حاتمی‌کیا با ساخت آثاری مهم و اثرگذار در بیش از سه دهه، از مهم‌ترین فیلم‌سازان سینمای پس از انقلاب بوده است، اگرچه آثار اخیر او رنگ و بوی سال‌های اوجش را نداشتند، اما حاتمی‌کیا همچنان، یکی از فیلم‌سازان مؤثر و وزنه‌ای مهم در سینمای ایران است که همیشه فیلم‌ها و فعالیت‌های تازه‌اش زیر ذره‌بین رسانه‌هاست.
من آزادم
بیشتر آثار حاتمی‌کیا در دهه‌های ۶۰ تا اوایل دهه ۸۰ در فضای حماسی جنگ و جبهه و اتفاقات سال‌های پس از آن گذشته است. او در ژانری که زاده انقلاب اسلامی بود به فیلمسازی کارکشته و یکی از قطب‌های اصلی سینمای دفاع مقدس تبدیل شد. هرچند بعدها که به سمت سینمای اجتماعی رفت و این چرخش به مذاق خیلی از علاقه‌مندانش خوش نیامد، گفته بود دوست ندارد او را صرفاً فیلمساز دفاع مقدسی بدانند و آزاد است هر فیلمی بسازد، اما چندین فیلم درخشان و مهمش در این ژانر از «دیده‌بان»، «هویت» و «از کرخه تا راین» گرفته تا «بوی پیراهن یوسف»، «برج مینو»، «آژانس شیشه‌ای» و ... او را در جایگاه فیلمسازی مؤلف و صاحب سبک قرار داد.
اعتراض، نقد سیاست‌های موجود و قهرمان‌محوری همیشه از اجزای جدایی‌ناپذیر سینمای او بوده و هست. حاتمی‌کیا در اوایل دهه پنجم زندگی خود، فضای فیلم‌سازی‌اش را تغییر داد و فیلم‌هایش با صراحت بیشتری رنگ و بویی آمیخته به سیاست گرفت. این دوره با «ارتفاع پست» آغاز شد و با «به رنگ ارغوان» که پس از پنج سال توقیف، سال ۸۸ به عنوان فیلم افتتاحیه بیست‌وهشتمین جشنواره فجر به نمایش درآمد، ادامه یافت. حاتمی‌کیا پس از آن سراغ «به نام پدر» رفت. فیلمی درباره آسیب‌های پس از جنگ که یکی از انتقادی‌ترین آثار ضدجنگ او تلقی شد.
تغییر در سبک و سیاق فیلمسازی این کارگردان همچنان ادامه داشت. او بعدتر «دعوت» را با تمی زنانه ساخت که در دورترین فاصله از جهان فیلمسازی حاتمی‌کیا ایستاده بود. «گزارش یک جشن» دیگر فیلم او نیز جنسی از سینمای اعتراضی حاتمی‌کیا داشت اما در قامتی امروزی و سیاسی. این فیلم از جنجالی‌ترین فیلم‌های او به شمار می‌رود که هنوز هم امکان نمایش پیدا نکرده است!
فناوری‌های نوین فیلمسازی
با ساخت «چ» به نظر می‌رسید حاتمی‌کیا دوباره به عرصه دفاع مقدس بازگشته است. این فیلم که یکی از پرهزینه‌ترین آثار حاتمی‌کیا بود، دو روز از زندگی مصطفی چمران طی نبرد پاوه در جریان شورش ۱۳۵۹–۱۳۵۷ ضدانقلاب در کردستان را روایت می‌کرد؛ فیلمی که با حواشی فراوانی از زمان ساخت تا اکران روبه‌رو بود. «بادیگارد» و «به وقت شام» دو فیلم دیگر او بودند و نظرات متفاوتی دریافت کردند. آخرین حضور حاتمی‌کیا در جشنواره فجر به سی و هشتمین دوره این رویداد با «خروج» برمی‌گردد، فیلمی که نشان می‌داد حاتمی‌کیا در آن بازهم به سینمای اعتراضی/ اجتماعی بازگشته است. با وجود همه انتقادهایی که برخی جریان‌های سیاسی خاص درباره رویکرد حاتمی‌کیا در «خروج» مطرح کردند، گروهی از منتقدان اما نوشتند: «حاتمی‌کیا نشان داد که با نگاهی بسته و محدود فیلم نمی‌سازد و بله‌قربانگوی جریان‌های سیاسی نیست».
او پس از پنج سال با «موسی کلیم‌الله(ع)» به جشنواره فجر بازگشت؛ فیلمی در یک جهان متفاوت که بنا به سوژه داستانی‌اش نه ردی از آثار انتقادی و روایتگری‌های او در فضای جبهه و جنگ دارد، نه می‌توان حال و هوای مسائل اجتماعی امروزی را در آن پیدا کرد.
تازه‌ترین اثر حاتمی‌کیا که نخستین تجربه او در ژانر تاریخی هم محسوب می‌شود روایتی از تولد حضرت موسی(ع) است. در واقع سریالی که حاتمی‌کیا از آن یک نسخه سینمایی بیرون آورده، ابتدا قرار بود توسط زنده‌یاد فرج‌الله سلحشور ساخته شود که فیلم‌نامه ابتدایی آن را هم نوشته بود اما با درگذشت این فیلمساز، کار در همان مرحله نگارش فیلم‌نامه متوقف شد. پس از درگذشت سلحشور، جمال شورجه ساخت این سریال را برعهده گرفت و کار تا مراحل پیش‌تولید هم جلو رفت اما مدتی بعد شورجه بر اثر بیماری از ادامه ساخت آن دست کشید. تا اینکه آبان سال ۹۹ خبر سپرده شدن این پروژه به ابراهیم حاتمی‌کیا و اعلام آمادگی او برای ساخت این سریال تیتر اخبار شود. حاتمی‌کیا پژوهش و نگارش دوباره فیلم‌نامه سریال موسی(ع) را کلید زد و با پایان فیلم‌برداری، نسخه سینمایی آن که درواقع پیش‌نمایشی از سریال «موسی کلیم‌الله(ع)» است، در جشنواره فجر امسال به نمایش درآمد. نسخه پیش‌نمایش «موسی کلیم‌الله(ع)» با فناوری نوین تولید مجازی آماده شده که بخشی از آن توسط جوانان متخصص کشور زیرنظر ابراهیم حاتمی‌کیا بومی‌سازی شده است.
مریلا زارعی، علیرضا کمالی، بهنام تشکر، بهاره کیان افشار، فرهاد آئیش، شکیب شجره، مریم سرمدی، طوفان مهردادیان، مسعود رحیم‌پور، کامبیز امینی، بهار نوحیان و بازیگران کودک گندم شیخی و دلسا محمدی از بازیگران این سریال و فیلم هستند. بی‌شک حضور حاتمی‌کیا یکی از مهم‌ترین اتفاق‌های این دوره جشنواره فیلم فجر است اما باید دید حاتمی‌کیا که در بیشتر سال‌های حضورش در جشنواره فجر دست خالی از آن بازنگشته و تاکنون ۱۰ سیمرغ بلورین و سه دیپلم افتخار از این رویداد را در عناوین مختلف بدست آورده، پس از پنج سال دوری از مهم‌ترین رویداد سینمایی سال، می‌تواند باز هم رضایت علاقه‌مندان به سینما، طرفداران، داوران و... را جلب کند؟
حوالی امروز