به گزارش خبرنگار ایکنا، حجت‌الاسلام والمسلمین احمدحسین شریفی، رئیس دانشگاه قم، امروز چهارشنبه دهم بهمن‌ماه در همایش بین‌المللی گرامیداشت آیت‌الله مصباح یزدی به تحلیل وضعیت علوم انسانی ـ اسلامی و بررسی دیدگاه‌های ایشان که در جامعه المصطفی برگزار شد، با تأکید بر نقش تحول‌آفرین آیت‌الله مصباح یزدی در علوم انسانی اسلامی، سه محور اساسی شامل نقد علوم انسانی رایج، تربیت کنشگران علمی و اخلاقی، و بازطراحی ساختار‌های علمی و آموزشی را به‌عنوان دستاورد‌های کلیدی این متفکر بزرگ تشریح کرد.
وی بر اهمیت تحلیل دقیق مفاهیم و شفاف‌سازی در مباحث علمی تأکید کرد و ادامه داد: برای پیشبرد صحیح و مؤثر علوم انسانی ـ اسلامی ضروری است که مفاهیم به‌طور واضح و دقیق تعریف شوند تا از هرگونه سوءتفاهم یا ابهام جلوگیری گردد. این امر نه‌تنها موجب رشد علمی می‌شود بلکه کمک می‌کند تا نتایج به‌دست‌آمده در حوزه‌های مختلف علمی قابل فهم و بهره‌برداری برای جامعه باشد.
رئیس دانشگاه قم به روش آیت‌الله مصباح یزدی در مواجهه با مسائل علمی اشاره کرد و افزود: یکی از ویژگی‌های بارز آیت‌الله مصباح یزدی تحلیل دقیق مفاهیم پیش از ورود به هر بحث علمی بود. ایشان همواره تلاش می‌کردند تا مفاهیم را با دقت تبیین کنند و از سوءبرداشت‌ها یا ابهامات احتمالی جلوگیری کنند.
حجت‌الاسلام والمسلمین شریفی با بیان اینکه در بیان موضوعات علمی، شفافیت در ارائه تعریف‌ها و مفاهیم از اهمیت بسیاری برخوردار است، اظهار کرد: آیت‌الله مصباح یزدی در سخنرانی‌های عمومی نیز همواره تلاش داشتند مراد خود را از هر واژه به‌روشنی بیان کنند. در صورتی که معنای جدید یا متفاوتی از مفاهیمی، چون علم دینی مدنظر داشتند، آن را به‌وضوح توضیح می‌دادند تا هیچ‌گونه ابهامی برای مخاطبان باقی نماند.
وی به نقش تحلیل مفهومی و شفاف‌سازی به‌عنوان یکی از اصول اساسی در ترویج علوم انسانی ـ اسلامی اشاره کرد و گفت: دقت در این امور می‌تواند مانع از برداشت‌های نادرست و تعارضات در این حوزه شود. وقتی مفاهیم به‌طور دقیق و شفاف تبیین شوند، امکان سوءتفاهم‌ها و تضاد‌های علمی به حداقل می‌رسد و این امر به تقویت بنیان‌های علمی و نظری علوم انسانی ـ اسلامی کمک می‌کند.
شفافیت مفهومی و تحلیل بنیادین
رئیس دانشگاه قم به اهمیت تعریف و تحلیل دقیق مفاهیم در علوم انسانی اسلامی اشاره کرد و دیدگاه‌های برجسته آیت‌الله مصباح را در این زمینه تبیین و بر این نکته تأکید کرد که در علوم انسانی ـ اسلامی، دقت در مفاهیم و تحلیل دقیق آن‌ها از الزامات اساسی است که می‌تواند موجب بسط و توسعه این حوزه علمی به‌طور مؤثر و کارآمد شود.
