صاحب‌خبر - گروه اقتصادی: وزارت نیرو با رویکرد تشویقی به دنبال جلب مشارکت صنایع در پروژه‌های برق تجدیدپذیر برای رفع ناترازی انرژی و تأمین پایدار برق است، از این رو تسهیلات و معافیت‌هایی برای صنایع در نظر گرفته تا مدیریت بار سال ۱۴۰۴ را اجرا کند اما اگر صنایع همچنان به احداث نیروگاه‌های خورشیدی به دلیل نداشتن سرمایه در گردش یا بهانه‌های دیگر بی‌توجه باشند، چالش بسیار جدی خواهد شد؛ در آن صورت این شرکت‌ها باید قیمت برق را به صورت آزاد و با نرخ تجدیدپذیرها پرداخت کنند. حال سوال این است: آیا اگر صنایع راضی به خرید برق با نرخ تجدیدپذیرها شدند، برق کافی در این بخش برای عرضه داریم؟ در 2 سال گذشته، ظرفیت نصب شده تولید برق تجدیدپذیر در ایران به طور قابل توجهی افزایش یافته است. در ابتدای دولت چهاردهم، این ظرفیت ۱۲۳۱ مگاوات بود که تا پایان آذر به ۱۵۲۰ مگاوات رسید. * پیش‌بینی‌های آینده توسعه محسن طرزطلب، رئیس سازمان انرژی‌های تجدیدپذیر و بهره‌وری انرژی برق، اعلام کرد: «با تکمیل طرح‌های در دست احداث، ظرفیت تولید برق تجدیدپذیر کشور تا پایان امسال به ۱۸۰۰ مگاوات، تا پایان تابستان ۱۴۰۴ به ۳۵۰۰ مگاوات و تا پایان سال آینده به ۴۸۰۰ مگاوات خواهد رسید». این تحولات نشان می‌دهد ایران در مسیر استفاده گسترده از انرژی‌های تجدیدپذیر و کاهش آلودگی محیط‌زیست قرار دارد که در صورت انجام اقدامات مؤثر در این حوزه، می‌تواند آینده‌ای پایدارتر و تمیزتر را برای کشور به ارمغان بیاورد. توانایی توسعه و بهره‌وری انرژی‌های تجدیدپذیر نیازمند حمایت‌های مالی و سرمایه‌گذاری‌های کلان است. صندوق توسعه ملی ایران با اختصاص تسهیلات 5 میلیارد دلاری، عزم خود را برای حمایت از این حوزه نشان داده است. * تسهیلات 5 میلیارد دلاری برای توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر رئیس سازمان انرژی‌های تجدیدپذیر اعلام کرد: «صندوق توسعه ملی تسهیلاتی به مبلغ 5 میلیارد دلار برای توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر در کشور در نظر گرفته است. متقاضیانی که مدارک خود را کامل کرده و ارائه داده‌اند، موفق به دریافت این تسهیلات شده‌اند. تعدادی از شرکت‌ها توانسته‌اند ۵۸۰ میلیون دلار از محل این تسهیلات دریافت کنند. این تسهیلات به توسعه پروژه‌های مرتبط با انرژی‌های تجدیدپذیر و بهره‌وری انرژی برق کمک می‌کند. یک بانک توانسته با انعقاد قراردادی، موفق به دریافت ۲ میلیارد و ۸۰۰ میلیون دلار تسهیلات از صندوق توسعه ملی شود». طرزطلب در ادامه اظهار داشت: «این اقدامات و تسهیلات نشان‌دهنده تعهد جدی ایران به توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر و بهره‌وری انرژی برق است. با حمایت‌های مالی از صندوق توسعه ملی، ظرفیت‌های جدیدی در این حوزه ایجاد می‌شود که به شکل‌گیری آینده‌ای پایدارتر و تمیزتر برای کشور کمک خواهد کرد». توسعه پایدار و بهینه‌سازی مصرف برق از جمله اهداف اصلی وزارت نیرو در ایران است اما مساله‌ای که در اینجا مشکل‌ساز شده نحوه تسویه تسهیلات ارزی است. در سال‌های 97 و 98 بسیاری از شرکت‌هایی که ارز از صندوق توسعه ملی برای سرمایه‌گذاری در انرژی‌های تجدید‌پذیر دریافت کرده بودند به دلیل نوسان بیش از حد قیمت ارز و اجبار