جوان آنلاین: مدت‌هاست بحث پرورش ماهی در بسیاری از استان‌های ایران مطرح بوده و حتی مناطقی که هیچ ارتباطی با دریا ندارند هم در اجرای پروژه‌هایی در این زمینه را هم در دستور کار قرار داده‌اند. پرورش ماهی که به عنوان آبزی‌پروری شهری شناخته می‌شود، به عنوان یک راه‌حل پایدار برای پاسخگویی به تقاضای فزاینده برای غذا‌های دریایی در شهر‌ها ظاهر شده است. در مناطق شهری با فضای محدود، رویکرد‌های نوآورانه برای به حداکثر رساندن بهره‌وری و در عین حال به حداقل رساندن اثرات زیست محیطی ضروری است. حالا در شهر‌های شمالی ایران که از همجواری با سواحل دریای خزر هم بهره می‌برند، پرورش ماهی در دستور کار است و این صنعت نیازمند حمایت‌های لازم است تا به جایگاه اصلی خود برسد.
یکی از راه‌های مهم و اقتصادی تولید غذا و به تبع آن، ایجاد امنیت غذایی، پرورش ماهی است. با آشکارشدن اهمیت مصرف آبزیان برای سلامت انسان، روند مصرف این ماده پروتئینی در رژیم غذایی کشور‌ها به ویژه کشور‌های صاحب ثروت و درآمد با شتاب در حال افزایش است؛ بنابراین توجه به آبزی‌پروری بیش از پیش از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. از مهم‌ترین ویژگی‌های پرورش ماهی در قفس در مناطق دریایی می‌توان به امکان بهره‌گیری از محیط طبیعی برای پرورش ماهی و سازگاری مطلوب ماهیان، نداشتن نیاز به زمین، امکان جابه‌جایی در موارد اضطراری و تولید ماهیانی با کیفیت بالا اشاره کرد.
پرورش آبزیان در محیط‌های دریایی و آب شیرین در قفس، علاوه بر دارابودن مزایا، دارای معایب و مشکلات متعددی نیز می‌باشند. از مهم‌ترین مشکلات و معایب پرورش ماهی در قفس، مباحث زیست‌محیطی از جمله تغییر بستر اکوسیستم دریا، ورود مواد دفعی و غذا‌های مصرف نشده و... است.
گیلان قطب پرورش ماهی
پرورش ماهی شهری این امکان را می‌دهد که شهرنشینان هم بتوانند غذا‌های دریایی خود را تولید کنند و وابستگی به مناطق دیگر را کاهش دهند و از اقتصاد‌های محلی حمایت بشود.
عملیات پرورش ماهی در مناطق شهری فرصت‌های شغلی ایجاد می‌کند، به ویژه در بخش‌هایی مانند فناوری آبزی‌پروری، نگهداری و توزیع. در طول فرآیند پرورش ماهی، نیروی کار در هر مرحله مورد نیاز است. از تولید بچه‌ماهی، ساخت استخرماهی، تولید خوراک ماهی و مدیریت کلی مزرعه ماهی همگی به نیروی کار نیاز دارند. چنین فرآیندی فرصت‌های شغلی را برای افراد از جمله گروه‌هایی مانند زنان، کودکان و معلولان فراهم می‌کند.
استان‌های شمالی کشور به خصوص گیلان و مازندران با داشتن منابع آبی فراوان از جمله تالاب‌ها، رودخانه‌ها، آب‌بندان‌ها و حتی شالیزار‌های پر آب از ظرفیت‌های خوبی در زمینه صنعت آبزی‌پروری از جمله پرورش ماهیان گرم آبی برخوردار هستند.
صنعتی که از اواسط دهه ۴۰ با هدف کاهش فشار صید به ذخایر خزر و تأمین پروتئین در یک مزرعه ۲ هزار هکتاری گیلان پا گرفت حالا گسترش یافته و براساس گزارش‌های سازمان شیلات، این استان در بخش آبزی‌پروری دریایی با بهره‌گیری از ۳۰۰ کیلومتر نوار ساحلی ظرفیت تولید حداقل ۲۰۰ هزار تن انواع آبزیان را دارد.
آمار‌های شیلات گیلان نشان می‌دهد این استان در تولید ماهی گرم آبی پس از مازندران و خوزستان، مقام سوم را در کشور از آن خود کرده است. فیتوفاک، کپور، آمور و بیگ هد از مهم‌ترین گونه‌های ماهی گرم‌آبی هستند که در گیلان پرورش داده می‌شوند.
