غزال زیاری: از سال ۲۰۱۲ میلادی، مریخ‌نورد کنجکاوی ناسا در حال کاوش در مریخ است و اخیراً و بعد از بیش از ده سال، شواهدی از وجود برکه‌ها و دریاچه‌های باستانی بدون یخ در سطح این سیاره پیداکرده است.
این مریخ‌نورد، موج‌های کوچکی شبیه موج‌های موجود در بستر دریاچه‌های شنی روی زمین را پیدا و شناسایی کرد. البته این امکان وجود دارد که این موج‌ها به‌وسیله آب‌های هدایت‌شده توسط باد که در سراسر سطح به جلو و عقب حرکت می‌کنند، ایجادشده باشند. نتیجه این است که آب به‌جای آنکه توسط یخ پوشیده شود، روی عناصر گسترش می‌یافته. این کشف نشان می‌دهد که این امواج ۳.۷ میلیارد سال پیش شکل‌گرفته‌اند.
مریخ چهارمین سیاره منظومه شمسی ما و دومین سیاره کوچک در بین سیارات اصلی است و به خاطر رنگ قرمز تندش که به خاطر وجود اکسید آهن در مواد سطح آن است، شناخته‌شده است. مریخ که به‌عنوان یک سیاره زمینی طبقه‌بندی می‌شود، از بسیاری جهات شبیه زمین است و دره‌ها، آتش‌فشان‌ها و حتی شواهدی از خشک شدن بستر رودخانه‌ها در آن مشاهده‌شده است. کلاهک‌های قطبی مریخ بیشتر از یخ دی‌اکسید کربن پوشیده شده‌اند و این سیاره دارای اتمسفری غیرقابل‌تنفس و سطحی سرد و خشک است.
گرچه این سیاره همیشه برای ما جذابیت خاصی داشته، اما اخیراً این احتمال مطرح‌شده که مریخ احتمالاً زمانی قابل سکونت بوده است.
سفر کاوشگر کنجکاوی به مریخ
یکی از کاوشگرهای ناسا که در سال‌های اخیر به کاوش در مریخ پرداخته، مریخ‌نورد کنجکاوی است که در سال ۲۰۱۱ میلادی توسط ناسا به این سیاره فرستاده شد و از آن زمان تاکنون در حال کاوش در منطقه اطراف دهانه گیل بوده است.
هدف اصلی این کاوشگر، بررسی آب‌وهوا و زمین‌شناسی و ارزیابی این است که آیا می‌توان از ایده حیات بدوی در گذشته در این سیاره حمایت کرد یا خیر. محققان برای یافتن پاسخ این پرسش‌ها و دستیابی به اهداف مدنظر، از مجموعه‌ای از ابزارها، از مته‌هایی برای جمع‌آوری نمونه‌های خاک گرفته تا دوربین‌ها و ابزارهایی برای تجزیه‌وتحلیل نمونه‌های جوی استفاده کردند.
اخیراً هارولد براون و مایکل لمب، پروفسورهای زمین‌شناسی، یافته‌هایشان را به اشتراک گذاشته‌اند. آن‌ها دو مجموعه از امواج باستانی را در سطح مریخ پیدا کرده‌اند که حالا تصور می‌شود توده‌های آبی خشک‌شده‌ای هستند که امواج آن در سنگ‌ها حفظ‌شده است. البته این موج‌ها، موج‌های کوچکی هستند و اغلب در سواحل و بستر دریاچه‌های روی زمین هم دیده می‌شوند؛ چراکه آب ناشی از باد، در سطوح کم‌عمق جریان دارد. آنچه این محققان را هیجان‌زده می‌کند این است که این آب، یخ‌زده نبوده و زمانی به‌صورت مایع جریان داشته.
شواهد موجود از دریاچه
امواجی که کاوشگر کنجکاوی در دهانه گیل کشف کرد، قوی‌ترین شواهدی هستند که نشان می‌دهند روزگاری در سیاره سرخ، آب به‌صورت مایع وجود داشته است؛ تجزیه‌وتحلیل سنگ‌ها و امواج نیز حکایت از آن دارد که این امواج متعلق به ۳.۷ میلیارد سال پیش هستند. بدین ترتیب تصور می‌شود که جو و آب‌وهوای مریخ در آن زمان به‌مراتب گرم‌تر و متراکم‌تر از امروز بوده؛ آن‌قدر متراکم که از آب مایع در هوای آزاد حمایت می‌کرده.
این تیم درعین‌حال توانستند تا با بهره‌گیری از امواج یافته شده، مدل‌های کامپیوتری‌ای ایجاد کنند که با استفاده از آن‌ها به کشف اندازه دریاچه بپردازند. ازآنجاکه اندازه امواج و جداسازی آن‌ها به تعیین مقدار آب کمک می‌کند، آن‌ها با کشف اینکه ارتفاع موج‌ها ۶ میلی‌متر و جدایی ۴ تا ۵ سانتی‌متر بوده، دریافتند که دریاچه کم‌عمق بوده و کمتر از ۲ متر عمق داشته است.
یکی از مجموعه امواج معروف به رخنمون Prow (صخره‌ای که در سطح قابل‌مشاهده است)، در منطقه‌ای یافت شد که زمانی تپه‌های شنی بادی بود و مجموعه دیگر در همان نزدیکی و در گروه سنگ‌های نشانگر آماپاری غنی از سولفات یافت شد.
این دو مجموعه، متعلق به دو بازه زمانی نزدیک به هم هستند و حکایت از آن دارند که جو گرم و متراکم مریخ، چندین بار یا حداقل برای مدت زمانی طولانی در آنجا حاکم بوده است.
این کشف کمک بزرگی به مطالعات دیرینه اقلیم مریخ است که شرایط در حال تغییر مریخ را ترسیم می‌کنند. مریخ‌نورد Opportunity ناسا اولین مأموریتی علمی بود که موفق به کشف امواج روی سطح شد؛ اما ماهیت بدنه‌های آبی نامشخص بود. حالا کشف اخیر بینش شگفت‌انگیزی را از شرایط اولیه مریخ، با اجسام مایعی که در سراسر چشم‌اندازش پراکنده‌شده‌اند را ارائه کرده است و تحقیقات بیشتری نیاز است تا مشخص شود که این امواج تا چه میزان در سطح مریخ وجود دارند.
منبع: sciencealert
۲۲۷۲۲۷
∎