به گزارش خبرنگار خبرگزاری دانشجو؛ اولین برنامه «صدای دانشجو» که کاری مشترک از رادیو گفتگو و خبرگزاری دانشجو است، به موضوع راهیان نور و راهیان پیشرفت پرداخت.
برنامه رادیویی «صدای دانشجو» دوشنبه هر هفته از رادیو گفتگو پخش می‌شود.
این برنامه با حضور علی خزائی، عضو کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی و مهدی بادپا مدیرکل فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم، محمد جواد بیکی فارغ التحصیل کارشناسی ارشد علوم سیاسی دانشگاه تهران مرکز و مسئول رویدادهای پیشرفت سازمان بسیج دانشجویی؛ سجاد فخرایی دانشجوی دکتری علوم ارتباطات اجتماعی از دانشگاه آزاد و مسئول اسبق بسیج دانشجویی دانشگاه صدا و سیما برگزار شد.
اردوهای راهیان نور و راهیان پیشرفت، دو حرکت بزرگ فرهنگی هستند که با هدف تقویت روحیه ایثار، شهادت‌طلبی، خودباوری و امیدآفرینی در بین جوانان و نوجوانان ایران برگزار می‌شوند. این اردوها به‌نوعی پل ارتباطی بین نسل جوان و تاریخ پرافتخار انقلاب اسلامی و دستاوردهای علمی و صنعتی کشور محسوب می‌شوند.
هدف اردوهای راهیان نور، آشنایی با رشادت‌ها و ایثارگری‌های رزمندگان دفاع مقدس، تقویت روحیه شهادت‌طلبی و بصیرت‌افزایی است و هدف اردوهای راهیان پیشرفت، آشنایی با دستاوردهای علمی، صنعتی و فناوری کشور، تقویت روحیه خودباوری و امید به آینده در نسل جوان می‌باشد.
چگونه می‌توان پیشرفت را به جوانان نشان داد؟
برنامه با سخن سردبیر آغاز شد؛ به نام خداوند شهیدان و صابران به نام آن‌که نور را در جان‌ها روشن ساخت و مسیر حرکت را به ما نشان داد.
سلام به شما همراهان و دانشجویان گرامی، در کنار شما هستم تا از سه محور مهم صحبت کنم؛ سه موضوعی که گذشته، حال و آینده ما را به هم پیوند می‌دهد. راهیان نور، روایت پیشرفت و آینده سبز؛ شاید برای بسیاری از ما سفر به مناطق عملیاتی دفاع مقدس، تنها یک خاطره باشد، اما این سرزمین‌ها کتابی هستند پر از درس‌های ماندگار. راهیان نور تنها یک سفر نیست، بلکه مرور تاریخی از رشادت‌هایی است که ایران عزیز را سرافراز نگه داشت. چه بسیار دانشجویانی که درس را رها کردند تا از سرزمین‌شان دفاع کنند، چه بسیار نخبگانی که قلم را کنار گذاشتند و سلاح به دست گرفتند. برخی از رتبه‌های برتر کنکور سراسری، همان‌هایی بودند که در سنگر‌های نبرد از سرزمین‌شان محافظت کردند.
امروز اگر از مقاومت در جهان معاصر سخن می‌گوییم، باید ریشه‌های آن را در همین ایثار و ایستادگی بیابیم. همان‌طور که جوانان آن روز برای حفظ میهن ایستادند، امروز نیز وظیفه ما ایستادگی در برابر چالش‌ها و حرکت به‌سوی پیشرفت است.
اما آیا تا به حال از خود پرسیده‌ایم که چرا از پیشرفت‌های علمی و صنعتی کشورمان کمتر گفته می‌شود؟ چرا وقتی از ایران حرف می‌زنند، کمتر به دستاوردهای علمی، صنعتی و فناوری‌های پیشرفته پس از دوران دفاع مقدس اشاره می‌شود؟ دانشگاه‌ها و صنعت، دست در دست هم، گام‌های بلندی در مسیر توسعه برداشته‌اند. ایران در بسیاری از عرصه‌های علمی، از فناوری نانو گرفته تا پزشکی، از صنعت موشکی تا هوش مصنوعی، جزو کشور‌های برتر جهان است.
