بین تمام حقوقی که تحت عنوان نیازهای پایه‌ای خانوار در یک اجتماع به افراد داده می‌شود، امنیت غذایی از مهم‌ترین نیازهای فردی است که مسئولیت تامین آن به عهده دولت‌ها است. دسترسی اقتصادی به غذای کافی و دانش لازم برای استفاده بهینه از این اقلام خوراکی یکی از شرایط ضروری برای تامین امنیت غذایی در یک جامعه محسوب می‌شود.
محدودیت منابع آب‌های شیرین در کشور از یک طرف و نگرانی‌های پدیده تغییر اقلیم از طرف دیگر توجه توسعه آبزی‌پروری را به سوی استفاده از ظرفیت بالای منابع آب شور دریا معطوف کرده است. آبزی‌پروری عملا توانسته در کشورهای در حال توسعه و مناطقی که از لحاظ اقتصادی قوی نیستند به تامین غذا بویژه پروتئین مورد نیاز اقشار مختلف مردم بپردازد و به عنوان مهم‌ترین تامین‌کننده پروتئین از طریق تولیدات ماهی و آبزیان، موجب افزایش میزان مصرف سرانه شیلات شود.
براساس اعلام موسسه تحقیقات علوم شیلاتی کشور، سهم و نقش شیلات در تامین امنیت غذایی جامعه بسیار چشمگیر بوده و باید آن مقدار پروتئین دریایی که بر مبنای برنامه‌های توسعه، تولید خواهد شد طی برنامه‌های توسعه آتی افزایش یابد.
با رشد جمعیت جهانی و نیاز به منابع غذایی پایدار، پرورش ماهی می‌تواند به‌عنوان منبعی مهم از پروتئین و اسیدهای چرب امگا۳ مورد توجه قرار گیرد. از سوی دیگر، پرورش ماهی به تنوع‌بخشی اقتصاد کشاورزی کمک کرده و باعث ایجاد اشتغال، افزایش درآمد کشاورزان، و بهبود وضعیت اقتصادی در مناطق روستایی می‌شود. همچنین این صنعت امکان بهره‌برداری بهینه از منابع آبی و زمین‌های کشاورزی را فراهم می‌کند.
صنعت رو به رشد آبزی‌پروری در زنجان
ثابت شده است که مصرف ماهی و آبزیان به دلیل دارا بودن اسیدهای چرب اشباع نشده، در کاهش چربی‌های مضر خون، حفظ تعادل فشار خون و ارتقای سلامت عمومی نقش چشمگیری دارد. از این رو، مردم بیش از گذشته اهمیت گنجاندن ماهی در سبد غذایی خود را درک کرده‌اند.
طبق آمار، استان زنجان یکی از استان‌های پیشرو در پرورش ماهیان سردآبی است و تولید گونه‌های باارزشی همچون قزل‌آلا، جایگاه ویژه‌ای در اقتصاد این منطقه دارد.
رئیس جهاد کشاورزی استان زنجان در این زمینه می‌گوید: رودخانه قزل‌اوزن که از سه استان عبور می‌کند، با داشتن طول زیاد در زنجان، شرایط مناسبی برای پرورش ماهی فراهم کرده است. این رودخانه به‌ویژه در شهرستان ماه‌نشان به منبع اصلی معیشت مردم تبدیل شده است.
روح‌الله حسنی می‌افزاید: سالانه بیش از ۱۸ هزار تُن ماهی در استان زنجان تولید می‌شود که بخش عمده آن ماهیان سردآبی هستند.
چالش‌های پیش روی پرورش ماهی در زنجان
با وجود پیشرفت‌های قابل توجه، پرورش ماهی با چالش‌هایی همچون کمبود منابع آبی و مسائل زیست‌محیطی روبه‌رو است. بهره‌برداران باید مصرف آب را مدیریت کرده و ملاحظات زیست‌محیطی را در مزارع پرورش ماهی رعایت کنند تا توسعه این صنعت به شکلی پایدار ادامه یابد.
منصور حقی‌راد با اشاره به رشد صنعت شیلات در این استان می‌گوید: در سال گذشته، تولید آبزیان در زنجان به بیش از ۱۸ هزار و ۴۹۶ تن رسید که شامل ۱۶ هزار و ۸۴۷ تن ماهیان سردآبی و ۱۶۴۹ تُن ماهیان گرم‌آبی است.
مدیر شیلات و آبزیان استان زنجان، می‌افزاید: تولید ۲ میلیون و ۲۵۷ هزار قطعه ماهی زینتی و ۱۵ میلیون و ۷۰۰ هزار قطعه بچه‌ماهی قزل‌آلا از دیگر دستاوردهای استان بوده است.
حقی‌راد ادامه می‌دهد: در سال گذشته، ۱۶۰۰ تن انواع آبزیان به کشورهای جمهوری آذربایجان، روسیه، و عمان صادر شده است. روسیه یکی از مقاصد اصلی صادراتی شیلات استان زنجان است و قراردادی پنج ساله با تجار روسی در این زمینه منعقد شده است.
