باشگاه خبرنگاران جوان؛ طیبه اکبرآبادی - پنج سال پیش بود که خوسف به عنوان شهر ملی «مله بافی» ثبت شد و اکنون پنبه مله در راه ثبت جهانی است؛ محصول خاص شهرستان خوسف که دست و پنجه بزرگان و قدیمی‌های این خطه تاریخی آشنای دیرینه آن بوده است.
این هنر به دلیل اینکه تمام کار‌های آن از شروع تا انتها با دست انجام می‌شود، رنگ آن طبیعی و کاملاً ارگانیک است و می‌تواند بازار فروش و اشتغالزایی بالایی را از آن خود کند، اما حالا این نوع از پنبه که هم خودش ویژه است و هم پارچه‌هایی که از آن به دست می‌آید باری دیگر در سایه بی‌توجهی‌ها در حال فراموشی است.
ناگفته نماند از سال ۹۶ و با اجرای یک طرح ویژه، پروژه احیا پنبه مله در دستور کار قرار گرفت و توانست برای مدت کوتاهی چرخه اقتصادی خوبی را از کشاورز تا تولیدکننده پارچه و بافنده ایجاد کند.
اما هنوز چند صباحی از روز‌های خوش نگذشته است که دوباره سایه فراموشی بر سر این محصول سنگینی می‌کند و کشاورزان به دلیل نبود بازار فروش و هزینه بالای کاشت و برداشت دیگر تمایلی به کشت آن ندارند و ترجیح می‌دهند وقت‌شان را برای تولید دیگر محصولات صرف کنند.
در همین راستا با برخی از تولیدکنندگان پنبه مله و مله بافان گفت‌و‌گو کردیم تا مشکلات و راهکار‌ها برای توسعه این موضوع مورد بررسی قرار گیرد.
مله‌هایی که در انبار خاک می‌خورد
محمود سلم‌آبادی یکی از تولیدکنندگان پنبه مله گفت: پنبه مله شباهت زیادی به رنگ خاک بند سار‌هایی دارد که در آن کشت می‌شود که به آن خاک مل می‌گویند به همین خاطر پنبه نیز به مله شهرت یافت.
او با اشاره به اینکه پنبه مله خود دارای رنگ طبیعی است و شوری و خشکی هوا را به خوبی تحمل می‌کند افزود: اگر این پنبه به صورت مکانیزه به نخ تبدیل شود، به دلیل الیاف لطیف و با کیفیت، بازار فروش خوبی دارد و محصول ارگانیک ارزشمندی محسوب می‌شود.
سلم آبادی بیان کرد: با اجرای طرح احیای پنبه مله نخستین فردی بودم که بذر این نوع پنبه را توسعه دادم و در سال اول با حمایت‌هایی که از سوی مسئولان شدیم بازار فروش خوبی به همراه داشت.
او می‌گوید: به دلیل اینکه پنبه مله در سطح زیاد کشت نمی‌شود و تولید آن نسبت به پنبه سفید یک سوم است و از طرف دیگر تمام کار‌های پنبه مله دستی است و هزینه‌های بالایی به همراه دارد، قیمت آن باید سه برابر قیمت پنبه سفید باشد ولی اکنون قیمت پنبه سفید بالاتر است و کسی پنبه مله را از ما نمی‌خرد یا به قیمت پایین‌تر از قیمت پنبه سفید می‌خواهند.
این تولید کننده پنبه گفت: به دلیل نبود بازار فروش یک تن از پنبه‌های سال گذشته هنوز در انبار خاک می‌خورد و امسال دیگر تمایلی به کشت پنبه مله نداشتم.
سلم آبادی گفت: برای رونق این محصول نیاز است مسئولان در بخش سرمایه‌گذاری خط نخ‌ریسی این نوع پنبه اقداماتی داشته باشند چراکه با انجام این کار، چرخ اشتغالزایی در منطقه به حرکت در می‌آید و با ایجاد بازار فروش کشاورز، واسطه حمل ونقل و کارگر و بافنده نیز از این کار استقبال می‌کنند و این حوزه توسعه می‌یابد.