با این حال، یک سؤال باقی می‌ماند: چگونه می‌توان پیشرفت‌ها را به جوانان و دانشجویان نشان داد؟ آیا کافی است تنها آمار و ارقام ارائه دهیم یا باید کاری کنیم که نسل جدید پیشرفت را با چشم خود ببیند، لمس کند و به آن باور داشته باشد؟
آینده‌ای که در انتظار ماست
آینده‌ای که در آن جوانان امروز، مهندسان، پزشکان، دانشمندان و صنعتگران فردا هستند. اما این آینده نیازمند نگاهی تلفیقی از ایثار و دانش‌محوری است. باید باور کنیم همان روحیه‌ای که دیروز در میدان‌های نبرد وجود داشت، می‌تواند در آزمایشگاه‌ها، کارگاه‌ها، مراکز تحقیقاتی و کارخانه‌ها ظهور کند. آینده‌ای سبز، آینده‌ای که در آن جوان ایرانی نه‌تنها در برابر تهدید‌ها مقاوم است، بلکه با نوآوری و خلاقیت کشورش را به‌سوی پیشرفت و سازندگی هدایت می‌کند. بیایید گذشته را پاس بداریم، حال را آگاهانه ببینیم و آینده را بسازیم. بیایید از قهرمانان دیروز، دانشمندان امروز و پیشگامان فردا داستانی الهام‌بخش روایت کنیم. با هم آینده‌ای روشن برای ایران عزیز بسازیم.
در این گفت‌و‌گو، به دو حرکت بزرگ فرهنگی که در کشور انجام می‌شود می‌پردازیم: اردوهای راهیان نور و راهیان پیشرفت. راهیان نور قدمت بیشتری دارد و مدت زیادی است که برگزار می‌شود؛ اما اردوهای راهیان پیشرفت پس از فرمایشات مقام معظم رهبری آغاز شد و حرکتی ارزشمند است که می‌تواند ایجاد امید و اعتماد به آینده را در بین نسل جوان تقویت کند.
در بخش اول گفت‌و‌گو به فلسفه و چرایی این اردوها می‌پردازیم.
سجاد فخرایی، مسئول اسبق بسیج دانشجویی دانشگاه صدا و سیما، لطفاً از فلسفه راهیان نور گفت: راهیان نور به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین حرکت‌های فرهنگی کشور، پس از پایان دفاع مقدس و در اوایل دهه ۷۰، به‌صورت خودجوش توسط رزمندگان آغاز شد. ابتدا گروه‌های کوچک ۱۰ تا ۳۰ نفره با وسایل شخصی به مناطق عملیاتی می‌رفتند و روایتگری می‌کردند. این حرکت با گذشت زمان توسعه یافت و در اواخر دهه ۷۰ و اوایل دهه ۸۰، با شکل‌گیری ستاد راهیان نور کشور، ساختاری سازمانی پیدا کرد.
وی افزود: این حرکت فرهنگی ابتدا در پایگاه‌های بسیج محلات متمرکز بود و سپس به دانشگاه‌ها و مدارس راه یافت. در فضای دانشجویی، سازمان بسیج دانشجویی و دفاتر آن در دانشگاه‌ها مسئولیت برگزاری این اردوها را بر عهده دارند. حضور دانشجویان باعث شد تا با خلاقیت و نوآوری، سبک‌های جدیدی در روایتگری شکل بگیرد؛ از جمله برگزاری برنامه‌هایی مثل "یک شب زندگی شهدا" در مناطق عملیاتی مانند هور که تجربه‌ای واقعی از سبک زندگی رزمندگان را برای دانشجویان بازسازی می‌کند.