وی با اشاره به روش علمی آیت‌الله مصباح یزدی، گفت: ایشان پیش از ورود به هر مبحث علمی، ابتدا به تحلیل مفهومی و تبیین دقیق مسئله می‌پرداختند. اگر معنای جدید یا متفاوتی برای یک مفهوم در نظر داشتند، آن را به‌صورت شفاف بیان کرده و مبانی و نسبت‌های آن را به‌دقت تحلیل می‌کردند. این شفاف‌سازی و دقت نظر در تعریف مفاهیم از ویژگی‌های بارز روش ایشان در مواجهه با مباحث علمی و نظری بود که توانست موجب روشن‌سازی دقیق‌تر مسائل و جلوگیری از سوءبرداشت‌ها شود.
حجت‌الاسلام والمسلمین شریفی در ادامه تعریف علوم انسانی از دیدگاه آیت‌الله مصباح یزدی را چنین توصیف کرد: علوم انسانی به مجموعه‌ای از علوم اطلاق می‌شود که به تحلیل انسان، کنش‌های او و پدیده‌های مرتبط می‌پردازد. این کنش‌ها شامل رفتار‌های فردی و اجتماعی انسان در بستر‌های مختلف از جمله محیط‌های خانوادگی، فرهنگی و اقتصادی است. همچنین علوم انسانی باید به بررسی پدیده‌هایی بپردازد که از تعاملات انسانی در سطح جامعه و گروه‌های اجتماعی پدید می‌آیند، نظیر ساختار‌ها و نظام‌های اجتماعی که تأثیرات عمیقی بر رفتار فردی و اجتماعی انسان‌ها دارند. در واقع، علوم انسانی باید تمام جنبه‌های کنش‌ها و تعاملات انسانی را در ابعاد فردی و اجتماعی مورد مطالعه قرار دهد تا بتواند تصویری جامع از انسان و جامعه ارائه دهد.
وی افزود: آیت‌الله مصباح یزدی بر این باور بودند که علوم انسانی باید تمام جنبه‌های رفتار و کنش انسانی را چه در سطح فردی و چه در سطح اجتماعی در بر بگیرد. این علوم نه‌تنها باید به تحلیل دقیق و عمیق پدیده‌های اقتصادی، فرهنگی و سیاسی بپردازند، بلکه باید نقش این پدیده‌ها را در شکل‌دهی به ساختار‌ها و روابط اجتماعی روشن کنند. از دیدگاه ایشان، علوم انسانی اسلامی باید به‌طور جامع به بررسی تمامی ابعاد انسانی از جمله رفتار فردی، تعاملات اجتماعی و تأثیرات فرهنگی و سیاسی بپردازد تا بتواند تصویری کامل و متوازن از انسان و جامعه ارائه دهد و راهکار‌هایی علمی و عملی برای اصلاح و پیشرفت جامعه فراهم آورد.
رئیس دانشگاه قم همچنین به جنبه توصیه‌گری علوم انسانی از منظر آیت‌الله مصباح یزدی اشاره و بیان کرد: علوم انسانی تنها به تحلیل و توصیف وضعیت موجود محدود نمی‌شود، بلکه یکی از رسالت‌های اصلی آن ارائه راهکار‌ها و مفاهیم برای بهبود و اصلاح وضعیت جامعه است. مفاهیمی که در حوزه‌هایی مانند اقتصاد، جامعه‌شناسی و سیاست به کار می‌روند باید به‌طور دقیق و شفاف تعریف و تبیین شوند. تنها در این صورت است که می‌توان از این مفاهیم به‌طور بهینه بهره‌برداری و آن‌ها را به ابزاری مؤثر در جهت حل مشکلات و ارتقای شرایط اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی تبدیل کرد.
وی بر این نکته تأکید کرد: شفافیت و تحلیل بنیادین مفاهیم به‌عنوان ارکان اصلی علوم انسانی ـ اسلامی نقشی بی‌بدیل در این حوزه ایفا می‌کند. این ویژگی‌ها به‌ویژه دقت در تعریف و تبیین مفاهیم، موجب می‌شود که علوم انسانی اسلامی قادر باشد به‌طور دقیق و متقن به مسائل پیچیده انسانی و اجتماعی پاسخ دهد. شفافیت در بیان مفاهیم و تحلیل عمیق و بنیادین آن‌ها از یک‌سو موجب پیشگیری از سوءتفاهم‌ها و برداشت‌های نادرست می‌شود و از سوی دیگر توانمندی این علوم را برای حل مشکلات و چالش‌های معاصر افزایش می‌دهد. در حقیقت علوم انسانی ـ اسلامی با تکیه بر این ویژگی‌ها می‌تواند نه‌تنها تبیین‌کننده درست مسائل انسانی باشد، بلکه راهکار‌هایی عملی و مبتنی بر اصول اسلامی برای توسعه و بهبود شرایط اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی ارائه دهد.
