حضرت زینب(س)، بانویی از تبار پاکان که در سایه نور قرآن و اهل‌بیت(ع) رشد کرد، در مقابل تمام مصائب تاریخ اسلام با صبر و استقامت شگفت‌انگیز ایستاد. او که در سخت‌ترین لحظات، همراه امام حسین(ع) در کربلا حضور یافت و پس از آن در اسارت، با دلسوزی و شجاعت رسالت عاشورا را به جهان رساند، نمونه‌ای از صبر فاطمی و صلابت علوی بود.
در سالروز رحلت این بانوی بزرگوار، با حجت‌الاسلام عبدالکریم پاک‌نیا تبریزی، استاد سطوح عالی حوزه علمیه قم گفت‌وگویی داشتیم تا بیشتر از درس‌های بی‌پایان حضرت زینب(س) در برابر سختی‌ها و فراق‌ها بدانیم و از نگاه ایشان به مقاومت و جهاد در مسیر حق بیشتر آگاه شویم.
نماد عصمت و حکمت در آینه قرآن و حدیث
حجت‌الاسلام پاک نیا با بیان اینکه حضرت زینب کبری(س) در محیطی پر از نور قرآن و فضائل الهی به دنیا آمد و رشد یافت، بیان می‌کند: ایشان در دامان والدین بزرگواری پرورش یافت که در آیات قرآن مورد ستایش ویژه قرار دارند. در روایات معتبر آمده برخی از شاخص‌ترین آیات قرآن درباره خانواده حضرت زینب(س) نازل شده‌اند. از جمله آیه مباهله ۶۱ سوره آل‌عمران، آیه تطهیر ۳۳ سوره احزاب؛ آیه مودت ۲۳ سوره شوری، آیه اعطا ۵ سوره اسرا، ایثار ۹ سوره حشر، فیء و فدک ۷ سوره نسا، خمس ۴۱ انفال و... و آیات بسیاری دیگر که در سوره‌های مختلف قرآن مانند آیات ۱۰۳ و ۱۶۵ آل‌عمران، ۷۴ سوره طه، ۲۴ سوره انفال، ۳۶ سوره نور و دیگر سوره‌ها آمده است. این آیات به مقام والای اهل بیت عصمت و طهارت(ع) ازجمله حضرت زینب(س) اشاره دارند و نشان‌دهنده ارتباط ویژه ایشان با وحی الهی هستند. خانواده حضرت زینب(س)، طبق روایات متعدد، نه تنها از ستایش قرآن برخوردارند، بلکه به عنوان مفسران و مترجمان واقعی قرآن شناخته شده‌اند.
ایشان ادامه می‌دهد: علاوه بر این، بسیاری از احادیث نبوی که برگرفته از آیات قرآن است، در ستایش اهل‌بیت(ع) و به‌ویژه حضرت زینب(س) صادر شده‌اند. از جمله این احادیث می‌توان به حدیث ثقلین، حدیث کسا، حدیث سفینه، حدیث غدیر، حدیث وصایت، حدیث منزلت، حدیث یوم الدار، حدیث سلسلة الذهب و احادیث دیگری اشاره کرد که همگی در فضائل اهل‌بیت(ع) و حضرت زینب(س) صادر شده‌اند. این احادیث به منزله تأکیدی بر مقام علمی، دینی و معنوی خانواده حضرت زینب(س) هستند که در فضای وحیانی و آسمانی پرورش یافته و به دوران جوانی و بلوغ رسیدند.
عبادت به عنوان پناهگاه روحی و معنوی
این استاد حوزه و دانشگاه خاطرنشان می‌کند: حضرت زینب(س) در محیطی روحانی و معنوی رشد کرد و اعضای خانواده‌اش همگی از پیشوایان علم و معرفت بودند. پدر بزرگوارش امام علی(ع)، مادرش حضرت فاطمه زهرا(س) و برادرانش امام حسن(ع) و امام حسین(ع) از بزرگان علم و تفسیر قرآن بودند و آیات الهی در خانه ایشان نازل می‌شد. در چنین فضایی، حضرت زینب(س) با قرآن و معارف دینی مأنوس شد و از همان دوران کودکی با تعالیم وحیانی آشنا بود. این نزدیکی او به قرآن چنان بود که امام سجاد(ع) پس از شنیدن خطبه معروف و حماسی ایشان در کوفه، در وصف او فرمود: «وَأَنْتِ بِحَمْدِاللَّهِ عالِمَةٌ غَیْرُ مُعَلَّمَةٍ، فَهِمَةٌ غَیْرُ مُفَهَّمَةٍ» یعنی «خدا را شکر که تو عالِمه‌ای هستی که آموزش ندیده‌ای و خردمندِ بی‌معلم هستی». این سخن امام(ع) به علم لدنی حضرت زینب(س) اشاره دارد و نشان‌دهنده مرتبه علمی ویژه و منحصر به فرد ایشان در خاندان پیامبر(ص) است.