سرانه پایین مصرف ماهی در ایران
سرانه مصرف ماهی در ایران نسبت به میانگین جهانی، پایین‌تر است. طبق آمار، سرانه مصرف ماهی در ایران حدود ۱۰ تا ۱۴ کیلوگرم در سال است، در حالی که میانگین جهانی ۲۰ تا ۲۳ کیلوگرم برآورد می‌شود.
یک کارشناس حوزه شیلات جهاد کشاورزی زنجان نیز اعلام کرد: سرانه مصرف ماهی در استان زنجان به حدود ۷.۳ کیلوگرم رسیده که نسبت به گذشته افزایش یافته است.
با توجه به شرایط اقتصادی و کاهش قدرت خرید مردم، انتخاب تغذیه مناسب و مقرون به صرفه به دغدغه بسیاری از مردم تبدیل شده است که در این میان با توجه به افزایش تورمی فرآورده‌های گوشتی مصرف ماهی جایگزین گوشت قرمز شده اما به علت افزایش قیمت‌ها در انواع محصولات بخصوص ماهی، قدرت خرید مردم کاهش یافته است.
ارتباط تنگاتنگ ماهی‌پروری و مسائل زیست محیطی
بخش کشاورزی و منابع طبیعی ارتباط تنگاتنگی با محیط زیست دارد و نقش مهمی را در اقتصاد کشورها، بخصوص کشورهای در حال توسعه ایفا می‌کند که یکی از مهم‌ترین این بخش‌ها، حوزه آبزی‌پروری است. بهره‌وری از آب و استفاده چندمنظوره از آن، دانشی است که هر چند به صورت سنتی در میان کشاورزان معمول نیست ولی در صورت سرمایه‌گذاری می‌تواند باعث افزایش تولید و درآمد شود، توسعه آبزی‌پروری علاوه بر تامین غذا برای جمعیت رو به رشد و ایجاد شغل و درآمد برای بهره‌برداران، در کسب درآمدهای ارزی کشور نیز می‌تواند نقش مهمی ایفا کند.
سیستم‌های سازگار با محیط زیست، مدیریت بهینه منابع آب، استراتژی‌های مناسب غذادهی، استفاده از غذاهای سازگار با محیط زیست، همه این عوامل از راهکارهای مدیریتی حفظ محیط زیست تلقی می‌شود و می‌توان با ارائه درست و مناسب این عملکردها در جهت استفاده درست از منابع طبیعی راهکارهای مناسبی بیان کرد. چون پرورش ماهی از طرح‌های زودبازده در بخش کشاورزی محسوب می‌شود و این امر در توسعه روستایی عامل بسیار موثر به حساب می‌آید.
یک هئیت علمی شاخه مهندسی آبیاری و آبادانی دانشگاه زنجان می‌گوید: یکی از بزرگ‌ترین چالش‌ها در پرورش ماهی، کمبود منابع آبی است. این مشکل در استان نیز وجود دارد برای مقابله با این چالش، استفاده از سیستم‌های آبیاری کارآمد و مدیریت بهینه منابع آبی ضروری است.
حسن اوجاقلو در پاسخ به سوالی در خصوص تاثیر اقلیمی در پرورش ماهی، می‌افزاید: در حوزه ماهی‌پروری نمی‌توانم نظر تخصصی دهم اما بی‌شک تغییرات دما و شرایط آب و هوایی می‌تواند بر پرورش ماهی تاثیر بگذارد. برای مقابله با این چالش، استفاده از گونه‌های مقاوم به تغییرات دما و بهبود شرایط زیست‌محیطی می‌تواند موثر باشد.
نقش هوش مصنوعی در پرورش ماهی
در این باره کارشناس مهندسی کامپیوتر شاخه هوش مصنوعی می‌گوید: با استفاده از سیستم‌های هوشمند می‌توان مصرف آب را بهینه‌سازی کرد و از هدررفت آن جلوگیری کرد، این سیستم‌ها می‌توانند با تحلیل داده‌های محیطی، نیازهای آبی را به صورت دقیق‌تر پیش‌بینی کنند
ابراهیم فضلی می‌افزاید: هوش مصنوعی می‌تواند در انتخاب بهترین مکان‌ها برای پرورش ماهی و مدیریت شرایط محیطی کمک کند. این شامل نظارت بر کیفیت آب، دما، و شرایط زیست‌محیطی است که می‌تواند به کاهش بیماری‌ها و افزایش بهره‌وری کمک کند.
در مجموع، پرورش ماهی می‌تواند به عنوان یک راهکار پایدار برای بهبود امنیت غذایی و توسعه اقتصادی در نظر گرفته شود. استفاده از فناوری‌های نوین مانند هوش مصنوعی می‌تواند به بهبود کارایی و کاهش چالش‌های موجود کمک کند.
با توجه به اهمیت مصرف ماهی در سلامت عمومی، افزایش آگاهی مردم و بهبود دسترسی به محصولات شیلاتی، گام‌های مهمی در افزایش سرانه مصرف ماهی به‌شمار می‌آید. استان زنجان با برنامه‌ریزی صحیح و توسعه زیرساخت‌ها می‌تواند در ارتقای جایگاه ایران در صنعت آبزی‌پروری نقش مؤثری ایفا کند.
انتهای پیام