به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی دولت، در این نشست که با حضور غلامرضا امیرخانی، رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، محمدعلی آذرشب، استاد نام‌آشنای ادبیات عرب و محمدعلی مهدوی‌راد، قرآن‌پژوه برجسته، برگزار شد، ضمن قرائت پیام تقدیر رئیس‌جمهور از مولف این مجموعه کتاب‌ها، به تحلیل ابعاد مختلف تلاش‌های استاد عبدالکریم بی‌آزار شیرازی در زمینه تقریب مذاهب اسلامی و مباحث قرآنی پرداخته شد. در این نشست، سخنرانان به بررسی اندیشه‌های استاد بی‌آزار در ترویج وحدت میان مسلمانان و اهمیت مقاصد شریعت در نزد ایشان پرداخته و بر لزوم ارتباطات علمی و فرهنگی میان جوامع اسلامی تأکید کردند.
معیارهای انتخاب کتاب‌های ماندگار و تأثیرات علمی و اجتماعی آن‌ها
در ابتدای این نشست، غلامرضا امیرخانی، رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، با اشاره به اهداف برگزاری سلسله نشست‌های «صدکتاب ماندگار قرن»، به تشریح معیارهای انتخاب کتاب‌های این سلسله نشست و تأثیرات علمی و اجتماعی آن‌ها پرداخت.
وی در ابتدای سخنان خود با تأکید بر جایگاه این نشست‌ها در معرفی و بررسی آثار تأثیرگذار قرن گذشته اظهار کرد:
تا به امروز، ۲۶ نشست از این مجموعه برگزار شده و محور اصلی بحث در تمامی جلسات، کتاب بوده است. برخی از مخاطبان انتقاد دارند که چرا برخی آثار در این فهرست نیستند؛ اما باید توجه داشت که این انتخاب‌ها بر اساس معیارهای مشخصی انجام شده است. کتاب‌هایی که در قرن گذشته شمسی نوشته و در ایران چاپ شده‌اند، تألیف باشند (نه تصحیح، گردآوری یا ترجمه)، و در حوزه ادبیات داستانی (رمان و شعر) نیز نباشند، در این مجموعه جای می‌گیرند.
وی در ادامه به برخی از آثار مطرح‌شده در این نشست‌ها اشاره و تصریح کرد: در این مجموعه، ما کتاب‌هایی مانند مفاتیح‌الجنان مرحوم محدث قمی، مستطاب آشپزی مرحوم نجف دریابندری، خواب آشفته نفت اثر محمدعلی موحد، سردار جنگل از مرحوم ابراهیم فخرایی، و مسئله حجاب شهید مطهری را بررسی کرده‌ایم. این آثار، هرکدام در زمان خود و یا در دوره‌های بعد تأثیرگذاری خاصی داشته‌اند و هدف ما در این نشست‌ها، شناخت و معرفی بهتر این تألیفات مهم و اثرگذار است.
بی‌آزار شیرازی؛ پیشگام تقریب مذاهب اسلامی و ترویج آموزه‌های قرآنی
امیرخانی در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به جایگاه دکتر عبدالکریم بی‌آزار شیرازی و تألیفات او گفت: دکتر بی‌آزار از چهره‌های برجسته در حوزه مطالعات قرآنی است. نخستین کتاب ایشان، به عنوان جهانی دیگر، که به گفته خودشان در سال ۱۳۴۱ نگاشته شده، در دهه پنجاه به شدت پرفروش شد و در تیراژ میلیونی منتشر گردید. همچنین مشهورترین اثر ایشان یعنی مجموعه قرآن و طبیعت که اثری قرآنی است، در این نشست به آن پرداخته می‌شود.
وی همچنین بر تلاش‌های بی‌آزارشیرازی در حوزه تقریب مذاهب اسلامی تأکید کرد و افزود: ایشان از اوایل دهه ۵۰ به طور جدی در مسیر وحدت اسلامی گام نهادند و تالیف کتاب همبستگی مذاهب اسلامی که در سال ۱۳۵۰ توسط انتشارات امیرکبیر منتشر شد، از مهم‌ترین آثار ایشان در این زمینه محسوب می‌شود. ایشان سال‌ها در نشست‌ها و محافل علمی مختلف برای تحقق وحدت مذاهب اسلامی کوشیدند و من نیز افتخار داشتم که در سال‌های اخیر مجموعه‌ای از مصاحبه‌های تاریخ شفاهی را با ایشان انجام دهم. این مصاحبه‌ها، حاوی نکات ارزشمندی درباره زندگی، فعالیت‌ها و تلاش‌های این عالم عالی‌قدر در تبیین آموزه‌های قرآنی و مفهوم تقریب مذاهب اسلامی است.
رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران با تأکید بر جایگاه علمی مجموعه «قرآن و طبیعت» و دیگر آثار منتشرشده از بی‌آزار شیرازی در دهه پنجاه، از جمله «قرآن و محیط‌زیست»، «قرآن و احکام» و «ببینیم و بیندیشیم»، گفت: در این آثار ضمن بهره‌گیری از ارتباط میان علوم جدید با مباحث قرآنی، از تحمیل مفاهیم علمی بر آیات اجتناب شده است.
وی در پایان سخنان خود تصریح کرد: مؤلف با بهره‌گیری از مباحث متقن و یافته‌های علمی اثبات‌شده، در کنار آیات و روایات، تصویری انسانی و هماهنگ با آرمان‌های جوامع بشری ارائه داده است. به همین دلیل، در میان عناوین این مجموعه‌ها، آثاری چون «حیوانات خانه»، «حفظ محیط‌زیست» و «خوردنی‌ها و آشامیدنی‌ها» به چشم می‌خورد.
تفسیر قرآن به قرآن؛ میراث علمی استاد بی‌آزار
در ادامه این نشست مهدوی راد، قرآن‌پژوه برجسته، سخنرانی خود را با اشاره به آثار ماندگار استاد بی‌آزار آغاز کرد. وی در ابتدا به علاقه و احترام عمیق خود به استاد بی‌آزار اشاره کرد و گفت: استاد بی‌آزار یکی از بزرگترین شخصیت‌های علمی است که در زمینه قرآن‌پژوهی و تقریب مذاهب تأثیر بسزایی داشت. یکی از نکاتی که همواره از ایشان آموخته‌ام، اهمیت تأمل در میراث مکتوب و ضرورت پژوهش‌های قرآنی است. ایشان همواره به فرامذهبی اندیشیدن و اقالیم قبله و چگونگی‌های آن توجه ویژه‌ای داشتنه‌اند. امری که در آثار ایشان به‌وضوح نمایان است.
وی در ادامه به دستاوردهای علمی استاد در ارتباط با قرآن و علم شاره کرد و گفت: برای من همیشه این سوال مطرح بود که چگونه می‌توان بین علوم انسانی و معارف قرآنی ارتباط برقرار کرد. در آثار استاد بی‌آزار، ما شاهد تلاش مستمر برای پیوند این دو عرصه بودیم.
مهدوی راد همچنین به مجموعه آثار دکتر بی‌آزار در زمینه قرآن و طبیعت اشاره کرد و گفت: این مجموعه آثار در زمان خود، پاسخ دقیقی به تمناهای ساده اما گسترده‌ای که در جامعه وجود داشت، داد که مورد استقبال به‌ویژه جوانان قرار گرفت.
این قرآن پژوه برجسته، در بخش دیگری از سخنرانی خود به اهمیت نگرش علمی در تفسیر قرآن پرداخت و تصریح کرد: یکی از ویژگی‌های بارز آثار استاد، این بود که در آن‌ها همواره تفسیر علمی با حفظ اعتبار نصوص دینی همراه بوده است. در حالی که در برخی از تفسیرهای دیگر، شاهد تلاش برای تطبیق غیرواقعی یافته‌های علمی با آیات قرآن هستیم، در آثار استاد بی‌آزار این تطبیق به صورت دقیق و به دور از تحریف صورت گرفته است.
وی افزود: استاد بی‌آزار در آثار خود از افراط در تطبیق آیات با یافته‌های علمی پرهیز کرده‌اند. در واقع،ایشان نشان داده‌اند که قرآن باید به‌عنوان یک منبع مستقل مورد تفسیر قرار گیرد و در کنار آن، دستاوردهای علمی بشری می‌توانند توضیحات دقیق‌تری از مفاهیم قرآنی بدهند.