ایجاد اشتغال، بهبود درآمد خانوار‌های روستایی، افزایش تولید و سرانه مصرف ماهی و در نهایت کاهش صید ماهیان دریای خزر از مهم‌ترین مزایای پرورش ماهی گرمابی در گیلان است.
سهم مازندران در ایجاد مزارع دریایی
در همسایگی گیلان، استانی وجود دارد که بیش از ۴۰۰ کیلومتر نوار ساحلی دارد. تولید و پرورش ماهی در قفس در کرانه شمالی و استان مازندران قدمت زیادی ندارد.
هرچند سابقه اجرای طرح‌های پرورش ماهی در قفس به بیش از دو دهه پیش باز می‌گردد، ولی در دوره‌های گذشته بنا به دلایلی از جمله بی‌برنامگی و کم‌توجهی مسئولان دستگاه‌های اجرایی وقت در بهره‌گیری از ظرفیت‌های این دریا در حوزه اقتصادی استان و نیز آگاهی نداشتن سرمایه‌گذاران از مزیت‌های چنین طرحی کمتر مورد توجه قرار گرفته است.
به تأکید کارشناسان و صاحب‌نظران توسعه پرورش ماهی در قفس می‌تواند به رونق اقتصاد و اشتغال در مازندران کمک کند و از سوی دیگر فشار مضاعف برگونه‌های دریایی که نسل برخی از آنان رو به انقراض است را کاهش دهد.
دریای خزر طبق تحقیقات کارشناسان خارجی و شیلات کشور، ظرفیت تولید مقدار ۳۷۰ هزار تن ماهی به شیوه استقرار قفس‌های دریایی را دارد که سهم مازندران از این میزان ۲۰۰ هزار تن ارزیابی شده، اما در حال حاضر کمتر از ۱۰ این سهم بالفعل شده است.
در حال حاضر حدود ۴ هزار صیاد در قالب ۵۴ شرکت تعاونی در دریای مازندران به صید ماهیان استخوانی می‌پردازند که شرایط نامساعد جوی، ورود آلاینده‌ها و کاهش ذخایر دریای خزر، سبب شده تا سبد آنان هر سال خالی‌تر از سال‌های قبل باشد. از این رو سرمایه‌گذاری در حوزه پرورش ماهی در قفس می‌تواند درآمد پایدار برای آنان رقم زند.
در همین راستا، مدیرکل شیلات مازندران با بیان اینکه در سطح استان سرمایه‌گذاران این طرح به دو بخش تقسیم می‌شوند که برخی از آنان تشکل‌های صیادی پره هستند که به دلیل تجربه خوب صید و صیادی در دریا و آشنایی با محیط آبی به سرمایه‌گذاری در این طرح‌ها روی آوردند و به دلیل مزیت‌های فوق در اولویت شیلات استان است، می‌گوید: «گروه دیگر سرمایه‌گذاران، بخش‌های خصوصی هستند که در این راستا شیلات مازندران در تمامی فرآیند‌های فعالیتی در کنار آنان بوده و از آنها نیز حمایت خواهد کرد.»
قاسم کریم‌زاده به عملکرد این اداره کل در سال گذشته اشاره کرده و می‌افزاید: «سال گذشته ۴۰ قفس دریایی را در دریا مستقر کردیم که هزار و ۸۵۰ تن ماهی در این قفس‌ها تولید و به بازار عرضه شد و پیش‌بینی بر این است که اگر تمامی شرایط مهیا باشد این تعداد را امسال به ۶۵ قفس در منطقه دریایی در اعماق ۵۰ متری افزایش دهیم.»
وی پیش‌بینی تولید ماهی در ۶۵ قفس دریایی را حدود ۳ هزار تن با اشتغال برای ۳۰۰ نفر اعلام می‌کند که برای تحقق و اجرای طرح، ۳۶۵ میلیارد تومان تسهیلات مورد نیاز است.
کریم‌زاده ظرفیت هرقفس دریایی را ۳۰ الی ۵۰ تن ماهی برشمرده و می‌گوید: «تحقق این ظرفیت بستگی دارد به اینکه سرمایه‌گذار چه تعداد ماهی، با چه اندازه و چه مدت در قفس رها‌سازی کند.»