فخرایی گفت: این اردوها تأثیر عمیقی بر شرکت‌کنندگان دارد. مشاهده فضای واقعی جبهه‌ها و شنیدن روایت‌های شهدا باعث تغییر نگاه و نگرش دانشجویان می‌شود؛ به‌طوری که بسیاری از شرکت‌کنندگان با حس همذات‌پنداری قوی و درک بهتر ارزش‌های دفاع مقدس از اردو بازمی‌گردند.
وی در ادامه بیان کرد: راهیان نور به‌عنوان بزرگ‌ترین حرکت فرهنگی داخل کشور شناخته می‌شود و در برخی سال‌ها بیش از ۲ تا ۲.۵ میلیون نفر در این اردوها شرکت کرده‌اند. عمده بازدیدها در فصل زمستان انجام می‌شود و این حرکت تأثیر عمیقی در تقویت هویت فرهنگی و انتقال ارزش‌های انقلاب اسلامی دارد.
راهیان پیشرفت
محمدجواد بیکی، مسئول رویدادهای پیشرفت سازمان بسیج دانشجویی: بنده دانشجوی کارشناسی ارشد علوم سیاسی هستم و در حال حاضر مسئولیت رویدادهای پیشرفت را بر عهده دارم. اردوهای راهیان پیشرفت پاسخی به یک نیاز اجتماعی بودند. چند سال پیش، فضای ناامیدی و سیاه‌نمایی رسانه‌ای در جامعه شدت گرفت. به همین دلیل، احساس شد باید حرکتی برای نشان دادن نقاط مثبت کشور و دستاوردها انجام شود.
وی افزود: رهنمود‌های مقام معظم رهبری، به‌ویژه از سال ۹۴ و ۹۵ به بعد، در زمینه "جهاد امیدآفرینی" تأکید کردند که دانشجویان و نخبه قرار می‌گیرد که محیط واقعی و تاریخی را با خود به همراه دارد. در این فضا، افراد به‌شدت با موضوع همذات‌پنداری می‌کنند. ازاین‌رو می‌توان گفت اردوهای راهیان نور، بزرگ‌ترین حرکت فرهنگی در داخل کشور محسوب می‌شوند. همان‌طور که مراسم اربعین بزرگ‌ترین حرکت فرهنگی خارج از کشور است، راهیان نور نیز در داخل کشور چنین جایگاهی دارد.
بیکی در ادامه خاطرنشان کرد: در برخی سال‌ها شاهد حضور بیش از دو میلیون تا دو میلیون و نیم نفر در این اردوها بوده‌ایم. بازدید از مناطق عملیاتی دفاع مقدس عمدتاً در فصل زمستان انجام می‌شود، چراکه شرایط آب‌وهوایی در سایر فصول، به‌ویژه تابستان، برای حضور در مناطق جنوب کشور دشوارتر است.
وی درادامه گفت: موضوع اردوهای پیشرفت و اردو‌هایی با محوریت علمی و تمرکز بر دستاوردهای ۴۰ ساله انقلاب اسلامی، به اوایل دهه ۸۰ بازمی‌گردد. در آن زمان، برخی دانشگاه‌ها به‌صورت پراکنده و با توجه به دغدغه‌های دانشجویان بسیجی، اقدام به برگزاری چنین اردو‌هایی می‌کردند. به‌عنوان مثال، در دانشگاه علم و صنعت، یکی از بازدید‌های رایج، سد کرخه بود. این بازدیدها به این دلیل انجام می‌شد که مهندسین سد کرخه، برخی از دانشجویان همان دانشگاه بودند.
بیکی گفت: تا سال‌های ۱۳۹۰ و ۱۳۹۱، این اردوها به‌صورت نامنظم برگزار می‌شد. اما از سال ۱۴۰۰، سازمان بسیج دانشجویی اقدام به ایجاد ساختاری منسجم برای برگزاری اردوهای پیشرفت کرد.
