سوء پیشینه به معنای داشتن سابقه منفی یا بد در زندگی فردی است. زمانی که شخصی مرتکب جرایمی شود و حکم محکومیت قطعی بگیرد، از افراد در طول زندگی به دلایل مختلف گواهی سو پیشینه درخواست می‌شود، مخصوصا در مواقع استخدام، کارفرما و مخصوصا دستگاه‌های اجرایی و مراکز دولتی و مانند اینها از فرد متقاضی در زمان انتخاب، این گواهی را از آن خود می‌کند. درگذشته این گواهی تنها از طریق مراجعه حضوری به پلیس +۱۰ قابل دریافت بود اما این رویه تغییر کرده است.
گواهی عدم سوء پیشینه چیست؟
گواهی عدم سوء پیشینه مدرکی است که نشان‌دهنده وجود یا عدم وجود محکومیت‌های کیفری مؤثر فرد است. این گواهی به‌ویژه برای استخدام و مشاغل مختلف اهمیت دارد و نگرانی‌های زیادی را برای افراد به همراه دارد. لازم به ذکر است که در این گواهی تمامی جرایم ثبت نمی‌شوند و تنها محکومیت‌های کیفری مؤثر در آن لحاظ می‌گردند.
طبق ماده ۲۵ قانون مجازات اسلامی، نوع و مدت محرومیت از حقوق اجتماعی به دلیل محکومیت‌های کیفری مشخص شده است. اگر فردی مرتکب جرایمی شود که به محکومیت‌های مذکور منجر گردد، از برخی حقوق اجتماعی محروم خواهد شد و این موضوع در گواهی عدم سوء پیشینه‌اش قید خواهد شد.
نکته مهم این است که درج محکومیت‌ها در این گواهی دائمی نیست و باگذشت زمان و طی مراحل قانونی، امکان پاک‌سازی سوء پیشینه وجود دارد. محکومیت‌هایی که ممکن است در گواهی عدم سوء پیشینه ثبت شوند عبارت‌اند از:
محکومیت به مجازات‌های سالب حیات و حبس ابد: این نوع محکومیت‌ها به مدت هفت سال از تاریخ توقف اجرای حکم، فرد را از حقوق اجتماعی محروم می‌کند.
محکومیت به قطع عضو و قصاص: اگر مبلغ دیه جنایت بیشتر از نیمی از دیه مجنی‌علیه باشد، همچنین در مواردی که نفی بلد و حبس تا درجه چهار وجود داشته باشد، به مدت سه سال محرومیت نیز اعمال می‌شود.
محکومیت به شلاق حدی و قصاص: اگر دیه جنایت کمتر از نصف دیه مجنیٌ‌علیه باشد و حبس درجه پنج، به مدت دو سال محرومیت ایجاد می‌کند.
به علاوه، بر اساس تبصره دو ماده ۲۵ قانون مجازات، در مواردی که جرم قابل‌گذشت باشد و باگذشت شاکی یا مدعی خصوصی اجرای مجازات متوقف گردد، آثار تبعی آن نیز از بین می‌رود.
پس از تصویب مصوبه هیئت مقررات‌زدایی بهبود محیط کسب‌و‌کار در اسفند ۱۴۰۰، نیاز به ارائه گواهی عدم سوء پیشینه برای شروع بسیاری از کسب‌وکارها حذف شده است؛ بنابراین متقاضیان این مشاغل دیگر نیازی به ارائه این گواهی ندارند.
کدام جرائم سوء پیشینه کیفری ندارند؟
بر اساس ماده ۲۷ قانون مجازات اسلامی، برخی جرائم به عنوان سوء پیشینه کیفری محسوب نمی‌شوند. این جرائم شامل موارد زیر هستند:
- جرائم با جنبه خصوصی: این نوع جرائم تنها به آسیب‌هایی که به فرد خاصی وارد می‌شود، مربوط می‌شوند و تأثیر عمومی ندارند. نمونه‌هایی از این جرائم عبارت‌اند از: توهین، فحاشی، خیانت‌درامانت و ضرب‌وجرح عمدی.
- جرائم با مجازات کمتر از ۹۱ روز حبس تعزیری: جرائمی که مجازات حبس آنها کمتر از یک ماه یا ۹۱ روز است، به‌عنوان جرائم سبک شناخته می‌شوند و برای این نوع جرائم سوء پیشینه کیفری در نظر گرفته نمی‌شود.
- جرائم باگذشت زمان غیر قابل تعقیب: برخی جرائم پس از گذشت مدت‌زمان مشخصی دیگر قابلیت محکومیت ندارند. به‌عنوان‌مثال، جرائمی مانند سرقت تعزیری، کلاهبرداری و خیانت‌درامانت در این دسته قرار می‌گیرند و پس از مدتی نمی‌توان فرد خاطی را تعقیب یا محکوم کرد.
