عباس عراقچی، وزیر امور خارجه کشورمان، روز پنجشنبه به قطر سفر کرد. پیش‌تر عنوان شده بود که دیدار با مسئولان ارشد « حماس » و بررسی آخرین تحولات فلسطین و تبریک پیروزی مردم فلسطین در مقاومت اسطوره‌ای ۱۶ماهه طوفان‌الاقصی، در دستور کار این سفر قرار دارد. همچنین در دیدار با مقام‌های قطری درباره تحولات جاری در منطقه و موضوعات روابط دوجانبه رایزنی خواهد شد.
به گزارش شرق، در همین باره و به گفته ایرنا، شبکه خبری «مرسال قطر» در حساب ایکس خود نوشت: « عباس عراقچی ، وزیر امور خارجه ایران و محمد بن‌عبدالرحمن آل‌ثانی، نخست‌وزیر و وزیر امور خارجه قطر، با هم دیدار و گفت‌و‌گو کردند. در این دیدار، روابط همکاری‌های دو کشور و راه‌های حمایت و ارتقای آن و تحولات نوار غزه، مسئله فلسطین و سوریه مورد بررسی قرار گرفت».
البته سایت وزارت امور خارجه ایران جزئیات بیشتری را از این دیدار منتشر کرد و اطلاع داد در گفت‌وگوی عباس عراقچی و محمد بن‌عبدالرحمن آل‌ثانی، طیفی از موضوعات مورد علاقه طرفین شامل توسعه روابط دوجانبه و تحولات منطقه به‌ویژه تحولات صحنه فلسطین پس از توافق آتش‌بس، شرایط سیاسی لبنان بعد از انتخاب رئیس‌جمهور و نخست‌وزیر این کشور و نقض مکرر توافق آتش‌بس از سوی رژیم صهیونیستی، تحولات سوریه و تأکید دو کشور بر حمایت از حاکمیت، ثبات و تمامیت سرزمینی این کشور مورد بحث و تبادل نظر قرار گرفت.
وزیر امور خارجه کشورمان با اشاره به روابط بسیار خوب ایران و قطر، بر عزم دولت جمهوری اسلامی ایران برای توسعه مناسبات با این کشور در حوزه‌های مختلف تأکید کرد. وزیر امور خارجه کشورمان همچنین از نقش مثبت و سازنده قطر در کمک به حصول آتش‌بس در غزه و توقف نسل‌کشی، تقدیر کرد و با اشاره به پایداری وصف‌ناپذیر ملت و مقاومت فلسطین در ایستادگی در برابر رژیم متجاوز صهیونیستی، بر ضرورت مراقبت نسبت به اجرای توافق با توجه به سابقه نقض عهد و کارشکنی رژیم صهیونیستی تأکید کرد.
نخست‌وزیر قطر نیز با تأکید بر اهتمام کشورش برای توسعه روابط با ایران، نقش و جایگاه ویژه کشورمان در منطقه و کمک به برقراری صلح و ثبات را ستود. همچنین طرفین برای ادامه رایزنی‌ها و مشورت‌های نزدیک تهران و دوحه درباره تحولات منطقه توافق کردند.
از دولتی که مورد تأیید مردم سوریه باشد حمایت می‌کنیم
عباس عراقچی در جریان سفر به دوحه، دیروز (جمعه) با شبکه قطری «الجزیره» گفت‌و‌گو کرد. البته تا لحظه تنظیم گزارش متن کامل این گپ‌و‌گفت منتشر نشده بود. وزیر امور خارجه کشورمان در بخشی از این مصاحبه عنوان کرد: «ما از هر دولتی که مورد تأیید مردم سوریه باشد و همچنین ثبات و تمامیت ارضی این کشور حمایت می‌کنیم».
سکان‌دار سیاست خارجی در ادامه گفت‌و‌گو با شبکه الجزیره و پیام تبریک برای پیروزی غزه و بازگرداندن اسرا به مقاومت فلسطین، خبر از آمادگی تهران برای کمک به مردم فلسطین در غزه داد. به باور عراقچی: «هفتم اکتبر (عملیات طوفان‌الاقصی) مسئله و آرمان فلسطین را زنده کرد و این مسئله به موضوع اول منطقه و جهان تبدیل شد».