حجت‌الاسلام پاک‌نیا به بعد دیگری از شخصیت متعالی ام‌المصائب(س) پرداخته و می‌گوید: حضرت زینب(س) علاوه بر مقام والای علمی که در خانواده خود داشت، به یکی از مفسران برجسته قرآن تبدیل شد. یک سال پس از استقرار امیرالمؤمنین(ع) در کوفه، این بانوی بزرگوار با اجازه ایشان به تدریس تفسیر قرآن پرداخت و به پاسخ‌گویی به سؤالات و شبهات قرآنی مشغول شد. عبادت‌های خالصانه و شبانه، یکی دیگر از ویژگی‌های بارز حضرت زینب(س) بود. خداوند در قرآن کریم می‌فرماید: «یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا اسْتَعینُوا بِالصَّبْرِ وَ الصَّلاةِ إِنَّ اللَّهَ مَعَ الصَّابِرینَ» (بقره، ۱۵۳) که عبادت و نماز را وسیله‌ای برای کمک در برابر سختی‌ها معرفی می‌کند. حضرت زینب(س) در تمامی مراحل زندگی خود از عبادت به عنوان پناهگاه روحی و معنوی استفاده می‌کرد و در شرایط سخت و بحران‌ها نیز به درگاه الهی پناه می‌برد. در دوران زندگی‌اش هیچ‌گاه تهجد و عبادات شبانه را ترک نکرد و حتی در شب عاشورا نیز در جایگاه عبادت خود ایستاده بود و به درگاه خدا استغاثه می‌کرد. حضرت زینب(س) با تهجد و عبادت‌های خود در سخت‌ترین لحظات تاریخ اسلام، از جمله روز عاشورا، به عنوان الگویی از مقاومت و پایمردی در راه دین و حق شناخته می‌شود.
صبر، جهاد و مقاومت عزتمندانه
این استاد سطوح عالی حوزه تشریح می‌کند: مکتب قرآنی حضرت زینب کبری(س) به‌ویژه در زمینه صبر، جهاد و مقاومت عزتمندانه، درس‌های بزرگی برای انسان‌های آزاده به یادگار گذاشته است. قرآن در آیه ۲۰ سوره توبه، جهاد مؤمنانه را چنین ستایش می‌کند: «الَّذِینَ آمَنُوا وَ هَاجَرُوا وَ جَاهَدُوا فِی سَبِیلِ اللَّهِ بِأَمْوَالِهِمْ وَ أَنفُسِهِمْ أَعْظَمُ دَرَجَةً عِندَ اللَّهِ وَ أُولَئِکَ هُمُ الْفَائِزُونَ» و در آیه ۱۵۵ سوره بقره نیز در مورد صبر مؤمنان حقیقی می‌فرماید: «وَلَنَبْلُوَنَّکُمْ بِشَیْءٍ مِنَ الْخَوْفِ وَ الْجُوعِ وَ نَقْصٍ مِّنَ الْأَمْوَالِ وَ الْأَنْفُسِ وَ الثَّمَرَاتِ وَ بَشِّرِ الصَّابِرِینَ...». حضرت زینب(س) نمونه بارز این آموزه‌های قرآنی است. او از کودکی با مصائب بزرگ و سختی‌های زندگی دست و پنجه نرم کرد؛ از داغ رحلت پیامبر(ص) و شهادت مادر بزرگوارش حضرت فاطمه(س) گرفته تا دیدن مظلومیت پدر بزرگوارش امام علی(ع) و برادرش امام حسن(ع).
پاک نیا می‌گوید: حضرت زینب(س) در تمام مصیبت‌ها نه تنها تسلیم نشد بلکه با صبر و استقامت بی‌نظیر، نشان داد در برابر هرگونه ظلم و دشواری، تنها به خداوند متعال اعتماد می‌کند. او با مقاومتی حماسی، درس جهاد و فداکاری را به جهانیان آموخت و پیام عاشورا را به‌درستی منتقل کرد. او به‌عنوان یک الگوی بی‌نظیر از مقاومت، نه تنها در روزهای سخت کربلا، بلکه در تمام دوران حیات خود، ثابت کرد ایمان و استقامت در مسیر خداوند، بالاترین درجه پیروزی و فوز را به دنبال دارد. حضرت زینب(س) در این آزمون‌های سخت با عالی‌ترین امتیاز سربلند شد و به همه انسان‌ها درس عزت، صبر و مجاهدت داد.