نقش اجرای احکام در گواهی عدم سوء پیشینه
گواهی عدم سوء پیشینه سندی است که اطلاعات مربوط به سابقه کیفری افراد را نمایش می‌دهد. این گواهی شامل جرایمی است که فرد مرتکب شده و مراحل دادرسی آن به پایان رسیده، مجازات تعیین شده اجرا شده، و پرونده به صورت رسمی مختومه شده است. در واقع، این گواهی فقط جرایم مهم و محکومیت‌هایی را که به اجرای احکام رسیده‌اند، نشان می‌دهد و جرایمی که هنوز در حال بررسی هستند یا مجازات آنها اجرا نشده باشد، در آن درج نمی‌شوند. این مدرک معمولا برای استخدام، دریافت ویزا، یا سایر فرآیندهای حقوقی درخواست می‌شود.
مراحل دریافت گواهی عدم سوء پیشینه
دریافت گواهی عدم سوء پیشینه فوری یک فرآیند مشخص است که شامل مراحل زیر می‌شود. ابتدا، فرد باید مدارک لازم مانند شناسنامه، کارت ملی و یک قطعه عکس پرسنلی را آماده کند. سپس، با مراجعه به اداره مربوطه، مانند پلیس +۱۰، فرم درخواست گواهی را پر می‌کند و مدارک مورد نیاز را ارائه می‌دهد.
در مرحله بعد، فرد باید هزینه صدور گواهی را پرداخت کند. پس از تکمیل مراحل فوق، درخواست به‌منظور بررسی ارسال می‌شود و فرد باید مدت زمانی را برای دریافت پاسخ منتظر بماند. در نهایت، پس از تأیید، گواهی عدم سوء پیشینه صادر و به فرد تحویل داده می‌شود. در برخی موارد، امکان پیگیری وضعیت درخواست به‌صورت آنلاین نیز وجود دارد. این مراحل ممکن است بسته به شرایط محلی متفاوت باشد.
نقش مشاوره حقوقی کیفری در دریافت گواهی عدم سوء پیشینه کیفری چیست؟
نقش مشاوره حقوقی کیفری در دریافت گواهی عدم سوءپیشینه کیفری بسیار مهم و حیاتی است. این نقش شامل موارد زیر می‌شود:
- آگاهی از قوانین و فرآیندها: مشاور حقوقی به فرد کمک می‌کند تا با فرآیند درخواست گواهی آشنا شود، مدارک لازم را تهیه کند و موانع احتمالی را پیش‌بینی نماید.
- بررسی وضعیت کیفری: مشاور با بررسی دقیق سابقه کیفری فرد و پرونده‌های موجود، اطمینان حاصل می‌کند که جرایم احتمالی که مانع دریافت گواهی می‌شوند، به‌درستی رفع شده باشند.
- راهنمایی در رفع مشکلات حقوقی: اگر فرد دارای محکومیت‌های اجرایی یا پرونده‌های مختومه‌ای باشد که تأثیری بر گواهی دارد، مشاور می‌تواند راهکارهای قانونی برای پاک‌سازی یا رفع موانع ارائه دهد.
- مذاکره با مراجع قضایی: در صورت بروز مشکل یا نیاز به توضیح بیشتر برای مراجع صادرکننده گواهی، مشاور می‌تواند به نمایندگی از فرد اقدام کند و مدارک لازم را ارائه دهد.
- پیگیری امور اداری: مشاور می‌تواند فرآیند درخواست را از طریق سامانه‌های قضایی یا دفاتر خدمات الکترونیک قضایی پیگیری کرده و از بروز تأخیرهای احتمالی جلوگیری کند.
موارد درج در گواهی عدم سوء پیشینه
بسیاری از افراد نگران این هستند که هر شکایت ثبت‌شده علیه آنها در دادگاه یا دادسرا در سوابقشان ثبت شود. اما باید گفت که این‌گونه نیست و تنها مواردی که در گواهی عدم سوء پیشینه درج می‌شود، مربوط به موارد مشخص‌شده در قانون مجازات اسلامی است. همچنین، این امکان وجود دارد که سوء پیشینه کیفری پاک شود.
طبق ماده ۲۵ این قانون، محکومیت‌های قطعی کیفری در جرائم عمدی، پس از اجرای حکم یا گذشت زمان مشخص، موجب محرومیت از حقوق اجتماعی به‌عنوان مجازات تبعی خواهد شد. به طور خاص:
الف: هفت سال برای محکومیت‌های مربوط به مجازات‌های سالب حیات و حبس ابد، از تاریخ توقف اجرای حکم.
ب: سه سال برای محکومیت به قطع عضو، قصاص عضو (درصورتی‌که دیه جنایت بیش از نصف دیه مجنی علیه باشد)، نفی بلد و حبس تا درجه چهار.
پ: دو سال برای محکومیت به شلاق حدی و قصاص عضو (درصورتی‌که دیه جنایت نصف دیه مجنی علیه یا کمتر باشد) و حبس درجه پنج.
به علاوه، سایر محکومیت‌ها در سوابق فرد ثبت نمی‌شود. بر اساس تبصره این ماده، در سایر موارد، محکومیت‌ها در سوابق کیفری فرد ثبت می‌شوند، ولی در گواهی‌های صادر شده از نهادهای مربوطه درج نخواهند شد، مگر اینکه به درخواست مراجع قضایی برای تعیین یا تجدید نظر در مجازات باشد.
∎