ترامپ هفته گذشته غزه را یک منطقه مخروبه توصیف کرد و گفت که آمریکا نوار غزه را تصرف خواهد کرد، مسئولیت پاکسازی بمب‌ها و سایر تسلیحات خطرناک باقی‌مانده در این منطقه را بر عهده خواهد گرفت و آن را به لحاظ اقتصادی توسعه خواهد داد.
طرح ترامپ برای «تصرف»، «مالکیت» و «نقض حاکمیت» مردم غزه که با استقبال نتانیاهو و صهیونیست‌ها مواجه شد، رهبران عربی و حتی غربی را شگفت زده و شوکه کرده است. طرحی که آنچنان به مذاق نتانیاهو خوش آمد که او نیز در اظهاراتی استعماری، از ریاض خواست مردم غزه را به عربستان ببرد و در آنجا دولتی فلسطینی تاسیس شود.
اظهاراتی که با واکنش شدیدالحن و کم سابقه سعودی مواجه شد. در بیانیه وزارت خارجه عربستان، ضمن رد قاطع درخواست نتانیاهو، از واژگان و جملاتی مانند پاکسازی نژادی(التطهیر العرقی)، ذهنیت افراطی اشغالگر(العقلیة المتطرفة المحتلة)، اشغالگری ظالمانه اسرائیل (الاحتلال الإسرائیلی الغاشم) و ۷۵ سال ظلم سیستماتیک رژیم صهیونسیتی استفاده شده است.
همزمان نیز اکثر کشورهای عربی در بیانیه هایی، اظهارات نتانیاهو و ترامپ را محکوم کرده و موضع واحدی در برابر طرح آمریکایی و اسرائیلی برای کوچ اجباری مردم غزه اتخاذ کردند.
به نظر می رسد سفر نتانیاهو به آمریکا و مواضع ترامپ در رابطه با ایران، غزه و کشورهای عربی ارتباط معناداری با هم دارند و می توان طرحی بلندپروازانه از سوی آمریکا و اسرائیل برای کل منطقه تصور کرد.
در این رابطه، چند نکته مهم قابل ذکر است:
۱. ترامپ چند بار تاکید کرد که اسرائیل کوچک است و باید بزرگتر شود و نتانیاهو نیز ضمن تایید اظهارات ترامپ، عنوان کرد که اسرائیل نمی تواند کوچک تر از این باشد. این بدین معناست که اسرائیل احتمالا از برخی مواضعی که اشغال کرده عقب نشینی نخواهد کرد و سیاست «اشغال و الحاق» را با حمایت آمریکا دنبال می کند. غزه و کرانه باختری مهم ترین نقاط این طرح اشغال گرایانه هستند.
۲. پشت این طرح، احتمالا افرادی چون جرد کوشنر داماد ترامپ قرار دارند. کما اینکه او سال گذشته در این رابطه کوشنر در مصاحبه ای گفته بود: «املاک ساحلی غزه می‌تواند بسیار ارزشمند باشد. اگر مردم بر ایجاد معیشت متمرکز شوند. اگر جای اسرائیلی‌ها بود تمام تلاش خود را می‌کرد تا مردم را از آنجا [غزه] خارج و سپس آن را بازسازی کند.»
۳. به نظر می رسد، راهبرد «صلح از طریق قدرت» پیش از هر جای دیگر، به خاورمیانه رسیده است و شامل دو پروژه کلان می شود: پروژه نخست، «پروژه مهار ایران» است که به نظر می رسد سرعت پیدا کرده است و احتمالا شاهد تحولات بزرگی میان ایران و محور آمریکا و اسرائیل در ماه های آتی باشیم. پروژه دوم، «پروژه عادی سازی روابط اعراب و اسرائیل» است که ظاهراً با تغییرات بزرگی نسبت به گذشته همراه شده است. از جمله فشار بیشتر به کشورهای عربی برای عدول از طرح دولت مستقل فلسطینی.
۴. مهار و برخورد با ایران توسط آمریکا و اسرائیل احتمالا مقدمه پروژه عادی سازی است. اظهارات نتانیاهو می تواند تایید کننده این ادعا باشد. او گفته است: «صلح از طریق قدرت به دست می آید، وقتی ما بسیار قوی باشیم و در کنار هم باشیم، مخالفت ها تغییر خواهد کرد.وقتی تغییر را کامل کنیم و محور ایران را حذف کنیم، راه را برای یک توافق اضافی با عربستان سعودی و دیگر کشورها هموار خواهیم کرد». بنابراین، در طرح جدید منطقه ای اسرائیل و آمریکا، ابتدا باید همه موانع و چالش ها از سر راه برداشته شوند تا بتوان صلح را اعراب تحمیل کرد. همان صلح از طریق قدرت!
۵. این موضع آمریکا و اسرائیل، کشورهای عربی را بیش از هر زمانی نگران کرده است و تهدید ترامپ و نتانیاهو را برای منافع منطقه ای خود ادراک کرده اند. به همین جهت، تلاش کرده اند با موضع هماهنگ و مشترک، با آن مخالفت کنند. اما مشخص نیست عربستان و سایر کشورهای عربی تا کجا می توانند در برابر این پروژه کلان منطقه ای مقاومت کنند.
۶. در این پروژه کلان، نه تنها طرح دو دولتی موردنظر سعودی ها و اعراب عملا دیگر محلی از اعراب ندارد، بلکه طراحان قصد دارند مرزهای جنوبی سرزمین های اشغالی را تخلیه و خالی از سکنه کنند و در آینده آن را به رژیم الحاق کنند. البته طرحی بلندپروازانه که با موانع زیادی مواجه است. آن ها به خوبی می دانند که بدون تخلیه آنجا، امکان حذف حماس و مقاومت فلسطین و حل چالش های امنیتی درازمدت رژیم صهیونسیتی وجود ندارد. بنابراین می خواهند با پاکسازی جمعیتی، بر این چالش فائق آیند که البته تقریبا بعید و پر از مانع است.
۷. نتانیاهو در بازگشت از آمریکا مدعی شد: «از سفر تاریخی به آمریکا در حالی برگشته‌ام که این سفر، چهره خاورمیانه و اسرائیل را برای چندین نسل تغییر خواهد داد». آنچه از این ادعا بر می آید این است که میان او و ترامپ و لابی های قدرت حامی اسرائیل در آمریکا توافقات بزرگ و سرنوشت سازی حاصل شده است. توافقاتی که اجزا و مفادی از آن را می توان در لابلای اظهارات نتانیاهو، ترامپ و مقامات آمریکایی و اسرائیلی یافت.
۸. به نظر می رسد، نتانیاهو نمی خواهد فرصت هایی که آمریکای ترامپ به او داده را از دست بدهد. در چنین موقعیتی، امکان وقوع تنش ها و مناقشات بزرگتر در منطقه بسیار محتمل است. علی رغم آرامش فعلی، به نظر می رسد، طرح ها و دستورکارهای امنیتی و نظامی اسرائیل با همراهی ترامپ در منطقه وارد مرحله تازه ای خواهد شد.
* مصطفی نجفی کارشناس مسائل منطقه