نبود صنایع تبدیلی حقله گمشده پنبه کاران
امید محمدی یکی دیگر از تولید کنندگان پنبه مله در شهرستان خوسف گفت: به دلیل نبود بازار فروش و هزینه‌های بالای کارگر این نوع پنبه صرفه اقتصادی برای کشت ندارد چرا که خریداری برای آن نیست.
او با اشاره به اینکه فروش خود پنبه مشکل است و کسی به دلیل پروسه نخ‌ریسی خریداری نمی‌کند بیان کرد: در سال گذشته بدلیل نبود بازار فروش مجبور شده است ۲ تن از پنبه مله خود را با قیمت پایین بفروش برساند که هیچ سودآوری برایش نداشته است.
محمدی با بیان اینکه امسال در زمین‌های زراعش کشت پنبه نداشته ادامه داد: اگر کشاورزان از سوی مسئولین حمایت نشوند و این روند ادامه داشته باشد تا یک یا دو سال دیگر پنبه مله در خراسان جنوبی پیدا نخواهد شد و بار دیگر به فراموشی سپرده خواهد شد.
این تولید کننده گفت: برای توسعه و بهبود این وضعیت نیاز است که به صنایع تبدیلی پنبه مله توجه ویژه‌ای شود تا بار دیگر شاهد رونق کشت این محصول خاص باشیم.
او همچنین گفت: نیاز است که به موضوع مکانیزه شدن این حوزه اهمیت داده شود تا در بخش برداشت، پنبه زنی و نخ‌ریسی با مکانیزه شدن کار و کاهش هزینه‌ها شاهد بهبود و توسعه صرفه اقتصادی آن باشیم.
بازار فروش نیاز اصلی مله بافان
حسین‌زاده از هنرمندان مله بافی شهرستان خوسف در زمینه صنعت و هنر مله بافی گفت: پنبه مله خوسف از حدود ۵۰۰ سال قبل وجود داشته و کاشت، برداشت و تولید به پارچه از سالیان گذشته بوده است.
او افزود: اما با توجه به کاهش بارندگی کشت این محصول کاهش یافت و برای بذر دچار مشکل شدیم و در نهایت در سال ۹۶ طرح احیای پنبه مله شروع شد.
حسین زاده با بیان اینکه اکنون پارچه بافی از پنبه مله را انجام می‌دهد، عنوان کرد: از پارچه مله به عنوان خرج کار و زیبایی و طرح و رنگ در دیگر محصولات استفاده می‌کنند.
به گفته این هنرمند همچنین از این پارچه در پوشاک، کفش، کیف، رومیزی و موارد دیگر بهره برده می‌شود به همین دلیل دامنه کار آن زیاد است.
حسین زاده بیان کرد: یک متر پارچه از مله با توجه به کار‌هایی که بصورت دستی انجام می‌شود هزینه زیادی در بردارد، به عنوان مثال یک جانماز ۶۰ در ۶۰، ۲۵۰ هزار تومان هزینه آن می‌شود که به همین دلیل چندان در داخل استان مورد استقبال قرار نگرفته است.
این فعال حوزه مله بافی اضافه کرد: پنبه مله باید با دست از گل آن جدا شود، بعد خرید از کشاورز، پنبه زنی دستی را داریم، ریسندگی، آهار دهی و موارد دیگر که همه دستی است و تا زمانی که به پارچه تبدیل شود مراحل سختی را پشت سر می‌گذارد و گران تمام می‌شود.
وی ادامه داد:، اما به دلیل الیاف طبیعی و خواصی که پارچه مله دارد می‌تواند به بازار‌های جهانی همچون حوله خراشاد راه یابد.
به گفتۀ حسین زاده برای توسعه و بهبود این هنر خاص و معرفی آن در کشور و خارج از کشورلازم است که در نمایشگاه‌های متعددی شرکت کرد که نیاز به حمایت در این مورد وجود دارد.
این هنرمند بیان کرد: حتی برای معرفی بیشتر این هنر و حمایت از بافندگان مسئولان استان می‌توانند زمانی که مهمان‌هایی از دیگر استان‌ها یا حتی دیگر کشور‌ها می‌آیند از این نوع محصولات که خاص استان است به عنوان هدیه استفاده کنند.