مهدوی راد سپس به تفسیر «کاشف» اشاره کرد و گفت: تفسیر کاشف استاد یکی از گام‌های مهم در تفسیر قرآن است که بر مبنای روابط موضوعات گوناگون سوره‌ها و کلمات کلیدی قرآن قرار دارد. این تفسیر به نوعی تفسیر قرآن به قرآن است و تلاش دارد تا از طریق ارتباطات درون‌متنی قرآن، به فهم دقیق‌تری از مفاهیم دست یابد.
وی همچنین به مباحث جدیدتر در تفسیر قرآن اشاره کرد و گفت: نظریه تفسیر موضوعی که در حال حاضر در برخی کشورهای عربی مورد توجه است، مشابه کاری است که استاد در تفسیر کاشف خود دنبال کرده‌اند. این روش که سوره‌ها را به‌صورت یک تابلو جامع بررسی می‌کند، توانسته است توجه بسیاری از پژوهشگران را جلب کند.
مهدوی راد در پایان سخنان خود بر اهمیت پژوهش‌های تاریخی و جغرافیای قرآنی تاکید و اظهار کرد: ما در این زمینه پژوهش‌های کمی داریم. مطالعات جغرافیایی و باستان‌شناسی قرآن به‌ویژه در مورد قصص قرآن، یکی از زمینه‌هایی است که نیاز به توجه بیشتری دارد. در این راستا، آثار معتبر و با ارزش همچون کتاب‌های دکتر محمد مهران بیومی در این زمینه‌ها می‌تواند راهگشا باشد.
استاد بی‌آزار؛ معمار وحدت اسلامی و پیونددهنده علم و دین
محمدعلی آذرشب، استاد برجسته ادبیات عرب، نیز در این نشست، با گرامیداشت استاد بی‌آزار شیرازی، از نقش وی در تقریب مذاهب و احیای تمدن اسلامی سخن گفت. وی با اشاره به جایگاه علمی استاد بی‌آزار شیرازی اظهار کرد: در بین اساتید دانشگاه‌ها، کمتر کسی را می‌توان یافت که به اندازه ایشان به موضوع تقریب مذاهب اهمیت داده باشد. این پرسش برای من مطرح بود که چرا استاد از همان ابتدا دغدغه تقریب بین مذاهب اسلامی را داشت و به این موضوع توجه ویژه‌ای نشان می‌داد. به نظر می‌رسد که او به دنبال یک محور بنیادین بود، محوری که بر مقاصد شریعت استوار است. این در حالی است که در حوزه‌های علمیه ما، این مفهوم کمتر مورد توجه قرار گرفته است، در حالی که در میان اهل سنت، از دیرباز جایگاه ویژه‌ای داشته است.
وی با تأکید بر اهمیت مقاصد شریعت در اندیشه استاد بی‌آزار افزود: استاد بی‌آزار به خوبی این مقاصد را دنبال کرد. او از وحدت اسلامی تعبیری متفاوت ارائه داد و آن را نه صرفاً یک آرمان بلکه ضرورتی برای بقای امت اسلامی دانست. وحدت، همانند پیکره‌ای زنده است که در نبود آن، اعضای بدن از یکدیگر جدا شده و ارگانیسم حیات خود را از دست می‌دهد. قرآن و اسلام بر احیا تأکید دارند و استاد بی‌آزار در آثار خود، این اصل را به روشنی تبیین کرده است.
آذرشب همچنین به تأثیر آثار علمی استاد بی‌آزار در پیوند اندیشه قرآنی با علوم جدید اشاره کرد و گفت: او تلاش کرد میان اندیشه دینی و یافته‌های علمی پیوندی ایجاد کند، در حالی که برخی به دنبال جدایی این دو حوزه بودند. استقبال گسترده از کتاب‌های ایشان، از جمله 'قرآن و طبیعت' و 'گذشته و آینده جهان'، نشان‌دهنده این است که جامعه نیازمند چنین آثاری بود. دغدغه مردم این بود که بدانند آیا علم و دین در تقابل با یکدیگرند یا می‌توان میان آن‌ها هماهنگی ایجاد کرد. استاد بی‌آزار، با رویکرد علمی و انسان‌محور، این پیوند را به خوبی برقرار ساخت.