تربیت کنشگران و اصلاح ساختار‌های علمی
حجت‌الاسلام والمسلمین شریفی به تحلیل دستاورد‌های کلیدی آیت‌الله مصباح در حوزه علوم انسانی ـ اسلامی پرداخت و بر سه محور اصلی تأکید کرد که در ذیل به آن اشاره می کنیم.
۱. نقد و اصلاح علوم انسانی رایج
رئیس دانشگاه قم به‌طور خاص به نقد جدی علوم انسانی رایج اشاره کرد و گفت: این علوم با مبانی غیرالهی خود نمی‌توانند پاسخگوی نیاز‌های جامعه اسلامی باشند. علامه مصباح یزدی با نقد اساسی این علوم و تأکید بر تولید علم مبتنی بر مبانی اسلامی، گام‌های اساسی در اصلاح و بازنگری در این عرصه برداشته‌اند. ایشان همچنین بر لزوم تطبیق بنیان‌های فکری علوم انسانی با ارزش‌های اسلامی و ملی تأکید داشتند. آیت‌الله مصباح یزدی بر این باور بودند که علوم انسانی باید نقشی اثرگذار در اصلاح جامعه ایفا کند و به‌گونه‌ای طراحی شود که در خدمت انسان مسلمان ایرانی باشد.
۲. تربیت و تحول کنشگران علمی و اخلاقی
حجت‌الاسلام والمسلمین شریفی با اشاره به اقدامات آیت‌الله مصباح یزدی در تربیت نیرو‌های علمی و اخلاقی، گفت: یکی از مهم‌ترین اقدامات ایشان، برگزاری طرح‌های آموزشی نظیر طرح ولایت بود که مخاطبان متنوعی از جمله نخبگان، اساتید، و گروه‌های مختلف جامعه را دربرمی‌گرفت. این طرح‌ها با هدف ارتقای معرفتی و اخلاقی کنشگران علمی و فرهنگی، تأثیرات عمیقی بر جامعه داشتند.
وی تأکید کرد: بدون همراهی کنشگران متعهد، حتی بهترین نظریه‌ها و علوم تولیدشده نیز به نتیجه مطلوب نخواهند رسید.
۳. بازطراحی ساختار‌های علمی و آموزشی
رئیس دانشگاه قم در بخش دیگری از سخنان خود به نقد ساختار‌های علمی و آموزشی موجود پرداخت و اظهار کرد: برنامه‌های آموزشی کنونی به‌ویژه در حوزه علوم انسانی نیازمند بازنگری و تحولی بنیادین هستند.
وی افزود: آیت‌الله مصباح یزدی بر اهمیت طراحی و ایجاد ساختار‌های علمی نوینی تأکید داشتند که بتوانند ضمن پاسخگویی به نیاز‌های انسان معاصر، جایگاه علوم انسانی اسلامی را ارتقا داده و آن را به ابزاری مؤثر برای پیشبرد جامعه اسلامی تبدیل کنند.
حجت‌الاسلام والمسلمین شریفی تصریح کرد: دستاورد‌های آیت‌الله مصباح یزدی نه‌تنها در عرصه نظری، بلکه در عمل نیز الگو‌های کاربردی و ارزشمندی برای جامعه اسلامی به ارمغان آورده است.
وی افزود: آیت‌الله مصباح با نگاهی جامع به علم، اخلاق و تربیت، نقشی بی‌بدیل در تحول علوم انسانی و پرورش نسل جدیدی از کنشگران علمی ایفا کردند. ضروری است که از این میراث ارزشمند برای دستیابی به اهداف والای اسلامی و انسانی بهره‌برداری کنیم.
انتهای پیام