حسین زاده با اشاره به اینکه میراث فرهنگی شهرستان می‌تواند در فضای مجازی کانالی را مختص این هنر قرار دهند تا بافندگان محصولات خود را در انجا معرفی کنند و به فروش برسانند، اما اکنون به دلیل نبود بازار فروش افراد کمی در این حوزه فعال هستند.
او تأکید کرد: اگر این هنر حمایت شود به دلیل حوزه بالای کاری و زنجیره وابسته اشتغال‌آفرینی بالایی را شاهد خواهیم بود.
نبود بازارچه درد مله بافان شهر مله بافی
حسنی از دیگر هنرمندان حوزه صنایع دستی مله است که دارای ۴ نشان ملی در حوزه صنایع دستی است.
او با اشاره به اینکه برای احیای هنر مله بافی تلاش‌های زیادی از پنبه کاران تا بافندگان انجام داده‌اند، اما به دلیل نبود حمایت برای هیچ گروهی سود آور نبوده است.
حسنی با بیان اینکه برای ماندگاری صنعت مله بافی نیاز است که حمایت شویم افزود: حتی در خوسف که به شهر مله بافی معروف است، اما در شهر بازارچه‌ای مخصوص پارچه و صنایع دستی مله نیست تا مسافرانی که در ایام نوروز و تابستان به این شهرستان سفر می‌کنند شاهد بازارچه مله باشند.
این هنرمند مله بافی ادامه داد: و جود بازارچه در خوسف و مراجعه افراد به آن مکان می‌تواند راهی برای پیدا کردن بازار فروش در دیگر نقاط کشور و حتی خارج از کشور باشد.
حسنی با اشاره به اینکه اکنون بدلیل حمایت‌های کم هنرمندان میل و رغبتی به بافت بارچه ندارند بیان کرد: در شهری که به نام شهر مله بافی معروف است اگر سراغ ده متر پارچه مله بگیرد به سختی پیدا می‌شود.
او می‌گوید: تلاش زیادی کردیم که این هنر قدیمی احیا و حتی ثبت ملی و جهانی شد و اکنون بخواهد بدلیل بی توجهی و نبود حمایت بار دیگر به فراموشی سپرده شود برایمان دردآور است.
حسنی تأکید کرد: مسئولان می‌توانند همان گونه که همایش و جشنواره‌هایی برای محصولات زرشک، عناب و زعفران برگزار می‌کنند برای معرفی بیشتر پنبه مله و صنایع دستی آن هم جشنواره‌هایی برگزار کنند چرا که این محصول نیز خاص شهرستان خوسف است و ارزش‌آفرینی بالایی دارد.
این هنرمند تاکید کرد: اکنون به دلیل نبود بازار فروش و شناخت کم در بین مردم، میل و رغبتی دیگر در میان بافندگان نمانده است و برای جلوگیری از منسوخ شدن آن همت مسئولان میراث فرهنگی را می‌طلبد.
او گفت: اگر پنبه مله و هنر مله بافی ارزش جهانی شدن دارد پس چرا نباید برای خود هنرمند و کشاورز سودمند باشد.
حسنی پیشنهاد داد: برای بهبود این وضعیت نیاز به معرفی درست داریم چرا که پارچه ارگانیک ارزش بالایی دارد و همه مردم جهان این نوع محصولات را می‌خواهند، ولی از آن بی‌اطلاع هستند.
مله؛ پنبه‌ای که می‌تواند اقتصاد خوسف را شکوفا کند
از آنجایی که پنبه مله و صنایع مله بافی دو حلقه جدایی ناپذیر از یک دیگر هستند و توانسته‌اند سال‌های زیادی به اشتغال و معیشت بخشی از ساکنان شهرستان‌های خراسان جنوبی بویژه خوسف کمک کنند، اما در حال حاضر به دلالیل مختلف باز هم در مسیر منسوخ شدن افتاده است.
در همین راستا اگر مسئولان حمایت‌های درستی انجام دهند شاهد جهش اقتصادی این نوع محصولات خواهیم بود که از یکسو رونق خوبی به استان می‌بخشند و از سوی دیگر با ایجاد اشتغال و کارآفرینی، گره بسیاری از مشکلات از جمله بیکاری باز می‌شود.