علی خزائی، عضو کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی گفت: ما در تلاشیم تا اردوهای فرهنگی و تربیتی، از جمله راهیان نور و راهیان پیشرفت، را تقویت کنیم. این اردوها نقش مهمی در آگاهی‌بخشی و تربیت دانشجویان ایفا می‌کنند. امروز در خدمت دانشجویان عزیز هستیم تا سوالات، درخواست‌ها و مطالباتشان را مطرح کنند. همچنین در کنار شما، جناب آقای دکتر، که مسئولیت کمیته آموزش، فرهنگ و تربیت اسلامی را بر عهده دارید، به بررسی این موضوعات خواهیم پرداخت.
وی افزود: برنامه‌های فرهنگی و تربیتی در حوزه‌های مختلف کشور اهمیت بسیاری دارند. وظیفه ما این است که نظارت و حمایت لازم را برای تقویت این برنامه‌ها انجام دهیم. در حال حاضر، از منطقه مقدس پیشوا و در جوار امامزاده جعفر علیه‌السلام، این گفت‌و‌گو را دنبال می‌کنیم. مقام معظم رهبری نیز همواره بر اهمیت تقویت ارزش‌های فرهنگی و معنوی تأکید داشته‌اند.
خزائی در ادامه خاطر نشان کرد: بسیاری از دانشجویان با حضور در اردوهای راهیان نور تجربه‌ای متحول‌کننده داشته‌اند. این اردوها فرصتی فراهم می‌کند تا جوانان از نزدیک با فرهنگ ایثار و شهادت آشنا شوند. من خود شاهد بوده‌ام که چگونه برخی از هم‌کلاسی‌هایم با شرکت در این اردوها شناخت عمیقی از ارزش‌های انقلاب و جنگ تحمیلی پیدا کردند. اشتیاق و تأثیر این برنامه‌ها در ارتباط دانشجویان با شهدا و باور‌های انقلاب اسلامی غیرقابل انکار است.
وی در ادامه بیان کرد:علاوه بر راهیان نور، اردوهای راهیان پیشرفت نیز دستاوردهای قابل توجهی داشته‌اند. برای مثال، بازدید از سازمان انرژی اتمی تأثیر عمیقی بر همکاران ما گذاشت و این نشان‌دهنده قدرت این نوع فعالیت‌ها در افزایش آگاهی و انگیزه افراد است.
خزائی گفت: اما مسئله‌ای که همواره با آن مواجه هستیم، کمبود بودجه و امکانات است. بسیاری از دانشجویان متقاضی شرکت در این اردوها هستند، اما محدودیت‌های مالی اجازه نمی‌دهد همه آنها اعزام شوند. به‌عنوان نمونه، برای یک اردوی راهیان پیشرفت، ۲۰۰ نفر ظرفیت در نظر گرفته شده بود، اما بیش از هزار نفر ثبت‌نام کردند. این نشان‌دهنده علاقه و نیاز گسترده به چنین برنامه‌هایی است.
وی در ادامه بیان کرد: در جلسات اخیر کمیسیون آموزش مجلس نیز این موضوع به‌صورت جدی مطرح شد. نمایندگان مجلس خواستار افزایش بودجه و امکانات برای گسترش این فعالیت‌ها شدند. هرچند برنامه‌ریزی‌های فرهنگی باید با دقت و از دل اعتقادات شکل بگیرد، اما حقیقت این است که بدون تأمین منابع کافی، دستیابی به اهداف فرهنگی دشوار خواهد بود و امیدواریم با حمایت‌های کمیسیون آموزش مجلس و همکاری مدیران فرهنگی وزارت علوم، بتوانیم این برنامه‌ها را گسترش دهیم و تاثیرات مثبتی بر جامعه دانشجویی و نسل آینده داشته باشیم.
مهدی بادپا مدیرکل فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری گفت: امروز در خصوص یکی از مهم‌ترین و تأثیرگذارترین برنامه‌های فرهنگی، یعنی اردوهای دانشجویی «راهیان نور» و «راهیان پیشرفت»، صحبت خواهیم کرد. این برنامه‌ها نقش بسزایی در ارتقای آگاهی فرهنگی و تقویت خودباوری دانشجویان دارند.