وی با اشاره به نقش استاد بی‌آزار در احیای تمدن اسلامی تصریح کرد: یکی از دغدغه‌های جدی استاد، احیای تمدن اسلامی بود. او به بررسی گذشته درخشان جهان اسلام پرداخت و تلاش کرد تا افول تمدنی مسلمانان را تبیین کند. استاد بی‌آزار در این زمینه به نظریات تاریخی متعددی اشاره کرد، از جمله اینکه چگونه مسلمانان در قرون گذشته پیشرفت کردند و چرا تمدن آن‌ها دچار رکود شد. او معتقد بود که این رکود تمدنی، با وحدت امت اسلامی قابل جبران است و همین مسئله، یکی از مبانی تفکرات تقریب‌گرایانه او بود.
این استاد ادبیات عرب، در ادامه سخنان خود، به ویژگی‌های تفسیری آثار استاد بی‌آزار اشاره کرد و گفت: تفسیر ایشان، تفسیری وحدت‌بخش است. به گونه‌ای که نه تنها شیعه، بلکه اهل سنت نیز می‌توانند از آن بهره‌مند شوند. در آثار او، اهل بیت علیهم‌السلام نه صرفاً به عنوان نماد مذهبی، بلکه به عنوان سردمداران احیای تمدن اسلامی معرفی شده‌اند. او تلاش کرد که تصویری تمدنی از ائمه ارائه دهد، تصویری که نه تنها موجب اختلافات مذهبی نشود، بلکه زمینه‌ساز وحدت و همگرایی میان مسلمانان باشد.
آذرشب همچنین بر لزوم ارتباطات علمی و فرهنگی میان جهان اسلام تأکید کرد و گفت: استاد بی‌آزار بر اهمیت تعاملات علمی و فرهنگی میان کشورهای اسلامی تأکید داشت. او ارتباطات گسترده‌ای با اندیشمندان و علمای جهان اسلام، از مالزی و مراکش گرفته تا پاکستان و ترکیه، برقرار کرد و به دنبال تبادل معرفتی میان این کشورها بود. این ارتباطات، که بر مبنای آیه 'وَجَعَلْنَاكُمْ شُعُوبًا وَقَبَائِلَ لِتَعَارَفُوا' (حجرات: ۱۳) استوار بود، یکی از ارکان مهم تقریب مذاهب اسلامی به شمار می‌آید.
وی در پایان سخنان خود، به نقش استاد بی‌آزار در ایجاد ارتباط میان ایران و مراکز علمی جهان اسلام اشاره کرد و گفت: یکی از مهم‌ترین اقدامات ایشان، برقراری ارتباط با 'دارالتقریب بین المذاهب الاسلامیة' در قاهره بود. این مرکز، یکی از ارگان‌های مهم در تقریب مذاهب اسلامی محسوب می‌شود که متأسفانه در حال حاضر فعالیت چندانی ندارد. لازم است که این ارتباطات مجدداً احیا شود، چرا که جهان اسلام بیش از هر زمان دیگری به وحدت و تقریب نیاز دارد.
آذرشب در پایان، ضمن قدردانی از برگزارکنندگان این نشست، آرزوی توفیق برای تمامی اندیشمندان حوزه تقریب مذاهب کرد و تأکید کرد که راه استاد بی‌آزار باید با جدیت ادامه یابد.
در خاتمه، از کتاب «قصه غربت تقریب» که حاصل گفت‌وگوی میان غلامرضا امیرخانی و عبدالکریم بی‌آزار شیرازی است، با حضور شخصیت‌های علمی و فرهنگی برجسته رونمایی شد. این رونمایی، که با حضور عبدالکریم بی‌آزار شیرازی همراه بود، علاوه بر بازتاب شصت سال فعالیت علمی و فرهنگی مصاحبه‌شونده، بار دیگر بر اهمیت تقریب مذاهب اسلامی تأکید دارد.
همچنین از مرحوم فخرالدین حجازی، بنیانگذار انتشارات بعثت که ناشر مجموعه قرآن و طبیعت بوده، با حضور خانواده ایشان تقدیر به عمل آمد.
انتهای پیام