به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، استاد بازنشسته تاریخ دانشگاه تهران در نشست هم‌اندیشی راویان پیشکسوت دفاع مقدس که با حضور سردار سرتیپ پاسدار علی فضلی، جانشین معاون هماهنگ کننده سپاه و سردار سرتیپ پاسدار رمضان شریف، رئیس مرکز اسناد برگزار شد، گفت: مباحث انسانی که به تجربه زیسته انسان برمی‌گردد، زمانی پایدار می‌شود و امکان انتقال پیدا می‌کند که از سطح توصیف و تحلیل و تبیین به سطح نظریه برسد. اگر بشر توانسته میراث خود را به امروز منتقل کند و تمدن را به اینجا برساند، بخاطر این است که توانسته آنها را تبدیل به نظریه کند. میراث فرهنگی ما به مراتب بیشتر از غرب است اما اگر غرب امروز توانسته خود را هژمونیک کند، برای این است که توانسته بسیاری از تجربیات زیسته خود را تبدیل به نظریه کند.
او با بیان اینکه اگر دفاع مقدس تبدیل به نظریه نشود و به سطح دیگری نیاید ماندگار نخواهد بود، تصریح کرد: در صورت غفلت، این جنگ هم تبدیل به یک فکت تاریخی می‌شود و در ردیف هزاران فکت تاریخی دیگر قرار می‌گیرد. بنابراین ما باید از سطح توصیف وقایع جنگ به سمت یک نظریه حرکت کنیم و این ظرفیت در دفاع مقدس وجود دارد.
این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه تاریخ ایران به‌خاطر جغرافیا و ژئوپلتیک آن یک تاریخ بی‌قرار است، اظهار کرد: بخش اعظم کشور ما بیابان است و شهرهای اصلی ما از سه هزار سال پیش تاکنون ثابت مانده و در هر شهری هم که زندگی کردیم با سیل و زلزله روبه‌رو بوده است. از سوی دیگر ایران به دلیل چهار فصل بودن و داشتن ظرفیت‌های بالا و منابع و فرهنگ غنی، همواره مورد هجوم دشمنان قرار گرفته و در طول تاریخ قریب به هزار و ۲۰۰ حمله کوچک و بزرگ به ایران شده؛ اما چه چیزی این سرزمین را نگاه داشته است؟ انسانش است؛ انسان این سرزمین تهاجم‌ها و بلایای طبیعی را مدیریت کرده است.
ظریفیان با بیان اینکه ظرف ایران ظرف بزرگی است که از دل آن هم کورش بزرگ در می‌آید و هم مذهب تشیع به وجود می‌آید، افزود: این ظرف است که همه این بی‌قراری‌ها را تبدیل به قرار کرده است. این صبوری و تحمل انسان ایرانی حمله اسکندر، اعراب و مغول را تبدیل به حافظ، سعدی، مولوی، ابن‌سینا و ملاصدرا کرده است. این ایرانی بوده که آن بی‌قراری را تبدیل به این قرار کرده و از دلش کارها و انسان‌های بزرگ بیرون آورده است.
او اظهار کرد: در گاری جنگ ما ترکیب ایران و اسلام مغفول است و اگر می‌خواهیم جنگ خود را تبدیل به یک نظریه بومی کنیم، باید ایران را هم که ظرف حفظ دین و تشیع و خرد بوده است، در کنار اسلام قرار بدهیم. این سرزمین مقدس است و این ربطی به ناسیونالیسم افراطی ندارد.
این تاریخ‌نگار در پایان با اشاره به ماندگار شدن بسیاری از داستان‌های فارسی که با تکیه بر عناصر ایرانی برای کودکان و جوانان نوشته شده است، گفت: ۸۰ درصد عناصر ایرانی از طریق این داستان‌ها در میان کودکان رواج پیدا کرده است و باید این ظرفیتی که امروز با فعالیت‌های مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس ایجاد شده به سمت نسل کودک و جوان هدایت کنیم و مطمئنم که اینها را می‌توانیم تبدیل به داستان‌های قابل فهم برای کودکان کنیم و بدانیم اگر چنین نشود بین نسل جدید و دفاع مقدس انقطاع رخ خواهد داد.
