جوان آنلاین: پرداختن به زندگی چهرهها و نامآوران مشهور در سینمای ایران با فراز و نشیبهای بسیاری همراه بوده است و برآیند آثار تولید شده تاکنون نشان میدهد که عمده فیلمهای بیوگرافی نتوانستهاند رضایت منتقدان سختگیر و مخاطبان علاقهمند به این چهرهها را به دست بیاورند. با این وجود، فیلم «پروین» به دلیل ویژگیهایی پرشمار، یک نمونه قابل بررسی محسوب شده و توانسته مطابق با استانداردهای لازم در فیلمهای مربوط به این گونه عمل کرده و مخاطب را نیز همراه قصه پرکشش خود نگه دارد.
محمدرضا ورزی کارگردانی است که نام او با قصهها و داستانهایی برآمده از تاریخ معاصر گره خورده است. روایتهای پر جزئیات او خصوصا در مجموعههای تلویزیونی گاهی این شائبه را ایجاد میکرد که شاید اصل پرداختن به موجودیت تاریخ دغدغه اصلی ورزی محسوب شده و قالبی همچون بستر روایی، تنها ویترینی برای یه تصویر کشیدن آن به شمار میرود.
اما پرمخاطب شدن آثار و استقبال تماشاگران از مجموعههای او این فرضیه را باطل کرده است.
«پروین» تازهترین ساخته محمدرضا ورزی، به فرازهای مهمی از زندگی یکی از بزرگترین شاعران معاصر یعنی بانو پروین اعتصامی میپردازد. ورزی در مسیر به تصویر کشیدن موضوع مهم خود، رویکرد مناسبی را اتخاذ کرده است و همراه با ارائه شمایلی باورپذیر و ساخت پرسونایی همدلی برانگیز از این شخصیت، به وضعیت اجتماعی تاریخ معاصر ایران در برههای تاریخی نیز اشاره دارد. «پروین» نشان میدهد که این شاعر بلندآوازه برای اثبات خود در جامعهای مردسالار، چه مصائبی را پشت سر گذاشته است.
تمرکز اصلی فیلم بر شخصیت پروین اعتصامی قرار دارد و ورزی برای انتقال اطلاعات پیرامونی این شخصیت و وقایع تاریخی، از مرکز ثقل روایت خود که متکی بر پر پرسوناژ اصلی طراحی شده، فاصله نمیگیرد. از سویی دیگر شیوه خلق فضا و اتمسفر کاملا با بافت تاریخی قصه و شمایل روایت همخوانی داشته و دربردارنده وجوهی شاعرانه است.
فیلمساز برای پی ریزی نوعی انسجام درونی در قصه، از میان مجموعه حوادث گوناگونی که پروین در زندگی پر فراز و نشیب خود با آنها مواجه بوده، دست به انتخابهایی صحیح زده است. سوال اساسی در مواجهه با یک اثر بیوگرافی این است که اساسا هدف از ساخت چنین آثاری چیست؟
چنین به نظر میرسد که مقصود اصلی در اینگونه فیلمها، شناساندن ابعاد مختلف یک پرسوناژ به بیننده و گاه برطرف کردن نقاط مبهم زندگی شخصی و حرفهای چنین افرادی است.
برای نیل به این مقصود، فیلمساز شمایی کلی از شرایط اجتماعی و مشکلات زنان جامعه در دوران پهلوی اول ارائه میکند، مواردی که در سمت و سوی طبع شاعرانه و شیوه فکری پروین اعتصامی نقش مهمی داشته است.
از سوی دیگر تلاش شده تا موضوع شاعرانگی در «پروین» جریان داشته باشد و این ویژگی علاوه مضمون و شکل کلی اثر، در حوزه مسائل تکنیکی همچون ریتم فیلم نیز اعمال شده است و بنا به مقتضیات روایی در پردههای مختلف فیلمنامه شمایلی متفاوت به خود میگیرد.
موضوع مهم دیگر ترکیب گروه بازیگران فیلم «پروین» است. موفقیت فیلمهای تک نگاری، تا حد زیادی وابسته به بازیگران چنین آثاری است و مارال بنی آدم توانسته با ظرافت تمام که مشخصا ریشه در مطالعه و پژوهش گسترده دارد، ابعاد روحی، عاطفی و ذهنی خاصی را در قامت این پرسوناژ خلق کند.
بررسی کارنامه بنیآدم نشان میدهد که او بازیگری ریسک پذیر است و علاقه دارد تا حضور در قالب طیف متنوعی از نقشها را تجربه کند. بدون تردید بازی در نقش پروین اعتصامی متفاوتترین اثر در کارنامه کاری بنی آدم به شمار میرود. برای پی بردن به عمق دشواری مسیری که این بازیگر برای قرار گرفتن در قالب پروین طی کرده، کافی است بدانیم که تنها المان بصری که او از این شاعر در اختیار داشته، یک عکس بوده است؛ بنابراین خلق تمامی جزئیات رفتاری این شخصیت وابسته به خلاقیتهای فردی این بازیگر بوده است.
حضور شخصیتهای برجستهای، چون دهخدا و ملکالشعرای بهار در فیلم نیز به اندازه است و چگونگی پرداخت به آن، از قالبهای کاریکاتوری رایج کاراکترهای تیپیکال فاصله دارد.
در مجموع «پروین» ساخته محمدرضا ورزی و محصول بنیاد سینمایی فارابی اثری قابل تامل، گیرا و خوش ساخت است و تماشای آن برای مخاطب عام سینما نیز لذت بخش خواهد بود. به همین دلیل میتوان با خیال راحت تماشای آن را به دیگران نیز توصیه کرد.
ساخت فیلمهای اثر گذاردرباره چهرههای مطرح تاریخ معاصر، علاوه بر معرفی این شخصیتها به نسل جدید، میتواند باعث ماندگاری آنها در پهنه تاریخ شده و آموزهای بسیاری را نیز به مخاطبان منتقل کند.