دیپلماسی ایرانی: عباس عراقچی، وزیر امور خارجه کشورمان، روز پنجشنبه به قطر سفر کرد. پیشتر عنوان شده بود که دیدار با مسئولان ارشد «حماس» و بررسی آخرین تحولات فلسطین و تبریک پیروزی مردم فلسطین در مقاومت اسطوره‌ای ۱۶ ماهه طوفان الاقصی، در دستورکار این سفر قرار دارد. همچنین در دیدار با مقام‌های قطری در مورد تحولات جاری در منطقه و موضوعات روابط دوجانبه رایزنی خواهد شد. در همین رابطه و به گفته ایرنا، شبکه خبری «مرسال قطر» در حساب ایکس خود نوشت: «عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران و محمد بن عبدالرحمن آل ثانی، نخست‌وزیر و وزیر امور خارجه قطر با هم دیدار و گفتوگو کردند. در این دیدار روابط همکاری‌های دو کشور و راه‌های حمایت و ارتقای آن و تحولات نوار غزه، مسله فلسطینی و سوریه مورد بررسی قرار گرفت.»
البته سایت وزارت امور خارجه ایران جزئیات بیشتری را از این دیدار منتشر کرد و اطلاع داد که در گفت‌وگوی عباس عراقچی و محمد بن عبدالرحمن آل ثانی طیفی از موضوعات مورد علاقه طرفین شامل توسعه روابط دوجانبه و تحولات منطقه به‌ویژه تحولات صحنه فلسطین پس از توافق اتش‌بس، شرایط سیاسی لبنان بعد از انتخاب رئیس‌جمهور و نخست‌وزیر این کشور و نقض مکرر توافق آتش‌بس از سوی رژیم صهیونیستی، تحولات سوریه و تاکید دو کشور بر حمایت از حاکمیت، ثبات و تمامیت سرزمینی این کشور مورد بحث و تبادل نظر قرار گرفت.
وزیر امور خارجه کشورمان با اشاره به روابط بسیار خوب ایران و قطر، بر عزم دولت جمهوری اسلامی ایران برای توسعه مناسبات با این کشور در حوزه‌های مختلف تاکید کرد. وزیر امور خارجه کشورمان همچنین از نقش مثبت و سازنده قطر در کمک به حصول آتش‌بس در غزه و توقف نسل‌کشی تقدیر و با اشاره به پایداری وصف‌ناپذیر ملت و مقاومت فلسطین در ایستادگی در برابر رژیم متجاوز صهیونیستی، بر ضرورت مراقبت نسبت به اجرای توافق با توجه به سابقه نقض عهد و کارشکنی رژیم صهیونیستی تاکید کرد. نخست‌وزیر قطر نیز با تاکید بر اهتمام کشورش برای توسعه روابط با ایران، نقش و جایگاه ویژه کشورمان در منطقه و کمک به برقراری صلح و ثبات را ستود. هم چنین طرفین برای ادامه رایزنی‌ها و مشورت‌های نزدیک تهران و دوحه در خصوص تحولات منطقه توافق کردند.
از دولتی که موردتأیید مردم سوریه باشد، حمایت می‌کنیم
عباس عراقچی در جریان سفر به دوحه، دیروز (جمعه) با شبکه قطری «الجزیره» گفتوگو کرد. البته تا لحظه تنظیم گزارش متن کامل این گپ و گفت منتشر نشده بود. اما وزیر ماور خارجه کشورمان در بخشی از این مصاحبه عنوان داشت که «ما از هر دولتی که مورد تأیید مردم سوریه باشد و همچنین ثبات و تمامیت ارضی این کشور حمایت می‌کنیم.» سکاندار سیاست خارجی در ادامه گفتوگو با شبکه الجزیره و پیام تبریک برای پیروزی غزه و بازگرداندن اسرا به مقاومت فلسطین، خبر از آمادگی تهران برای کمک به مردم فلسطین در غزه را داد. به ادعای عراقچی، «هفتم اکتبر (عملیات طوفان الاقصی) مسئله و آرمان فلسطین را زنده کرد و این مسئله به موضوع اول منطقه و جهان تبدیل شد.»