سازمان برنامه و بودجه برای تسویه روز این تسهیلات با مشکلات بسیاری روبه‌رو شدند. * الزامات قانونی احداث نیروگاه‌های تجدیدپذیر توسط صنایع شرکت توانیر شرایط معافیت از برنامه‌های مدیریت بار سال ۱۴۰۴ برای مشترکان صنعتی در شهرک‌های صنعتی یا دارای فیدر اختصاصی را به شرکت‌های توزیع برق سراسر کشور اعلام کرده است. طبق این دستورالعمل، مشترکان صنعتی که نسبت به ساخت نیروگاه‌های خورشیدی اقدام کنند، می‌توانند از معافیت‌های مدیریت بار برخوردار شوند. این معافیت‌ها برای واحدهای یک شیفت کار ۵۰ درصد دیماند مصرفی، واحدهای 2 شیفت کار ۶۵ درصد دیماند مصرفی و واحدهای 3 شیفت کار ۸۰ درصد دیماند مصرفی یا معادل ۳۵ درصد انرژی مصرفی ماهیانه مشترکان، اعمال می‌شود. در صورتی که مشترکان نسبت به احداث نیروگاه خورشیدی اقدام کنند، یا هزینه احداث‌کنندگان نیروگاه خورشیدی رؤیت‌پذیر و کنترل‌پذیر ‌شود، امکان استفاده از معافیت مدیریت بار خواهند داشت. وزارت نیرو با احداث نیروگاه‌های خورشیدی و ارائه تخفیفات ویژه، تلاش می‌کند صنایع را به احداث نیروگاه‌های تجدیدپذیر ترغیب کند. طبق دستورالعمل جدید وزارت نیرو، واحدهای صنعتی‌ای که نیروگاه‌های خورشیدی با ظرفیت ۸۰ درصد دیماند مصرفی خود احداث کنند، از مدیریت بار سال ۱۴۰۴ معاف خواهند شد. به طور خاص، این معافیت‌ها شامل واحدهای صنعتی با یک شیفت کاری به میزان ۵۰ درصد دیماند مصرفی، واحدهای صنعتی با 2 شیفت کاری به میزان ۶۵ درصد دیماند مصرفی و واحدهای صنعتی با 3 شیفت کاری به میزان ۸۰ درصد دیماند مصرفی خواهد بود. طبق ماده ۱۶ قانون جهش تولید دانش‌بنیان، صنایع با قدرت مصرف بیش از یک مگاوات موظفند معادل یک درصد از برق مورد نیاز سالانه خود را از طریق احداث نیروگاه‌های تجدیدپذیر تأمین کنند. این میزان در پایان سال پنجم باید به حداقل ۵درصد برسد، در غیر این صورت وزارت نیرو موظف است درصد ذکر شده از برق مصرفی این صنایع را با تعرفه برق تجدیدپذیر محاسبه و از صنایع اخذ کند. * رفع ناترازی انرژی با ساخت ۳۰ هزار مگاوات نیروگاه تجدیدپذیر عبدالرضا حسینی‌مهر، مجری طرح توسعه نیروگاه‌های خورشیدی شرکت توانیر، اعلام کرد: «برنامه‌ریزی شده با احداث ۳۰ هزار مگاوات نیروگاه تجدیدپذیر طی 3 سال، ناترازی انرژی کشور رفع شود. همکاری صنایع و احداث نیروگاه‌های خورشیدی می‌تواند بخش کوچکی از انرژی مورد نیاز واحدهای صنعتی را تامین کرده و به تعادل مصرف و تولید برق در کشور کمک کند». با اقدامات تشویقی و تسهیلات ارائه شده توسط وزارت نیرو، صنایع می‌توانند نقش مهمی در بهبود وضعیت انرژی و تأمین پایدار برق در کشور ایفا کنند. احداث نیروگاه‌های تجدیدپذیر نه‌تنها به کاهش ناترازی انرژی کمک می‌کند، بلکه به توسعه پایدار و بهینه‌سازی مصرف برق نیز یاری می‌رساند. همچنین مصطفی رجبی‌مشهدی، مدیرعامل شرکت توانیر، تاکید کرد: «کشورهایی چون فرانسه، سوئد، کانادا و کره‌جنوبی با استفاده از روش‌های تعرفه‌ای مانند قیمت‌گذاری زمان استفاده (Time of use) و تعرفه پیک بحرانی (CPP)، توانسته‌اند مصرف برق در ساعات اوج را کاهش دهند». توسعه پایدار و بهینه‌سازی مصرف برق از جمله اهداف اصلی صنعت برق در بسیاری از کشورها محسوب می‌شود. در ایران نیز، ارتقای فناوری‌ها و رویکردهای