قاسم محب‌علی در تحلیل و ارزیابی این دو محور گفت‌وگوی عباس عراقچی با شبکه الجزیره به «شرق» می‌گوید: «ادبیات وزیر امور خارجه پیرامون به‌رسمیت‌شناختن هر حکومتی در سوریه که مورد قبول مردم این کشور باشد، موضع‌گیری کاملا دقیق، سنجیده و هوشمندانه‌ای است که می‌تواند، هم منافع جمهوری اسلامی ایران، هم منافع سوریه و هم منافع کل منطقه خاورمیانه را به دنبال داشته باشد». چراکه به گفته رئیس پیشین اداره کل خاومیانه وزارت امور خارجه: «هرگونه دخالت در امور سوریه و ناامن‌شدن این کشور صرفا در جهت منافع اسرائیل خواهد بود».
به همین دلیل سفیر اسبق ایران در مالزی با ارجاعی به نگاه‌های جریان رادیکال داخلی در قبال سوریه پسااسد، تأکید دارد: «بهترین و کم‌هزینه‌ترین مسیر برای تهران، حمایت از خواست مردم در سوریه خواهد بود که می‌تواند به احیای روابط دو کشور هم منجر شود».
البته سیدعلی سقائیان به عنوان دیگر کارشناس، نگاهی کاملا متفاوت دارد و به اعتقادش: «مواضع عباس عراقچی برای تأیید هر حکومتی در سوریه که خواست مردم سوریه باشد، منافاتی با مواضع جمهوری اسلامی ایران در قبال آینده این کشور (سوریه) ندارد». چراکه سفیر پیشین ایران در برزیل خاطر نشان می‌کند: «جمهوری اسلامی ایران به موازات تأکید برای حفظ یکپارچگی و تمامیت ارضی سوریه از نقش‌آفرینی مخرب اسرائیلی‌ها نگران است». کما‌اینکه مدیر کل امور تشریفات وزارت امور خارجه به اشغال بخش‌هایی از سوریه و لبنان توسط اسرائیل به بهانه‌های واهی اشاره دارد و تصریح می‌کند: «باید دولت جدید در دمشق برای حفظ یکپارچگی و تمامیت ارضی کشور نسبت به تجاوزات و حملات اسرائیل هوشیار باشد».
حماس و طرف پیروز در جنگ غزه
در تحلیل بخش دوم گفته‌های عراقچی درباره پیروزی حماس، سیدعلی سقایان برخی شائبه‌ها دراین‌باره را که نمی‌توان حماس را پیروز جنگ غزه دانست رد کرده و روی این نکته مانور می‌دهد: «باید دید که از چه نگاهی طرف پیروز تعریف می‌شود؟». این دیپلمات ارشد کشورمان در واکاوی بیشتر گفته خود معتقد است: «اگر از منظر نظامی، میدانی و مکانیکی بخواهیم طرف پیروز را تعیین کنیم، نمی‌توان حماس را پیروز دانست. اما ۱۶ ماه مقاومت فلسطین و حماس در برابر جنایت‌های بی‌سابقه رژیم صهیونیستی و نهایتا حصول توافق آتش‌بس، بدون آنکه نتانیاهو بتواند اسرای خود را آزاد کند یا حماس و محور مقاومت فلسطین را نابود سازد، به معنای پیروزی است».
از طرف دیگر، سفیر اسبق ایران در ارمنستان، تقویت روحیه مردم غزه و محور مقاومت فلسطین بعد از تحمیل توافق آتش‌بس در سایه مذاکره برابر با اسرائیل را حکایت از آن می‌داند که می‌توان پیروزی را برای حماس در نظر گرفت. این در‌حالی است که سقائیان متذکر می‌شود: «به‌رغم پایان جنگ در لبنان و غزه هنوز شهرک‌نشین‌های اسرائیلی جرئت بازگشت به شهرک‌های خود را ندارند».