قاسم محب علی در تحلیل و ارزیابی این دو محور گفت‌وگوی عباس عراقچی با شبکه الجزیره به «شرق» می‌گوید که «ادبیات وزیر امور خارجه پیرامون به رسمیت شناختن هر حکومتی در سوریه که مورد قبول مردم این کشور باشد، موضع‌گیری کاملاً دقیق، سنجیده و هوشمند هوشمندانه است که می‌تواند، هم منافع جمهوری اسلامی ایران، هم منافع سوریه و هم منافع کل منطقه خاورمیانه را به دنبال داشته باشد.» چرا که به گفته رئیس پیشین اداره کل خاومیانه وزارت امور خارجه «هرگونه کارشکنی، سنگ اندازی و دخالت در امور سوریه و ناامن سازی در این کشور صرفاً در جهت منافع اسرائیل خواهد بود.» به همین دلیل سفیر اسبق ایران در مالزی با ارجاعی به نگاه های جریان رادیکال داخلی در قبال سوریه پسااسد، تاکید دارد که «بهترین و کم هزنیه ترین مسیر برای تهران، حمایت از خواست مردم در سوریه خواهد بود که می‌تواند به احیای روابط دو کشور هم منجر شود.»
البته سیدعلی سقائیان به عنوان دیگر کارشناس در گفت‌وگوی خود با «شرق»، نگاهی کاملاً متفاوت دارد و به اعتقادش، «مواضع عباس عراقچی برای تأیید هر حکومتی در سوریه که خواست مردم سوریه باشد، منافاتی با مواضع جمهوری اسلامی ایران در قبال آینده این کشور (سوریه) ندارد.» چرا که سفیر پیشین در برزیل خاطر نشان می‌کند که «جمهوری اسلامی ایران به موازات تاکید برای حفظ یکپارچگی و تمامیت ارضی سوریه از نقش آفرینی مخرب اسرائیلی‌ها نگران است.» کما اینکه مدیرکل امور تشریفات وزارت امور خارجه «به اشغال بخش‌هایی از سوریه و لبنان توسط اسرائیل به بهانه های واهی اشاره دارد و تصریح می‌کند که «باید دولت جدید در دمشق برای حفظ یکپارچگی و تمامیت ارضی کشور نسبت به تجاوزات و حملات اسرائیل هوشیار باشد.»
حماس و طرف پیروز در جنگ غزه
در تحلیل بخش دوم گفته های عراقچی پیرامون پیرزوی حماس، سیدعلی سقایان برخی شائبه‌ها در این خصوص که نمی‌توان حماس را پیروز جنگ غزه دانست را رد کرده و روی این نکته مانور می‌دهد که «باید دید که از چه نگاهی طرف پیروز تعریف می‌شود؟» این دیپلمات ارشد کشورمان در واکاوی بیشتر گفته خود معتقد است «اگر از منظر نظامی، میدانی و مکانیکی بخواهیم طرف پیروز را تعیین کنیم نمی‌توان حماس را پیروز دانست. اما ۱۶ ماه مقاومت فلسطین و حماس در برابر جنایت‌های بی‌سابقه رژیم صهیونیستی و نهایتاً حصول توافق آتش بس، بدون آنکه نتانیاهو بتواند اسرای خود را آزاد کند یا حماس و محور مقاومت فلسطین را به طور کامل نابود سازد، به معنای پیروزی است.»
از طرف دیگر سفیر اسبق ایران در ارمنستان، «تقویت روحیه مردم غزه و محور مقاومت فلسطین بعد از تحمیل توافق آتش بس در سایه مذاکره برابر با اسرائیل را حکایت از آن می‌داند که می‌توان پیروزی را برای حماس در نظر گرفت.» این در حالی است که سقائیان متذکر می‌شود که «به رغم پایان جنگ در لبنان و غزه هنوز شهرک نشین‌های اسرائیلی جرات بازگشت به شهرک‌های خود را ندارند.» ضمن آنکه دیپلمات با سابقه کشورمان به «احتمال آغاز درگیری‌ها و شکنندگی توافق آتش بس »هم اشاره دارد و به گفته او «با وجود آنکه شاهد حصول توافق آتش بس و تبادل اسرا هستیم، اما به دلیل نقش آفرینی برخی تندروها صهیونیست، امکان شعله ور شدن مجدد جنگ وجود دارد.» به رغم طرح این احتمال، سرکنسولگری ایران در کراچی پاکستان تاکید می‌کند که «هم کشورهای منطقه و هم شهرک نشین نشینان اکنون پتانسیل شروع مجدد درگیری را ندارند.»