وی افزود: با گذشت ۴۶ سال از پیروزی انقلاب اسلامی، شاهد پیشرفت‌های قابل توجهی در حوزه‌های علمی، صنعتی و اقتصادی بوده‌ایم؛ پیشرفت‌هایی که متأسفانه به دلیل مشکلات مختلف، از جمله چالش‌های اقتصادی و ضعف در بازنمایی رسانه‌ای، به درستی روایت نشده‌اند. رهبر معظم انقلاب بارها تأکید کرده‌اند که بسیاری از این موفقیت‌ها در گرد و غبار حوادث گم شده‌اند و نیازمند تبیین و بازنمایی صحیح هستند.
بادپا خاطرنشان کرد: یکی از اقداماتی که در این راستا صورت گرفته، برگزاری اردوهای «راهیان پیشرفت» در دانشگاه‌ها و مدارس است. این اردوها فرصتی برای نمایش دستاوردهای کشور و تقویت روحیه خوداتکایی و اعتماد به نفس در میان جوانان فراهم کرده‌اند. با این حال، ضعف رسانه‌ای داخلی و تسلط امپریالیسم رسانه‌ای جهانی باعث شده بسیاری از این دستاوردها آن‌چنان که باید و شاید به نمایش درنیایند. در فضای رسانه‌ای کنونی، اطلاعات مهم تحت‌الشعاع اخبار بی‌اهمیت قرار گرفته و مغفول می‌مانند.
وی افزود: رهبر معظم انقلاب نیز بارها به دو پارادایم اصلی در فرهنگ ما اشاره کرده‌اند: «ما می‌توانیم» و «ما نمی‌توانیم»". انقلاب اسلامی نشان داد که فرهنگ «ما می‌توانیم»، همان اعتماد به نفس ملی، می‌تواند مسیر پیشرفت را هموار کند. با این حال، متأسفانه هنوز آثار فرهنگ استعماری گذشته در ذهن برخی افراد باقی مانده است. به‌عنوان مثال، یکی از وزرای سابق در دانشگاه تهران اظهارنظر کرد که «اگر آمریکا دکمه‌ای را فشار دهد، تمام سیستم دفاعی ایران از کار می‌افتد». در پاسخ به این اظهارات، رهبر انقلاب تأکید کردند که مسئولین باید با توانمندی‌های نظامی و علمی کشور از نزدیک آشنا شوند تا بر اساس واقعیات صحبت کنند.
بادپا گفت: در حوزه اردوهای فرهنگی و به‌ویژه «راهیان نور» و «راهیان پیشرفت»، بودجه مشخص و متمرکزی برای این برنامه‌ها وجود ندارد، اما این اردوها در صدر برنامه‌های فرهنگی دانشگاه‌ها قرار دارند. به گفته مسئولین، هزینه سرانه اعزام دانشجویان بین ۳.۵ تا ۵.۵ میلیون تومان متغیر است و امسال هدف‌گذاری شده است که ۱۰۰ هزار دانشجو از این برنامه‌ها بهره‌مند شوند.
وی در پایان خاطرنشان کرد: یکی از مسائل مورد بحث در این زمینه، مشکلات دانشجویان برای حضور در این اردوها به دلیل تداخل با کلاس‌های درسی است. دانشجویان خواستار صدور بخشنامه‌ای از سوی وزارت علوم هستند که غیبت‌های ناشی از حضور در اردوها، موجه تلقی شود. طبق اعلام مسئولین، در نشست اخیر "قرارگاه شهید علم‌الهدی"، وزیر علوم قول داده‌اند که دستورالعملی در این خصوص صادر شود و مرخصی تحصیلی برای دانشجویان شرکت‌کننده در اردوها لحاظ شود و با وجود تمام چالش‌ها، این اردوها نقش مهمی در تقویت روحیه دانشجویان و بازنمایی موفقیت‌های کشور دارند و امیدواریم با برنامه‌ریزی دقیق‌تر، تأثیرگذاری بیشتری داشته باشند.