ضمن آنکه دیپلمات باسابقه کشورمان به «احتمال آغاز درگیری‌ها و شکنندگی توافق آتش‌بس» هم اشاره دارد و به گفته او: «با وجود آنکه شاهد حصول توافق آتش‌بس و تبادل اسرا هستیم، اما به دلیل نقش‌آفرینی برخی تندرو‌های صهیونیست، امکان شعله‌ورشدن مجدد جنگ وجود دارد».
با وجود طرح این احتمال، سرکنسولگری ایران در کراچی پاکستان تأکید می‌کند: «هم کشور‌های منطقه و هم شهرک‌نشینان اکنون پتانسیل شروع مجدد درگیری را ندارند».
برخلاف آنچه سیدعلی سقائیان مطرح کرد، قاسم محب‌علی در ادامه خوانش دیگری دارد و به اذعان او: «اکنون با تعریف دقیق و واقع‌بینانه از کلیدواژه پیروزی، نه می‌توان حماس و نه می‌توان اسرائیل را پیروز جنگ غزه دانست».
در تشریح بیشتر این موضوع، تحلیلگر ارشد مسائل خاورمیانه تأکید دارد: «نه حماس توانست اهداف ترسیمی خود در عملیات طوفان‌الاقصی برای توقف جنایت‌های اسرائیل در کرانه و همچنین پایان‌دادن به هتک حرمت در بیت‌المقدس و مسجدالاقصی را محقق کند، همچنان که نتانیاهو هم از جنایت و کشتار در غزه نتوانست به آزادی گروگان‌ها و نابودی حماس دست پیدا کند».
با چنین برداشتی، رئیس پیشین اداره کل خاورمیانه وزارت امور خارجه یادآور می‌شود: «نباید تبیین نادرستی از کلمه پیروزی داشت». اما به گفته او: «اینکه تصور کنیم بعد از ۱۶ ماه جنایت بی‌امان با حمایت تمام کشور‌های بزرگ در ارسال تسلیحات و تجهیزات به اسرائیل، حماس موفق شد اسرای اسرائیلی را در یک گفت‌وگوی دیپلماتیک مبادله کند، می‌تواند یک دستاورد باشد، اما به معنای پیروزی نیست».
افزون بر نکات یادشده، این کارشناس مسائل جهان عرب «دو موضوع مهم دیگر یعنی «آینده سیاسی - نظامی حماس و نوع اداره نوار غزه» را هم در تعیین و ترسیم طرف پیروز مؤثر می‌داند. ضمن آنکه از دید این دیپلمات اسبق کشورمان: «هنوز تحولات پیش‌روی غزه و پایان جنگ در ابهام قرار دارد». چون او نیز همسو با تحلیل سقائیان متذکر می‌شود: «نمی‌توان به شکل قاطع حصول توافق‌نامه آتش‌بس بین حماس و اسرائیل را به معنای پایان جنگ در باریکه غزه ارزیابی کرد». از‌این‌رو سفیر پیشین کشورمان در مالزی، «صلح جاری را شکننده توصیف می‌کند».
سفر امیر قطر به سوریه
در‌حالی روز پنجشنبه، عباس عراقچی تهران را به مقصد دوحه ترک کرد که هم‌زمان، تمیم بن‌حمد آل ثانی، امیر قطر، همان روز با استقبال «احمد الشرع»، رئیس حکومت موقت سوریه، وارد فرودگاه دمشق شد. پیش از این رسانه‌ها اعلام کردند تمیم بن‌حمد آل‌ثانی روز پنجشنبه به عنوان نخستین حاکم عربی پس از سقوط دولت بشار اسد برای گفت‌و‌گو با حاکمان جدید سوریه، به دمشق سفر می‌کند.
به نوشته ایرنا، محمد بن‌عبدالرحمن آل‌ثانی، نخست‌وزیر و وزیر خارجه قطر، ۲۷ دی‌ماه برای اولین‌بار پس از سقوط نظام بشار اسد در دمشق با «احمد الشرع» ملقب به «محمد الجولانی»، رئیس دولت جدید سوریه و فرمانده گروه معارضان مسلح تحریر‌الشام، دیدار و گفت‌و‌گو کرده بود.