بر خلاف انچه که سیدعلی سقائیان مطرح کرد، قاسم محبعلی در ادامه گفت گو با «شرق»، خوانش دیگری دارد و به اذعان او «اکنون با تعریف دقیق و واقع بینانه از کلیدواژه پیروزی، نه می‌توان حماس و نه می‌توان اسرائیل را پیروز جنگ غزه دانست» و در این میان سفیر اسبق ایران در یونان باور دارد که «تنها مرد مردم این باریکه قربانی ۱۵ ماه جنایت و کشتار اسرائیل شده‌اند.» در تشریح بیشتر این موضوع، تحلیلگر ارشد مسائل خاورمیانه تاکید دارد که «نه حماس توانست اهداف ترسیمی خود در عملیات طوفان الاقصی برای توقف جنایت‌های اسرائیل در کرانه و همچنین پایان دادن به هتک حرمت در بیت المقدس و مسجد الاقصی محقق سازد، همچنانی که نتانیاهو هم از جنایت و کشتار در غزه نتوانست به آزادی گروگان‌ها دست پیدا کند و نابودی حماس دست پیدا کند.» با چین برداشتی، رئیس پیشین اداره کل خاومیانه وزارت امور خارجه یادآور می‌شود که «نباید تبیین نادر نادرستی از کلمه پیروزی داشت.» اما به گفته او، «اینکه تصور کنیم بعد از ۱۶ ماه جنایت بی‌امان با حمایت تمام کشورهای بزرگ در ارسال تسلیحات و تجهیزات به اسرائیل، حماس موفق شد اسرای اسرائیلی را در یک گفت‌وگوی دیپلماتیک مبادله کند، می‌تواند یک یک دستاورد باشد، اما به معنای پیروزی نیست.»
افزون بر نکات یاد شده، این کارشناس مسائل جهان عرب «دو موضوع مهم دیگر یعنی «آینده سیاسی - نظامی حماس و نوع اداره نوار غزه» را هم در تعیین و ترسیم طرف پیروز موثر می‌داند. ضمن آنکه از دید این دیپلمات اسبق کشورمان، «هنوز تحولات پیش روی غزه و پایان جنگ در ابهام قرار دارد.» چون وی نیز همسو با تحلیل سقائیان متذکر می‌شود که «نمی‌توان به شکل قاطع نمی‌توان حصول توافقنامه آتش بس بین حماس و اسرائیل را به معنای پایان جنگ در باریکه غزه ارزیابی کرد.» از این رو سفیر پیشین کشورمان در مالزی، «صلح جاری را شکننده توصیف می‌کند.»
سفر امیر قطر به سوریه
در حالی روز پنجشنبه، عباتس عراقچی تهران ره به مقصد دوحه ترک کرد که همزمان، تمیم بن حمد آل ثانی، امیر قطر همان روز با استقبال «احمد الشرع» رئیس حکومت موقت سوریه، وارد فرودگاه دمشق شد. پیش از این رسانه‌ها اعلام کردند که تمیم بن حمد آل ثانی روز پنجشنبه به عنوان نخستین حاکم عربی پس از سقوط دولت بشار اسد، برای گفتوگو با حاکمان جدید سوریه، به دمشق سفر می‌کند. به نوشته ایرنا، محمد بن عبدالرحمن آل ثانی، نخست‌وزیر و وزیر خارجه قطر ۲۷ دی ماه برای اولین بار پس از سقوط نظام بشار اسد در دمشق با «احمد الشرع» ملقب به «محمد الجولانی» رئیس دولت جدید سوریه و فرمانده گروه معارضان مسلح تحریر الشام دیدار و گفت وگو کرده بود. این خبر در حالی منتشر می‌شود که سخنگوی اداره عملیات نظامی سوریه چهارشنبه شب از تعیین ابو محمد الجولانی به عنوان رئیس‌جمهور جدید این کشور در مرحله انتقالی خبر داد. حسن عبدالغنی در بیانیه‌ای اعلام کرد که احمد الشرع را به عنوان رئیس کشور در مرحله انتقالی معرفی می‌کنیم و او نماینده کشور در صحنه بین‌المللی است.