تحریف و حماسه‌سرایی بی‌محتوا در دفاع مقدس
همچنین مجید مختاری نیز در نشست هم‌اندیشی راویان پیشکسوت دفاع مقدس که به همت مرکز اسناد، تحقیقات و نشر معارف دفاع مقدس و مجاهدت‌های سپاه و با حضور راویان و فرماندهان دفاع مقدس برگزار شد، با اشاره به راویان جنگ گفت: مفهوم راوی هم مثل بسیاری دیگر از مفاهیم، در کشور ما قدری مخدوش شده است، یعنی راویانی که قرار بود از متن حادثه روایت‌هایی از جنگ داشته باشند، با راویانی که پس از جنگ تربیت شده‌اند فاصله زیادی دارند. به‌طوری که اگر بخواهیم جنگ را از منظر راویان بعد از جنگ نگاه کنیم، چه بسا حاوی تحریف و حماسه‌سرایی بی‌محتوا است و همان بلایی که سر برخی از روایت‌های کربلا آمد، بعد از سال‌ها درباره جنگ ایران و عراق هم اتفاق می‌افتد. اما اگر مبنا راویان حاضر در صحنه باشد، جنگ به نوع دیگری روایت خواهد شد.
او با بیان اینکه نمی‌توانیم یک روایت معیار از یک جنگ داشته باشیم، ادامه داد: ممکن است به تعداد مورخان و صاحب‌نظران روایت از جنگ وجود داشته باشد و یکی از وظایف مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس این است که با تهیه اسناد و مدارک زمان جنگ، قضاوت کند که کدام یک از روایت‌ها مستند به اسناد معتبر و درست است.
این راوی با اشاره به اینکه متغیر اصلی تاثیرگذار بر تحولات دهه اول و حتی دهه‌های بعدی کشور، جنگ است، گفت: جنگ ایران و عراق فارغ از تاریخ ایران خیلی جایگاهی ندارد و این جنگ باید در دل مفهوم تاریخ ایران دیده شود. تحولات جنگ ارتباط خیلی موسعی با تحولات بعد از انقلاب دارد که حتماً باید به آن توجه کنیم و جنگ ایران و عراق را در دل تاریخ پس از انقلاب ببینیم و اگر این‌طور نباشد یک ضعف اساسی در کار ما خواهد بود.
مختاری با بیان اینکه تلاش ما در این بیست و شش هفت سال این بوده که یک تاریخ جامع از جنگ ایران و عراق نوشته شود و در سالیان قبل طرح آن را هم دادیم، ادامه داد: در جنگ ایران و عراق ما بیشتر به ابعاد نظامی آن توجه کرده‌ایم و اگر ابعاد سیاسی، اجتماعی و فرهنگی دفاع مقدس دیده نشود، یک نگاه تک بعدی به جنگ خواهد بود. به‌خصوص که جنگ ما یک پشتوانه مردمی داشته و نهادها و ساختارهای رسمی گرچه در جنگ حضور داشتند، اما آنچنان موثر نبودند و آنچه اثرگذار بود همین جنگ مردمی بود و وقتی مقاومت مردمی شکل گرفت، آزادسازی مناطق اشغال شده صورت پذیرفت. حضور گسترده مردم تاثیرات عمیقی در جنگ داشته و بنابراین اگر ابعاد سیاسی و اجتماعی و فرهنگی این حضور در چارچوب ایران بزرگ دیده نشود، یک نگاه ناقص خواهد بود.
او بیان کرد: کشورهایی که درگیر جنگ بوده اند عمدتاً بعد از جنگ یک تاریخ جامع درباره آن تدوین کرده‌اند. بنیان‌های اساسی تولید آثاری درباره جنگ در مرکز اسناد گذاشته شده و زحمات دوستان در گذشته قابل تقدیر است، اما جای خالی تاریخ جامع ایران و عراق حس می‌شود و پیشنهاد من این است که در این دوره جدید که سردار شریف هدایت این مجموعه را بر عهده دارند، اگر بخواهند قدمی در این راستا بردارند می‌توانند از تشکیل یک شورای علمی برای طرح‌ریزی این تاریخ جامع شروع کنند که کار بی‌نظیر و ماندگاری خواهد بود.
∎