد و فعالیت در زمینه‌های علمی، فرهنگی و اجتماعی، همگی از مصادیق مسئولیت‌پذیری یک منتظر واقعی هستند. ۵. صبر، استقامت و امید به آینده ویژگی دیگر است. یکی از ویژگی‌های مهم یک منتظر واقعی، صبر در برابر مشکلات و امیدواری به آینده‌ای روشن است. قرآن کریم در مورد منتظران حقیقی می‌فرماید: «إِنَّهُمْ یرَوْنَهُ بَعِیدًا وَ نَرَاهُ قَرِیبًا: آنها (کافران) آن روز را دور می‌بینند، ولی ما آن را نزدیک می‌بینیم.» (معارج، ۷- ۶) فرد منتظر نباید دچار یأس و ناامیدی شود بلکه باید در مسیر انتظار فعالانه حرکت و با صبر و استقامت، در راه ارزش‌های الهی پافشاری کند. ۶. ارتباط مستمر با امام زمان (عج) و دعا برای ظهور مهم است. فردی که سبک زندگی مهدوی دارد، پیوند قلبی و معرفتی خود را با امام زمان (عج) حفظ می‌کند. خواندن دعای عهد، دعای ندبه و زیارت‌هایی مثل آل یاسین، یاد کردن از حضرت در زندگی روزمره و دعا برای تعجیل ظهور، از اموری است که ارتباط قلبی با حضرت را تقویت می‌کند. ۷. حفظ وحدت و دوری از تفرقه‌افکنی مورد دیگر است. یکی از مشکلاتی که در جامعه اسلامی وجود دارد، تفرقه و اختلاف بین مسلمانان است. یک منتظر واقعی باید در مسیر وحدت و همبستگی میان مؤمنان حرکت کند و از هرگونه رفتار، گفتار یا عملی که باعث اختلاف و دشمنی می‌شود، پرهیز نماید. امام مهدی (عج) برای وحدت امت اسلامی و برقراری حکومت جهانی عدالت خواهند آمد، پس پیروان ایشان نیز باید از تفرقه دوری کنند و زمینه‌ساز این وحدت باشند. ۸. سبک زندگی ساده و پرهیز از تجمل بعد دیگری است. یکی دیگر از شاخصه‌های مهم سبک زندگی مهدوی، دوری از تجمل‌گرایی، اشرافی‌گری، اسراف و تبذیر است. امام زمان (عج) برای تحقق عدالت جهانی خواهند آمد و یکی از موانع بزرگ عدالت، فاصله طبقاتی و مصرف‌گرایی افراطی است. منتظر واقعی باید سبک زندگی ساده، قناعت‌پیشه و بر مبنای ارزش‌های اسلامی داشته باشد. ۹. فعالیت در مسیر رشد علمی و فرهنگی بعد نهم است. یک جامعه مهدوی، جامعه‌ای پیشرفته و آگاه است که از لحاظ علمی و فرهنگی در سطح بالایی قرار دارد، بنابراین فرد منتظر باید برای کسب علم و آگاهی تلاش کند و در راستای ارتقای دانش و فرهنگ جامعه نیز نقش‌آفرین باشد. امام صادق (ع) می‌فرمایند: «علم، نوری است که خداوند در دل هر کسی که بخواهد قرار می‌دهد.» (کافی، ج ۱، ص ۳۵) انتظار واقعی، مستلزم مجهز شدن به علم و معرفت برای یاری امام زمان (عج) است. ۱۰. توجه ویژه به خانواده و تربیت فرزندان منتظر آخرین و از مهم ترین‌هاست. فردی که خود را منتظر واقعی می‌داند، باید به تربیت فرزندان و اعضای خانواده خود نیز توجه داشته باشد. انتقال فرهنگ انتظار به نسل‌های آینده، از وظایف مهم یک شیعه منتظر است. والدین به‌ویژه مادران می‌توانند از طریق داستان‌های آموزنده، معرفی الگو‌های دینی و تقویت ارزش‌های اخلاقی، فرزندانی تربیت کنند که در آینده از یاوران امام زمان (عج) باشند.
نتیجه آن‌که سبک زندگی مهدوی، صرفاً یک ایده نظری نیست بلکه مجموعه‌ای از اعمال و رفتار‌هایی است که در تمام جنبه‌های زندگی فردی و اجتماعی انسان تجلی پیدا می‌کند. منتظر واقعی کسی است که در تمام لحظات زندگی خود، رفتار و گفتارش نشان‌دهنده ایمان، تقوا، عدالت‌خواهی، مسئولیت‌پذیری، صبر و امید باشد. انتظار واقعی به معنای دست روی دست گذاشتن و تنها دعا کردن نیست بلکه حرکتی فعال و سازنده در مسیر تحقق آرمان‌های الهی است. در نتیجه، هر فردی که خود را منتظر می‌داند، باید در جهت ساختن جامعه‌ای بهتر تلاش کند و زمینه‌ساز ظهور حضرت حجت (عج) باشد.