قاسم محب علی در ادامه گپ و گفت خود با «شرق» و تحلیلی در رابطه با همزمانی سفر عباس عراقچی به دوحه و حضور امیر قطر در سوریه از «هنرمندی و هوشمندی دیپلماتیک این کشور (قطر)» می‌گوید و یقین دارد «دوحه اکنون دارای چنان پتانسیلی در سیاست خارجی است که می‌تواند دو طرف جنگ غزه یعنی اسرائیل و حماس را به سمت آتش بس سوق دهد»، کما اینکه از دید رئیس پیشین اداره کل خاومیانه وزارت امور خارجه، «این کشور کوچک حاشیه خلیج فارس توانسته است به موازات پذیرایی از عباس عراقچی، اولین کشور عربی باشد که در سطح سران با مقامات سوریه جدید گفتوگو کرده است.»
سفر عراقچی به دوحه و میانجیگری قطر برای آغاز مذاکرات!
موضوع مذاکرات هم می‌تواند از دیگر اهداف و دستور کارهای احتمالی سفر عراقچی به قطر باشد. چرا که هر زمان مقوله مذاکره با غرب پررنگ می‌شود، دوحه همواره به عنوان یک میانجیگر و واسط عمل کرده است. حال در شرایطی که شاهد بازگشت دونالد ترامپ به کاخ سفید و زمزمه آغاز مذاکرات هستیم، این احتمال وجود دارد که دوحه بتواند برای شروع گفت‌وگوهای تهران و واشنگتن وارد عمل شود که در همین رابطه سیدعلی سقاییان به «شرق» از جود چنین سناریوی احتمالی می‌گوید و با ارزیابی بیانبین اعتقاد دارد که «نه می‌توان به شکل کامل عنوان داشت اکنون مذاکراتی با میانجیگری قطری‌ها شکل خواهد گرفت و نه می‌توان به صورت صددرصدی این احتمال را رد کرد.» اما از منظر این دیپلمات ارشد کشورمان «همواره موضوع مذاکرات و تنش زدایی بین ایران و غرب محل توجه برخی بازیگران منطقه‌ای و مشخصاً قطری‌ها بودند و دوحه همیشه سعی کرده در این رابطه نقش آفرینی مثبت خود را داشته باشد.»
اما قاسم محبعلی تحلیل تحلیل دیگری دارد و در ادامه گپ و گفتش با «شرق»، «هرگونه نقش آفرینی و میانجیگری قطر، عمان، ژاپن، عراق و ...، برای آغاز مذاکرات ایران و دولت ترامپ را رد می‌کند.» چون به گفته او «دولت جدید آمریکا به هیچگونه مذاکره غیر مستقیم و با واسطه اعتقادی نداشته و سعی دارد در صورت آغاز مذاکرات، به شکل مستقیم و جامع، گفت‌وگوهایی را با ایران انجام دهد». با چنین برداشتی، تحلیلگر ارشد جهان عرب بعید می‌داند که «دستور کاری برای عباس عراقچی در خصوص میانجیگری قطری‌ها پیرامون آغاز مذاکرات با دولت ترامپ طرح شده باشد یا احتمالاً دوحه، حامل پیامی برای تهران باشد که در جریان حضور وزیر امور خارجه ایران در دوحه به او منتقل گردد.»در سایه نکته مذکور، محبعلی برخی اخبار و گزارشات چند روز اخیر پیرامون اعلام آمادگی ترامپ برای آغاز مذاکرات با ایران را هم در حد «شایعات رسانه‌ای» می‌داند.