به گزارش خبرگزاری ایمنا، جمهوری اسلامی ایران و جمهوری ترکمنستان، دو همسایه دیرینه با پیوندهای تاریخی، فرهنگی و اقتصادی عمیق، از جایگاه ویژه‌ای در سیاست خارجی یکدیگر برخوردارند. این دو کشور، با تکیه بر اشتراکات فراوان و درک متقابل از منافع مشترک، همواره در تلاش بوده‌اند تا روابط خود را در زمینه‌های مختلف گسترش داده و تعمیق بخشند. در این میان، حوزه انرژی، به ویژه گاز، از اهمیت بسزایی برخوردار بوده و همواره به عنوان یکی از محورهای اصلی همکاری‌های دوجانبه مطرح بوده است. ایران، به عنوان دومین دارنده ذخایر گاز طبیعی جهان، و ترکمنستان، به عنوان چهارمین دارنده این منبع ارزشمند، از ظرفیت‌های بالایی برای همکاری در زمینه تولید، انتقال، فرآوری و صادرات گاز برخوردارند. در دهه‌های گذشته، ایران بخشی از گاز مورد نیاز خود را از ترکمنستان وارد می‌کرد و در مقابل، ترکمنستان از موقعیت ترانزیتی ایران برای صادرات گاز به سایر کشورها بهره‌مند می‌شد. این تعاملات، منافع متقابلی را برای هر دو کشور به همراه داشت و به تقویت پیوندهای اقتصادی و سیاسی فی‌مابین کمک می‌کرد.با این حال، روابط گازی ایران و ترکمنستان در سال‌های اخیر، دستخوش تحولات و چالش‌هایی گردید. مسائل مربوط به قیمت گاز، اختلافات حقوقی و تحریم‌های اقتصادی، موجب کاهش حجم واردات گاز از ترکمنستان و ایجاد مشکلاتی در اجرای پروژه‌های مشترک شد. این وضعیت، نه تنها به ضرر منافع اقتصادی دو کشور بود، بلکه بر روابط سیاسی و اعتماد متقابل نیز تأثیر منفی گذاشت.
با روی کار آمدن دولت سیزدهم در جمهوری اسلامی ایران، رویکردی جدید و مبتنی بر تعامل سازنده و توسعه روابط با کشورهای همسایه، به ویژه در حوزه انرژی، در دستور کار قرار گرفت. احیای تعاملات گازی با ترکمنستان، به عنوان یکی از اولویت‌های اصلی، مورد توجه ویژه قرار گرفت و تلاش‌های گسترده‌ای برای حل اختلافات، اعتمادسازی و ازسرگیری همکاری‌ها صورت پذیرفت. در نتیجه این تلاش‌ها، در ماه‌های اخیر شاهد نشانه‌های مثبتی در روابط گازی دو کشور بوده‌ایم. امضای اسناد همکاری جدید، توافق بر سر حل مسائل مالی گذشته و آغاز مذاکرات برای پروژه‌های مشترک جدید، از جمله این نشانه‌ها هستند. این تحولات، نویدبخش فصلی نو در روابط گازی ایران و ترکمنستان است و امیدواری‌ها را برای بهره‌گیری از ظرفیت‌های عظیم این همکاری‌ها در جهت تأمین منافع ملی، تقویت امنیت انرژی و توسعه روابط منطقه‌ای افزایش داده است. در این راستا، ضروری است با درک صحیح از اهمیت این همکاری‌ها، شناسایی چالش‌های پیش رو و اتخاذ راهکارهای مناسب، زمینه را برای تحقق اهداف مشترک و ایجاد آینده‌ای روشن برای روابط گازی ایران و ترکمنستان فراهم آوریم.
اهمیت همکاری‌های گازی ایران و ترکمنستان
همکاری‌های گازی ایران و ترکمنستان از جنبه‌های مختلف دارای اهمیت است:
۱- تأمین امنیت انرژی: واردات گاز از ترکمنستان می‌تواند به تأمین بخشی از نیازهای داخلی ایران، به ویژه در فصل زمستان، کمک کند و از بروز کمبود گاز در مناطق شمالی کشور جلوگیری کند
۲- توسعه ترانزیت گاز: ایران می‌تواند با استفاده از زیرساخت‌های موجود، به عنوان مسیر ترانزیت گاز ترکمنستان به سایر کشورها، به ویژه کشورهای منطقه، عمل کند و از این طریق درآمد قابل توجهی کسب کند.
۳- تقویت روابط دوجانبه: گسترش همکاری‌های گازی می‌تواند به تقویت روابط دوجانبه بین ایران و ترکمنستان در سایر زمینه‌ها نیز کمک کند و زمینه‌ساز افزایش اعتماد و همکاری‌های بیشتر در حوزه‌های سیاسی، اقتصادی و فرهنگی شود.
۴- توسعه منطقه‌ای: همکاری‌های گازی ایران و ترکمنستان می‌تواند به توسعه منطقه و ایجاد ثبات و امنیت کمک کند. با توسعه زیرساخت‌های انرژی و افزایش صادرات گاز، می‌توان به رونق اقتصادی و ایجاد اشتغال در منطقه کمک کرد.