جدید دولت است که می‌تواند فرهنگ‌سازی و بهینه‌سازی مصرف برق را بهبود بخشد. بهینه‌سازی مصرف برق نیازمند بهره‌گیری از فناوری‌های پیشرفته همچون کنتورهای هوشمند و بسترهای ارتباطی پایدار و امن است. این رویکردها به جهت اقتصادی بودن مورد توجه کشورهایی توسعه‌یافته قرار گرفته و به کاهش مصرف برق در ساعات اوج مصرف منجر می‌شود. کشورهایی مانند فرانسه، سوئد، کانادا و کره‌جنوبی با استفاده از روش‌های تعرفه‌ای مانند قیمت‌گذاری زمان استفاده (Time of use) و تعرفه پیک بحرانی (CPP)، توانسته‌اند مصرف برق را در ساعات اوج ۶ تا ۱۲ درصد کاهش دهند. بهینه‌سازی مصرف برق یک راهکار اقتصادی است که یک‌دهم سرمایه‌گذاری در بخش‌های توسعه‌ای را نیاز دارد. در آمریکا، طی سال ۲۰۲۳ با اختصاص یک میلیارد دلار پاداش به ۱۰ میلیون مشترک، موفق شدند ۱۳۶۰۰ مگاوات از مصرف برق را از طریق طرح‌های بهینه‌سازی کاهش دهند. * رشد ظرفیت نیروگاهی در ایران افزایش ۱۳ برابری ظرفیت نیروگاهی کشورمان طی سال‌های ۱۳۵۷ تا ۱۴۰۲ در حالی رخ داد که متوسط جهانی این افزایش ۴.۵ برابر بوده است. در واقع صنعت برق ایران ۲۲ برابر رشد را تجربه کرده است. همچنین توسعه ۱۲ برابری ظرفیت شبکه، ۲۱ برابر شدن ظرفیت ترانسفورماتورهای انتقال و ۱۳ برابر شدن روستاهای برق‌دار کشور از دیگر ویژگی‌های ممتاز صنعت برق ایران از زمان پیروزی انقلاب اسلامی تاکنون است. اما سیاست‌گذاری و ضعف مدیریت مصرف باعث شد بیش از ۳۵ هزار مگاوات از بار مصرفی شبکه در تابستان 1403متأثر از سیستم‌های سرمایشی باشد، به طوری که به ۲۰ هزار مگاوات ناترازی در تابستان امسال انجامید و در صورت ادامه این روند، سال آینده با ۲۴ هزار مگاوات کمبود برق مواجه خواهیم شد. این کمبود برق ناشی از تعرفه‌های ارزان برای صنایع است که موجب ناترازی شده است. قیمت هر کیلووات ساعت برق در سال جاری بدون هزینه سوخت، ۳۹۲ تومان تخمین بوده که یک‌سوم قیمت واقعی (۱۲۵۰ تومان) است. در صورت احتساب هزینه سوخت، هر کیلووات ساعت برق بیش از ۴ هزار تومان هزینه دارد. در شرایطی که قیمت برق برای صنایع اصلاح شود بسیاری از مشکلات ناشی از ناترازی برطرف می‌شود. در سال جاری دولت برای اینکه فشار قطع برق برای صنایع کاهش یابد عملا مصوبه افزیش قیمت برق صنایع را لغو کرد. از طرف دیگر به نظر می‌رسد حذف ارز نیمایی و ایجاد بازار توافقی اقدامی در راستای حمایت از صنایع برای افزایش درآمد صادراتی آنها بود. بنابراین نمی‌توان گفت صنایع قربانی قطع برق هستند، چراکه ارز حاصل از صادرات خود را نسبت به ماه‌های گذشته بیش از 30 برابر گرانتر می‌فروشند. حتی اگر قطع برق و گاز منجر به کاهش 30 درصدی تولید آنها شده باشد، درآمد آنها به نوعی ثابت ماند و افزایش درآمد ارزی، آن را جبران کرده است. به هر حال ادامه شرایط کنونی قابل قبول نیست و نمی‌توان ناترازی برق را با فشار ارزی جبران کرد. به همین دلیل راهکارهای نوین و رویکردهای حمایتی توسعه انرژی‌های تجدید‌پذیر را ممکن می‌کند. باید ایران در مسیر توسعه پایدارتر و بهینه‌تر در مصرف برق قرار بگیرد. با این چشم‌انداز از طریق بهره‌گیری از فناوری‌های پیشرفته و اقدامات تشویق‌محور، می‌توان آینده‌ای روشن‌تر و پایدارتر برای صنعت برق کشور پیش‌بینی کرد.∎​