این خبر در‌حالی منتشر می‌شود که سخنگوی اداره عملیات نظامی سوریه، چهارشنبه‌شب از تعیین ابومحمد الجولانی به عنوان رئیس‌جمهور جدید این کشور در مرحله انتقالی خبر داد. حسن عبدالغنی در بیانیه‌ای اعلام کرد احمد الشرع را به عنوان رئیس کشور در مرحله انتقالی معرفی می‌کنیم و او نماینده کشور در صحنه بین‌المللی است.
قاسم محب‌علی در ادامه تحلیلی درباره هم‌زمانی سفر عباس عراقچی به دوحه و حضور امیر قطر در سوریه از «هنرمندی و هوشمندی دیپلماتیک این کشور (قطر)» می‌گوید و یقین دارد: «دوحه اکنون دارای چنان پتانسیلی در سیاست خارجی است که می‌تواند دو طرف جنگ غزه یعنی اسرائیل و حماس را به سمت آتش‌بس سوق دهد». کما‌اینکه از دید رئیس پیشین اداره کل خاورمیانه وزارت امور خارجه: «این کشور کوچک حاشیه خلیج فارس توانسته است به موازات پذیرایی از عباس عراقچی، اولین کشور عربی باشد که در سطح سران با مقامات سوریه جدید گفت‌و‌گو کرده است».
سفر عراقچی به دوحه و میانجی‌گری قطر برای آغاز مذاکرات
موضوع مذاکرات هم می‌تواند از دیگر اهداف و دستور کار‌های احتمالی سفر عراقچی به قطر باشد؛ چراکه هر زمان مقوله مذاکره با غرب پررنگ می‌شود، دوحه همواره به عنوان یک میانجی‌گر و واسط عمل کرده است. حال در شرایطی که شاهد بازگشت دونالد ترامپ به کاخ سفید و زمزمه آغاز مذاکرات هستیم، این احتمال وجود دارد که دوحه بتواند برای شروع گفت‌و‌گو‌های تهران و واشنگتن وارد عمل شود که در همین باره سیدعلی سقاییان از وجود چنین سناریوی احتمالی می‌گوید و با ارزیابی بینابین اعتقاد دارد: «نه می‌توان به شکل کامل عنوان داشت اکنون مذاکراتی با میانجی‌گری قطری‌ها شکل خواهد گرفت و نه می‌توان به صورت صددرصدی این احتمال را رد کرد».
اما از منظر این دیپلمات ارشد کشورمان: «همواره موضوع مذاکرات و تنش‌زدایی بین ایران و غرب محل توجه برخی بازیگران منطقه‌ای و مشخصا قطری‌ها بوده است و دوحه همیشه سعی کرده در این رابطه نقش‌آفرینی مثبت خود را داشته باشد». اما قاسم محب‌علی تحلیل دیگری دارد و در ادامه «هرگونه نقش‌آفرینی و میانجی‌گری قطر، عمان، ژاپن، عراق و...، برای آغاز مذاکرات ایران و دولت ترامپ را رد می‌کند».
چون به گفته او: «دولت جدید آمریکا به هیچ‌گونه مذاکره غیرمستقیم و با واسطه اعتقادی نداشته و سعی دارد در صورت آغاز مذاکرات، به شکل مستقیم و جامع، گفت‌و‌گو‌هایی را با ایران انجام دهد». با چنین برداشتی، تحلیلگر ارشد جهان عرب بعید می‌داند که «دستور کاری برای عباس عراقچی درباره میانجی‌گری قطری‌ها پیرامون آغاز مذاکرات با دولت ترامپ طرح شده باشد یا احتمالا دوحه، حامل پیامی برای تهران باشد که در جریان حضور وزیر امور خارجه ایران در دوحه به او منتقل شود».
در سایه نکته مذکور، محب‌علی برخی اخبار و گزارشات چند روز اخیر درباره اعلام آمادگی ترامپ برای آغاز مذاکرات با ایران را هم در حد «شایعات رسانه‌ای» می‌داند.