۵- تبدیل شدن به هاب انرژی: ایران با بهره‌گیری از موقعیت جغرافیایی استراتژیک و زیرساخت‌های موجود، می‌تواند با توسعه همکاری‌های گازی با کشورهای همسایه، از جمله ترکمنستان، به یک هاب انرژی در منطقه تبدیل شود.
راهکارهای توسعه همکاری‌های گازی ایران و ترکمنستان
برای توسعه همکاری‌های گازی ایران و ترکمنستان و بهره‌گیری از ظرفیت‌های موجود، می‌توان راهکارهای زیر را مد نظر قرار داد:
-تلاش برای رفع تحریم‌ها: دولت باید با استفاده از تمام ظرفیت‌های دیپلماتیک، برای رفع تحریم‌های اقتصادی تلاش کند و زمینه را برای جذب سرمایه‌گذاری‌های خارجی در حوزه انرژی فراهم آورد.
-توسعه زیرساخت‌های گازی: لازم است سرمایه‌گذاری‌های لازم برای توسعه و نوسازی خطوط لوله و تأسیسات گازی انجام شود تا ظرفیت انتقال گاز از ترکمنستان به ایران و سپس به سایر کشورها افزایش پیدا کند.
-تنوع‌بخشی به قراردادهای گازی: علاوه بر قراردادهای خرید و فروش گاز، می‌توان قراردادهای دیگری مانند سوآپ گاز، ترانزیت گاز و سرمایه‌گذاری مشترک در پروژه‌های گازی را نیز مد نظر قرار داد ۱.
-توسعه همکاری‌های منطقه‌ای: ایران و ترکمنستان می‌توانند با همکاری سایر کشورهای منطقه، یک بازار منطقه‌ای گاز ایجاد کنند و از این طریق امنیت انرژی منطقه را تقویت کند.
-ایجاد سازوکارهای مالی مناسب: برای تسهیل نقل و انتقالات مالی بین ایران و ترکمنستان، لازم است سازوکارهای مالی مناسبی ایجاد شود که بتواند تحریم‌ها را دور بزند و امکان پرداخت به موقع بدهی‌ها را فراهم آورد.
به گزارش ایمنا، همکاری‌های گازی بین جمهوری اسلامی ایران و جمهوری ترکمنستان، فراتر از یک رابطه تنها اقتصادی، از ابعاد راهبردی و ژئوپلیتیکی قابل توجهی برخوردار است. این همکاری‌ها، نه تنها می‌تواند به تأمین امنیت انرژی دو کشور کمک کند، بلکه می‌تواند نقش مهمی در توسعه منطقه‌ای، ایجاد ثبات و صلح، و ارتقای جایگاه ایران و ترکمنستان در عرصه بین‌المللی ایفا کند. با توجه به تغییرات سریع و پیچیدگی‌های فزاینده در بازار جهانی انرژی، همکاری‌های گازی ایران و ترکمنستان می‌تواند به عنوان یک الگوی موفق از تعامل سازنده و هم‌افزایی منطقه‌ای مطرح شود. با وجود این، تحقق این پتانسیل‌ها نیازمند تلاش و همت مضاعف، برنامه‌ریزی دقیق، و مدیریت هوشمندانه است. رفع موانع موجود، اعتمادسازی، ایجاد سازوکارهای مالی مناسب، توسعه زیرساخت‌های انتقال گاز، و بازاریابی فعال در بازارهای هدف، از جمله اقداماتی هستند که باید در اولویت قرار گیرند. همچنین، ضروری است از تجربیات گذشته درس گرفته و از تکرار اشتباهات جلوگیری شود.
قراردادهای گازی باید با دقت و شفافیت کامل منعقد شده و منافع همه طرف‌ها در نظر گرفته شود.همکاری‌های گازی ایران و ترکمنستان، علاوه بر مزایای اقتصادی، می‌تواند پیامدهای مثبت دیگری نیز به همراه داشته باشد. تقویت روابط دوجانبه، افزایش اعتماد متقابل، توسعه تبادلات فرهنگی و علمی، و همکاری در زمینه‌های دیگر، از جمله این پیامدها هستند. همچنین، همکاری‌های گازی می‌تواند به تقویت صلح و ثبات در منطقه کمک کند و زمینه را برای حل مناقشات و ایجاد یک فضای امن و آرام فراهم آورد. در نهایت، می‌توان گفت که همکاری‌های گازی ایران و ترکمنستان، فرصتی استثنایی برای ایجاد آینده‌ای روشن‌تر و مرفه برای دو کشور و منطقه است. با بهره‌گیری از این فرصت، می‌توانیم به اهداف بلندپروازانه خود در زمینه توسعه اقتصادی، اجتماعی و سیاسی دست یافته و نقش مؤثری در شکل‌دهی به نظم نوین جهانی ایفا نمائیم. اینجانب امیدوارم با تلاش و همت همه دست‌اندرکاران، شاهد شکوفایی هر چه بیشتر روابط گازی ایران و ترکمنستان و تحقق آرمان‌های مشترک دو ملت باشیم.